การแสดงนาฏศิลป์ที่สืบทอดจากวังหน้า
อาทิตย์นี้ขอตามหาภูมิโขนละครของวัฒนธรรมการแสดงในอดีต ตามโครงการศิลปะเลิศลํ้านาฏกรรมวังหน้า หนึ่งในกิจกรรมของโครงการอนุรักษ์และพัฒนาพระราชวังบวรสถานมงคล(วังหน้า)ของกรมศิลปากร โดยคุณปกรณ์ พรพิสุทธ์ ผู้อำนวยการ สำนักการสังคีต ได้ทำหน้าที่รับผิดชอบเกี่ยวกับการอนุรักษ์ ฟื้นฟู สืบทอด พัฒนา สร้างสรรค์ และเผยแพร่งานด้านนาฏดุริยางคศิลป์ของชาติทุกแขนงให้คงอยู่สืบไป ดังนั้นหากศึกษาถึงเรื่องศิลปกรรมและนาฏดุริยางคศิลป์แล้วได้พบว่าพระราชวังบวรสถานมงคล(วังหน้า)นั้นเป็นแหล่งสำคัญในเรื่องดังกล่าวมาตั้งแต่แรก โดยมีเจ้านายของพระราชวังนี้เป็นผู้อุปถัมภ์และรวบรวมคนชั้นครูไว้แสดงและถ่ายทอดอย่างต่อเนื่องตามลำดับ
สมเด็จกรมพระราชวังบวร เจ้าสุรสิงหนาท (บุญมา) สมเด็จกรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ
กล่าวคือ สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท (พ.ศ.๒๓๒๕-๒๓๔๖) พระองค์แรกแห่งกรุงรัตนโกสินทรนั้นได้ส่งเสริมเรื่องโขน ละครอย่างมาก ดังเห็นได้จาก เมื่อพ.ศ.๒๓๓๙นั้นได้จัดโขนวังหน้า มีความว่า”ในการมหรสพสมโภชพระบรมอัฐิครั้งนั้น มีโขนชักรอกโรงใหญ่ ทั้งโขนวังหลังและวังหน้า แล้วประสมโรงเล่นกันกลางแปลง เล่นเมื่อศึกทศกัณฐ์ยกทัพกับสิบขุนสิบรถ โขนวังหลังเป็นทัพพระรามยกไปแต่ทางพระบรมมหาราชวัง โขนวังหน้าเป็นทัพทศกัณฐ์ยกออกจากพระราชวังบวรฯมาเล่นรบกันในท้องสนามหน้าพลับพลา ถึงมีปืนบาเหรี่ยมรางเกวียนลากออกมายิงกันดังสนั่นไป” สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธฮ เจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทร (พ.ศ.๒๓๔๙-๒๓๕๒) ทรงส่งเสริมการละคร แม้พระองค์จะอยู่ที่พระราชวังเดิมก็ทรงสานต่องานโขนละครของพระราชวังนี้ต่อมา ซึ่งมีพระราชนิพนธ์ทั้งบทละคร บทโขนแสดงโดดเด่นมากทรงเป็นศิลปินโดยแท้ สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาเสนานุรักษ์ (พ.ศ.๒๓๕๒-๒๓๖๐) ทรงส่งเสริมเรื่องโขน ละครอย่างต่อเนื่อง สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาศักดิพลเสพ( พ.ศ.๒๓๖๗-๒๓๗๕ ) แม้จะไม่ปรากฏงานโขนละคร แต่ก็ยังคงสืบสานการละคร โขน และร้องรำอยู่ตามเดิม
ท่านผู้หญิงแผ้ว ครูที่ถ่ายทอดวิชาละครไทย ธนิต อยู่โพธิ์ ผู้ส่งเสริมโขน
ครั้งนี้พระองค์ได้โปรดให้บันทึกประวัติการของนาฏศิลปไทยในจิตรกรรมฝาผนังของพระบวรสุทธาวาส ซึ่งมีประวัติพระคเณศ ช้างอุษฏทิศ ภาพวรรณคดีเรื่องอุทรุท รามเกียรติ พระนารายณ์สิบปาง รวมทั้งเทพเจ้าของวอมนุษย์ของอินเดียในมหาภารตะ และคัมภีร์ปุราณะ นอกจากนี้ยังมีพระราชพิธีโบราณและการละเล่นต่างๆเช่น กระตั้วแทงควาย แทงวิไสย ไต่ลวด ญวนหก เป็นต้น ถือเป็นตำราสำคัญของโขนละครและการละเล่นที่เป็นภาพให้เห็น
การแสดงละครนอกที่ยังรักษาไว้ถึงวันนี้
พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว (พ.ศ.๒๓๙๔-๒๔๐๘) ทรงส่งเสริมการนาฎดุริยางค์เพิ่มจาก โขน ละครซึ่งมีตำรารำ เป็นภาพเขียนลานเส้นรงค์ในสมุดไทยดำ เป็นฉบับของพระเจ้าราชวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุดาสวรรค์ พระเจ้าลูกเธอในพระองค์ไว้ด้วย และสำหรับพระองค์นั้นทรงโปรดการแอ่วลาว เป่าแคน เป็นพิเศษจนนิยมกันแพร่หลายถึงกับมีประกาศห้ามในรัชกาลที่ ๔ ทำให้พระองค์ต้องไปสร้างวังสีทาขึ้นที่สระบุรี และ สมเด็จกรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ (พ.ศ.๒๔๑๑-๒๔๒๘ ) ทรงมีพระปรีชาชาญในเรื่องหุ่นไทย หุ่นจีน เชิดหนังใหญ่ และงิ้วผู้หญิง ซึ่งมีการสร้างหุ่นแบบต่างๆไว้มากมาย ดังนั้นจึงถือว่าพระราชวังบวรสถานมงคลนั้นเป็นสถาบันการสังคีต นาฎกรรม และดนตรีไทยที่มีศิลปินชั้นครูและมีการถ่ายทอดอย่างต่อเนื่อง จนเป็นที่ยอมรับกันถึงผลงานด้านศิลปกรรมและนาฎกรรมดุริยางคศิลป์
แอ่วลาว รำแคน ที่นิยมในวังหน้า สมัย ร.3
แม้ปัจจุบันนี้ พระราชวังบวรสสถานมงคล(วังหน้า)ได้จัดเป็นพิพิธภัณฑ์แห่งชาติแสดงโบราณวัตถุและศิลปกรรมสำคัญในอดีตแล้ว ในส่วนที่เป็นการแสดงนั้นในอดีตมีการจัดตั้งทั้งโรงเรียนนาฏศิลป์ โรงเรียนช่างศิลป์ ต่อมาการศึกษานั้นได้ยกระดับพัฒนาเป็นวิทยาลัยนาฏศิลป์และสถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์ส่วนด้านการนาฏกรรมดุริยางค์ศิลป์นั้นได้มีสำนักการสังคีต สืบสานต่อเนื่องจากละครหลวงในสมัยรัชกาลที่๖ จนมีผลงานการแสดงละคร โขนให้เห็นอยู่บ่อยครั้งในสังคีตศาลา และโรงละครแห่งชาติ โดยมีบุคคลากรและศิลปินที่มีความสำคัญต่อการศึกษาเรียนรู้ให้มรดกของชาตินี้มีคุณค่ายิ่งขึ้น เช่น หลวงวิจิตรวาทการ ผู้สร้างละคร โรงละคร และการดูละครรูปแบบใหม่เรียกว่าละครรักชาติ นายธนิต อยู่โพธิ์ ผู้สร้างโขน และบทโขนจนมีความนิยม ครูโหมด ว่องสวัสด์ ผู้สร้างฉากละคร ครูเฉลย ศุขะวาณิช ครูละครผู้ฟังเนื้อร้องแล้วคิดท่ารำได้ทันที ท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี ครูละครผู้คิดท่ารำ อาจารย์มนตรี ตราโมท ผู้คิดระบำรำฟ้อน อาจารย์เสรี หวังในธรรม ผู้สร้างคนดูละครรุ่นใหม่และวรรณกรรมผู้ชนะสิบทิศ ตลกหน้าม่าน อาจารย์ สุกรี วรศะริน ครูสอนลิง จตุพร รัตนวราหะครูสอนยักษ์ นายราฆพ โพธิเวส ครูหน้าพาทย์องค์พิราพ และอีกหลายคนนั้นล้วนแล้วแต่เป็นภูมิโขนละครแห่งนาฏกรรมวังหน้าที่ได้รับการถ่ายทอดต่อกันมาจนเป็นศิลปินของแผ่นดิน
พิธีไหว้ครู ละครและดนตรีประจำปี
ในหลวงทรงครอบครูให้ครูดนตรีไทย มนตรี ตราโมท
พิธีครอบครูโขนละคร
ภาพเขียนพระคเณศในวังหน้า
ปกรณ์ พรพิสุทธิ์ ผอ.สำนักการสังคีต
โปรดอ่านก่อนแสดงความคิดเห็น
1.กรุณาใช้ถ้อยคำที่ สุภาพ เหมาะสม ไม่ใช้ ถ้อยคำหยาบคาย ดูหมิ่น ส่อเสียด ให้ร้ายผู้อื่น สร้างความแตกแยกในสังคม งดการใช้ถ้อยคำที่ดูหมิ่นหรือยุยงให้เกลียดชังสถาบันชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์
2.หากพบข้อความที่ไม่เหมาะสม สามารถแจ้งได้ที่อีเมล์ online@naewna.com โดยทีมงานและผู้จัดทำเว็บไซด์ www.naewna.com ขอสงวนสิทธิ์ในการลบความคิดเห็นที่พิจารณาแล้วว่าไม่เหมาะสม โดยไม่ต้องชี้แจงเหตุผลใดๆ ทุกกรณี
3.ขอบเขตความรับผิดชอบของทีมงานและผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซด์ อยู่ที่เนื้อหาข่าวสารที่นำเสนอเท่านั้น หากมีข้อความหรือความคิดเห็นใดที่ขัดต่อข้อ 1 ถือว่าเป็นกระทำนอกเหนือเจตนาของทีมงานและผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซด์ และไม่เป็นเหตุอันต้องรับผิดทางกฎหมายในทุกกรณี