นางสาวธนันธร มหาพรประจักษ
ในชวงทศวรรษที่ผานมา ไทยประสบกับวิกฤติเศรษฐกิจหลายครั้ง แตแทบทุกครั้งที่วิกฤติผานพนไป การเติบโตของเศรษฐกิจไทยไมไดปรับตัวสูงขึ้น แตกลับมีแนวโนมลดลงเสียดวยซ้ำ เหตุที่เปนเชนนี้เพราะแรงขับเคลื่อนเศรษฐกิจหลักของไทยออนแรงลงโดยเฉพาะการสงออกสินคาและการลงทุน ทําใหเกิดคําถามที่นาสนใจวาทําไมแรงขับเคลื่อนหลักจากการลงทุนของไทยจึงออนแรงลง วัฏจักรการลงทุนในรอบนี้ จะทําใหเศรษฐกิจไทยเขาสูบริบทใหม (new normal) หรือไม และไทยมีทางเลือกในการพัฒนาดานการลงทุนเพื่อใหเราหลุดพนจากกับดักการเปนประเทศรายไดปานกลาง (middle income trap) อยางไร
ขอเริ่มจากการทําความรูจักกับการลงทุนไทยในอดีตถึงปจจุบัน การลงทุนของไทยชวง 20 ปที่ผานมา ไดรับการขับเคลื่อนจากภาคเอกชนเปนหลัก ขณะที่บทบาทการลงทุนภาครัฐไม่เปลี่ยนแปลงมากนัก และลดลงบางในระยะหลัง โดยเฉพาะการลงทุนในโครงสรางพื้นฐานขนาดใหญที่จะชวยใหเกิด crowding-in ไปสูการลงทุนของเอกชน
สวนหนึ่งเพราะภาครัฐจัดสรรงบประมาณแผนดินไปใชจายประจําเพิ่มขึ้นตอเนื่อง นอกจากนี้ เปนที่นาสังเกตวาสัดสวนการลงทุนในเครื่องจักรและอุปกรณของภาคเอกชนลดลงอยางมีนัย โดยเฉพาะอุตสาหกรรมการผลิตเพื่อสงออก อาทิ สินคาอิเล็กทรอนิกสและเครื่องใชไฟฟา ซึ่งสวนหนึ่งเปนเพราะธุรกิจดังกลาวไดลงทุนซอมแซมสวนที่เสียหายจากอุทกภัยไปมากแลว และผูผลิตบางรายยายฐานการผลิตไปประเทศอื่น
รวมทั้งการสงออกสินคาอิเล็กทรอนิกสของไทยในชวง 2-3 ปที่ผานมา ขยายตัวในระดับต่ำตางจากประเทศเพื่อนบาน ในขณะเดียวกัน การลงทุนของธุรกิจบริการและสาธารณูปโภคกลับเพิ่มสูงขึ้นจากการสนับสนุนดานนโยบายของภาครัฐ เชน นโยบายสนับสนุนกิจการผลิตไฟฟาจากพลังงานทดแทน และนโยบายกําหนดยุทธศาสตรใหไทยเปนศูนยกลางการรักษาพยาบาลของเอเชีย สงผลใหธุรกิจผลิตไฟฟาและธุรกิจโรงพยาบาลเติบโตอยางรวดเร็วในชวง 10 ปที่ผานมา
อยางไรก็ดี การลงทุนในธุรกิจเหลานี้คิดเปนสัดสวนไมมากนัก จึงไมสามารถทําใหการลงทุนโดยรวมเติบโตไดดีเหมือนในอดีต และหากปลอยใหลักษณะการลงทุนไทยเปนเชนปจจุบันตอไป คงเปนไปไดยากที่เศรษฐกิจไทยจะขยายตัวเต็มศักยภาพในระดับ 4-5%
หากพิจารณาเปรียบเทียบกับประเทศเพื่อนบาน การลงทุนภาคเอกชนของไทยหดตัว 2 ปติดตอกัน และสัดสวนการลงทุน
