สวัสดีครับทุกท่าน หลายท่านอาจเคยผ่านประสบการณ์ในการนำสัตว์เลี้ยงไปรับการผ่าตัดกันมาบ้างแล้วใช่ไหมครับ ไม่ว่าจะเป็นเพื่อการทำหมัน การขูดหินปูน การเย็บแผล หรือแม้แต่การกระทำใดๆ เพื่อการตรวจวินิจฉัยทางห้องปฏิบัติการเช่น การ X-ray แต่สัตว์มีอาการตื่นกลัว กระวนกระวาย และดุร้าย จนไม่สามารถควบคุมได้ เหตุการณ์เหล่านี้ มักหนีไม่พ้นการใช้ “ยาสลบ” เพื่อให้เกิดความสะดวกและความราบรื่นในกิจกรรมนั้นๆ
ในวันนี้ ผมก็มีข้อมูลดีๆ ที่น่าสนใจ เกี่ยวกับเรื่องยาสลบ ความอันตรายและความจำเป็นในการใช้ยาสลบจาก น.สพ. เศกรินทร์ พลอยเพ็ชร์ หรือ “คุณหมอเศก” จากคณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย มาฝากครับ
@ เราจะทำการวางยาสลบ ในกรณีไหนบ้าง
ก่อนอื่นต้องทำความเข้าใจกันก่อนครับว่า สุนัขหรือแมวของเรานั้น จำเป็นต้องวางยาสลบเพราะอะไร? มีจำเป็นมากแค่ไหนที่จะต้อง “วางยา” ?
ความจำเป็นในการวางยา ทั้งยาสลบและยาเพื่อให้เกิดการซึมมีหลายสาเหตุด้วยกัน ไม่ว่าจะเป็น เพื่อการผ่าตัดรักษาโรค เพื่อการทำหมัน เพื่อการขูดหินปูน เพื่อตรวจวินิจฉัย หรือแม้กระทั่งเพื่อการอาบน้ำตัดแต่งขน
ตัวอย่างของการผ่าตัดรักษาโรค ได้แก่ การผ่าตัดนิ่วในกระเพาะปัสสาวะ การรักษาเนื้องอก มะเร็ง กระดูกหัก ต้อหิน รวมไปถึงการถอนฟัน ส่วนการทำหมันนั้น ทุกท่านคงเข้าใจดีอยู่แล้วว่าเป็นการควบคุมจำนวนประชากรสัตว์ และเพื่อลดความเสี่ยงจากการเกิดโรคบางชนิด รวมถึงการช่วยลดพฤติกรรมก้าวร้าวที่ไม่พึงประสงค์ได้ครับ
ส่วนในการตรวจวินิจฉัยโรคนั้น ในบางครั้งหากสุนัขหรือแมวที่ดุมากๆ ตื่นกลัวไม่ยอมให้ตรวจภายในช่องปาก หรือไม่ยอมให้เช็ดหู ไม่ยอมให้ X-rays ก็จำเป็นต้องให้ยาซึมหรือยาสลบเช่นกัน เพราะการถูกบังคับมากๆ นั้น จะทำให้เกิดภาวะเครียด ซึ่งอาจส่งผลให้เกิดอาการช็อค (shock) ถึงเสียชีวิตได้ ดังนั้นการให้ยาเหล่านี้ จึงเป็นการช่วยทำให้สัตว์สงบขึ้น ลดอันตรายที่จะเกิดภาวะช็อคจากการตื่นกลัวครับ
@ การวางยาสลบ มีความเสี่ยงมากไหม?