รวมตอ GDP ของไทยในปจจุบันต่ำกวาหลายประเทศในภูมิภาค ขณะที่มาเลเซียและอินโดนีเซียที่ประสบปญหาวิกฤติป 2540 เชนเดียวกับไทย กลับมีสัดสวนการลงทุนรวมตอ GDP เพิ่มขึ้นตอเนื่องจนปจจุบันสูงกวาไทยไปแลว ซึ่งเปนสาเหตุหนึ่งที่ทําใหไทยสูญเสียความสามารถในการแขงขันไปเปนลําดับ
จากที่กลาวมาขางตนเราพอจะเห็นแลววาการลงทุนของไทยเปลี่ยนแปลงไปและไมไดเขมแข็งเหมือนในอดีต สวนหนึ่งเนื่อง
มาจากไทยมีขอจํากัดดานปจจัยการผลิต
คือ (1) ความสามารถยกระดับเทคโนโลยีมีจํากัดโดยหากมองยอนกลับไปในชวงตนทศวรรษ 2500 ไทยเคยมีทั้งระดับรายไดตอหัวและนโยบายการผลิตภาคอุตสาหกรรมที่ไมตางจากสิงคโปรและเกาหลีใตมากนัก แตปจจุบันทั้งสองประเทศตางมีรายไดตอหัวสูงกวาไทยหลายเทาตัว และสามารถกาวขาม middle income trap ไปได หรือแมแตมาเลเซียก็มีรายไดตอหัวสูงกวาไทยถึงหนึ่งเทาตัวไปแลวสวนหนึ่งมาจากนโยบายการพัฒนาอุตสาหกรรมในภาพรวมของไทยที่ขาดความชัดเจนและตอเนื่องรวมทั้งผูประกอบการปรับตัวคอนขางชาและสวนใหญยังไมสามารถกาวขามสถานะการเปนผูรับจางผลิตไปไดรวมทั้งมีการวิจัยหรือพัฒนาสินคาที่มีมูลคาเพิ่มสูงไมมากนัก ทําใหทายที่สุดไทยยังไมสามารถกาวไปสูการผลิตที่เนนการใชทุนไดอยางเต็มรูปแบบ
(2) ไทยเผชิญปญหาขาดแคลนแรงงานทั้งในเชิงคุณภาพและปริมาณ ผลิตภาพแรงงานไทยลดลงมากหลังวิกฤติป 2540 และลดลงมากกวาประเทศในภูมิภาค เพราะ 1) แรงงานเคลื่อนยายจากสาขาเศรษฐกิจที่มีผลิตภาพสูง อาทิ ภาคอุตสาหกรรมและบริการ ไปสูสาขาที่มีผลิตภาพต่ำกวา เชน ภาคเกษตร ซึ่งสวนหนึ่งเปนผลมาจากนโยบายอุดหนุนที่บิดเบือนกลไกตลาดของภาครัฐ 2) แรงงานขาดทักษะและประสบการณ รวมทั้งทักษะที่มียังไมตรงกับความตองการของผูประกอบการ และ 3) คุณภาพของแรงงานที่มีทักษะดานการผลิตสินคาที่มีมูลคาเพิ่มและเทคโนโลยีขั้นสูงไมไดรับการพัฒนาเทาที่ควร
นอกจากนี้ยังมีปจจัยเพิ่มเติมจากคาจางที่ปรับตัวสูงขึ้นโดยไมสอดคลองกับประสิทธิภาพแรงงาน สงผลใหความสามารถในการแขงขันดานตนทุนในอุตสาหกรรมที่เนนการใชแรงงานลดลงผูประกอบการบางสวนจึงตัดสินใจยายฐานการผลิตไปยังประเทศที่มีคาแรงต่ำกวา สําหรับดานปริมาณกําลังแรงงานของไทยเติบโตชาลงเมื่อเทียบกับหลายประเทศในภูมิภาคจึงทําใหไทยสูญเสียขอไดเปรียบดานปริมาณแรงงานที่เคยมีเปนจํานวนมาก