ก็ต้องขอเรียนตรงๆ ว่า การวางยาสลบมีความเสี่ยงครับ ตั้งแต่ในอดีต เมื่อจะมีการวางยาสลบเพื่อทำการผ่าตัด คุณหมอจะพูดเสมอว่า ไม่ว่าสัตว์จะดูแข็งแรงขนาดไหน ความเสี่ยงย่อมเกิดได้เสมอ เพราะเหตุการณ์ฉุกเฉิน ที่ไม่คาดฝันย่อมอาจเกิดขึ้นได้ทุกเมื่อ ...แต่เดี๋ยวก่อนนะครับ อย่าเพิ่งวิตกไปครับ เพราะในปัจจุบัน เทคโนโลยี่ทางการสัตวแพทย์ก้าวหน้าไปมากครับ การวางยาสลบทั่วตัว (General anesthesia) ที่มีความเสี่ยงน้อยที่สุดและนิยมใช้มากตามโรงพยาบาลสัตว์ และคลินิกรักษาสัตว์บางแห่ง จะใช้ การวางยาสลบโดยใช้แก๊ส (inhalation anesthesia) เนื่องจากจะไม่เกิดการสะสมของยาสลบ ร่างกายขับยาสลบออกได้ง่ายและรวดเร็ว นอกจากนี้การวางยาสลบยังช่วยระงับความรู้สึกที่จะเกิดขึ้นตอนผ่าตัด รวมถึงลดความเครียดของสัตว์ที่จะเกิดขึ้นในขณะผ่าตัด รวมถึงมีการให้ร่วมกับยาแก้ปวดเพื่อเสริมฤทธิ์ในการลดปวดให้กับสัตว์อีกด้วย ดังนั้นเบาใจได้ครับ แต่ต้องเรียนย้ำว่า ไม่ว่าคุณหมออย่างพวกเราจะพยายามให้เกิดความปลอดภัยให้มากที่สุดแค่ไหน ก็อาจเกิดความเสี่ยงได้ ทั้งนี้ สิ่งที่สำคัญอีกประการหนึ่งก็คือ ต้องอาศัยความร่วมมือจากเจ้าของด้วยครับ
@ ก่อนการวางยาสลบเพื่อทำการผ่าตัด คุณหมอจะต้องทำอะไรบ้าง?
สิ่งแรกเพื่อความปลอดภัยก่อนการวางยาสลบ หรือตัดสินใจผ่าตัด คุณหมอจำเป็นจะต้องสอบถามประวัติจากการบอกเล่าของเจ้าของสัตว์ ประกอบกับการตรวจร่างกายโดยละเอียด เช่น การวัดอุณหภูมิ การดูสีของเยื่อเมือก การฟังเสียงปอด และอัตราการเต้นของหัวใจ อีกสิ่งหนึ่งที่สำคัญคือ การตรวจทางโลหิตวิทยาและค่าทางเคมีของเลือดเลือดเพื่อประเมินสภาพของสัตว์ เพราะผลเลือดจะเป็นการบอกสุขภาพของสัตว์ได้อย่างดี
ค่าเม็ดเลือดแดง สามารถบอกถึงภาวะโลหิตจาง ภาวะแห้งน้ำได้ ส่วนเม็ดเลือดขาวก็จะบอกถึงการการติดเชื้อซึ่งอาจมีความผิดปกติซ่อนอยู่ได้ ค่าเกล็ดเลือดจะอาจช่วยบอกถึงสภาพการติดเชื้อพยาธิเม็ดเลือดรวมถึงความสามารถในการแข็งตัวของเลือดขณะผ่าตัดได้ ส่วนค่าทางเคมีของเลือด ได้แก่ค่าที่แสดงประสิทธิภาพการทำงานของตับและไต ซึ่งเป็นอวัยวะสำคัญในการขับยาออกจากร่างกาย ก็เป็นสิ่งที่ช่วยให้ทราบสุขภาพของสัตว์ได้ สัตว์ที่มีค่าเหล่านี้ผิดปกติก็จะมีความเสี่ยงมากกว่าสัตว์ปกติครับ นอกจากนี้ ในสุนัขหรือแมวที่อายุมาก ก็มีความจำเป็นที่จะต้องได้รับการ X-rays ทรวงอก เพื่อที่ดูสภาพของปอดและหัวใจ เพราะปอดเป็นอวัยวะที่ช่วยในการขับแก๊สสลบออกจากร่างกาย และในสัตว์ที่อายุมากมักจะมีปัญหาโรคหัวใจ ซึ่งสามารถพบได้บ่อยในสัตว์มีอายุอีกด้วย ทั้งนี้สุนัขหรือแมวบางตัว อาจต้องได้รับการวินิจฉัยเพิ่มเติมโดยใช้เทคนิคอื่น เช่น อัลตร้าซาวน์ (ultrasound) ร่วมด้วย
@ การเตรียมตัวของเจ้าของและสัตว์เลี้ยงล่ะ ต้องทำอย่างไรบ้าง
เรื่องที่สำคัญ ที่เจ้าของสัตว์หลายท่านมักละเลย นั่นคือ การอดอาหารสัตว์ ก่อนวางยาสลบอย่างน้อย 12 ชั่วโมง และอดน้ำอย่างน้อย 6-8 ชั่วโมง เนื่องจากยานำสลบ หรือแม้แต่ยาซึมบางชนิด อาจจะไปกระตุ้นให้เกิดการอาเจียน หรือมีการขย้อนเอาเศษอาหารในกระเพาะออกมา ซึ่งหากเศษอาหารนั้นอาจเข้าไปอุดหลอดลม จะเป็นผลให้สัตว์ทำให้เสียชีวิตได้เลยครับ! ดังนั้น การอดอาหารและน้ำก่อนวางยาสลบ จึงเป็นสิ่งสำคัญ และจะลืมไม่ได้โดยเด็ดขาด ซึ่งแม้แต่ขนมและของขบเคี้ยวเล็กน้อยก็ให้ไม่ได้นะครับ!!
อย่าลืมนะครับ ว่า สัตว์เลี้ยงของเราพูดไม่ได้ ดูแลตัวเองไม่ได้ แต่แสดงออกได้ครับ สัตว์บางตัวอดทนต่อความเจ็บปวดหรือการเจ็บป่วยที่เป็นอยู่ สัตว์อาจจะไม่แสดงอาการป่วยให้เห็น จนกระทั่งเป็นมากจนทนไหวแล้ว ดังนั้นการสังเกตความผิดปกติของสัตว์จึงเป็นสิ่งสำคัญ เมื่อพวกเขาป่วยและจำเป็นต้องได้รับการรักษาหรือวางยาสลบเพื่อทำอะไรสักอย่างหนึ่งตามที่กล่าวไปข้างต้น ก็ขอให้ทุกท่านปฎิบัติตามสิ่งที่สัตวแพทย์แนะนำอย่างเคร่งครัด เพื่อให้เกิดความปลอดภัยมากที่สุดสำหรับเจ้าตูบเจ้าเหมียวที่เรารัก เราจะได้ไม่มาเสียใจภายหลังนะครับ
หากมีข้อสงสัยหรือต้องการปรึกษาปัญหาเกี่ยวกับสัตว์เลี้ยง สามารถติดต่อสอบถามโดยตรงที่โรงพยาบาลสัตว์เล็ก คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาฯ โทร 02-218-9715 หรือ 02-218-9752 (คลินิกฉุกเฉินนอกเวลาราชการ ตลอด 24 ชั่วโมง)
อาจารย์ นายสัตวแพทย์ ดร. ทิลดิสร์ รุ่งเรืองกิจไกร
ฝ่ายประชาสัมพันธ์และส่งเสริมภาพลักษณ์องค์กร
คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
โปรดอ่านก่อนแสดงความคิดเห็น
1.กรุณาใช้ถ้อยคำที่ สุภาพ เหมาะสม ไม่ใช้ ถ้อยคำหยาบคาย ดูหมิ่น ส่อเสียด ให้ร้ายผู้อื่น สร้างความแตกแยกในสังคม งดการใช้ถ้อยคำที่ดูหมิ่นหรือยุยงให้เกลียดชังสถาบันชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์
2.หากพบข้อความที่ไม่เหมาะสม สามารถแจ้งได้ที่อีเมล์ online@naewna.com โดยทีมงานและผู้จัดทำเว็บไซด์ www.naewna.com ขอสงวนสิทธิ์ในการลบความคิดเห็นที่พิจารณาแล้วว่าไม่เหมาะสม โดยไม่ต้องชี้แจงเหตุผลใดๆ ทุกกรณี
3.ขอบเขตความรับผิดชอบของทีมงานและผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซด์ อยู่ที่เนื้อหาข่าวสารที่นำเสนอเท่านั้น หากมีข้อความหรือความคิดเห็นใดที่ขัดต่อข้อ 1 ถือว่าเป็นกระทำนอกเหนือเจตนาของทีมงานและผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซด์ และไม่เป็นเหตุอันต้องรับผิดทางกฎหมายในทุกกรณี