ขอจํากัดดังกลาวไมเพียงแตฉุดรั้งการลงทุน แตยังเปนขอจํากัดเพิ่มเติมใหภาคการสงออก และสงผลทางออมผานการจางงาน รายได และการใชจายในประเทศ ซึ่งจะสงผลกระทบตอการเติบโตของเศรษฐกิจแบบวงจรงูกินหาง และหากปลอยใหเกิดนานจนเกินไป ขอจํากัดนั้นจะกัดกรอนศักยภาพการเติบโตของเศรษฐกิจในระยะยาว จนอาจเขาสูการเติบโตในบริบทใหม (new normal) ที่อัตราการขยายตัวทางเศรษฐกิจของประเทศอยูในระดับต่ำกวาอดีตมาก และจะทําใหไทยยังคงติดอยูใน middle income trap
ณ เวลานี้ไทยคงมีทางเลือกไมมากนัก การผลักดันการลงทุนในโครงสรางพื้นฐานและการแกไขขอจํากัดดานการลงทุนคงเปนทางออกที่จะชวยทําใหการลงทุนกลับมามีบทบาทขับเคลื่อนเศรษฐกิจไทยไดอีกครั้งทั้งนี้ ทุกฝายจําเปนตองรวมกันกําหนดทิศทางนโยบายเศรษฐกิจใหมีความชัดเจนและตอเนื่องตั้งแตเริ่มตนทั้งการลงทุนภาครัฐโดยเฉพาะการทําใหโครงสรางพื้นฐานขนาดใหญเกิดขึ้นไดจริง ซึ่งจะชวยใหเกิด crowding-inผานความเชื่อมั่นของธุรกิจ และทําใหการลงทุนภาคเอกชนพลิกฟนกลับมาไดนอกจากนี้ ยังควรเนนสงเสริมอุตสาหกรรมและบริการเปาหมายที่ไทยมีความพรอมและมีศักยภาพสูงในอนาคต
ขณะเดียวกันควรมีนโยบายในการพัฒนาและรักษาฐานการผลิตของอุตสาหกรรมเพื่อการสงออก ที่สรางมูลคาเพิ่มสูงใหแกเศรษฐกิจและเปนมิตรตอสิ่งแวดลอมซึ่งปจจุบันถือวาไทยเริ่มเดินมาถูกทางแลว เชน ลาสุดBOI ไดกําหนดแผนยุทธศาสตรการสงเสริมการลงทุนใหม (ป2558-2564) ที่มีการกําหนดอุตสาหกรรมเปาหมายไวชัดเจนขึ้นจึงหวังวาสุดทายแลวประเทศไทยจะสามารถกาวขาม middle income trap ไปได้
ที่มา : ธนาคารแห่งประเทศไทย (ประเทศไทย)
โปรดอ่านก่อนแสดงความคิดเห็น
1.กรุณาใช้ถ้อยคำที่ สุภาพ เหมาะสม ไม่ใช้ ถ้อยคำหยาบคาย ดูหมิ่น ส่อเสียด ให้ร้ายผู้อื่น สร้างความแตกแยกในสังคม งดการใช้ถ้อยคำที่ดูหมิ่นหรือยุยงให้เกลียดชังสถาบันชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์
2.หากพบข้อความที่ไม่เหมาะสม สามารถแจ้งได้ที่อีเมล์ online@naewna.com โดยทีมงานและผู้จัดทำเว็บไซด์ www.naewna.com ขอสงวนสิทธิ์ในการลบความคิดเห็นที่พิจารณาแล้วว่าไม่เหมาะสม โดยไม่ต้องชี้แจงเหตุผลใดๆ ทุกกรณี
3.ขอบเขตความรับผิดชอบของทีมงานและผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซด์ อยู่ที่เนื้อหาข่าวสารที่นำเสนอเท่านั้น หากมีข้อความหรือความคิดเห็นใดที่ขัดต่อข้อ 1 ถือว่าเป็นกระทำนอกเหนือเจตนาของทีมงานและผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซด์ และไม่เป็นเหตุอันต้องรับผิดทางกฎหมายในทุกกรณี