เนื้อสุกร นับเป็นเนื้อสัตว์ที่คนไทยอย่างเราๆ ท่านๆ นิยมนำมาปรุงเป็นอาหาร ไม่ว่าจะเป็นอาหารของคนเราและของสัตว์เลี้ยงด้วย มีคนไทยจำนวนไม่น้อยที่นิยมบริโภคเนื้อสุกรดิบๆ หรือกึ่งสุกกึ่งดิบ ซึ่งหลายท่านคงพอจะทราบแล้วนะครับว่า การกินเนื้อสุกรที่ปรุงไม่สุกนั้นมีความเสี่ยงต่อสุขภาพอย่างมากทีเดียว ไม่ว่าจะเป็นเชื้อแบคทีเรียที่ทำให้เกิดอาการท้องร่วง รวมถึงโรคพยาธิที่อาจทำอันตรายถึงชีวิตอีกด้วยครับ
อีกเช่นเคยครับ วันนี้ผมก็มีเรื่องราวดีๆ น่ารู้มาฝากกัน สำหรับวันนี้จะเป็นเรื่องเกี่ยวกับ “โรคพยาธิที่ติดต่อจากสัตว์มาสู่คน” จาก อ.สพ.ญ.ดร. วรพรสุขุมาวาสี จากหน่วยปรสิตวิทยา ภาควิชาพยาธิวิทยา คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาฯ มาฝากกันครับ
เชื้อปรสิตที่ก่ออันตรายในคนมีอะไรบ้าง?
เมื่อปี พ.ศ. 2549 องค์กรที่เกี่ยวข้องกับโรคติดต่อจากอาหารร่วมกับองค์กรอนามัยโลก (WHO) ได้ระบุเชื้อปรสิตหลักที่เป็นสาเหตุของโรคจากอาหารเป็นสื่อ หรือ parasitic foodborne disease และก่อความเสียหายแก่สุขภาพคน ซึ่งได้แก่ โปรโตซัวในทางเดินอาหารที่ทำให้ท้องเสีย, ท็อกโซพลาสม่า, พยาธิใบไม้ในตับ, พยาธิทริคิน่า, พยาธิตืด และพยาธิไส้เดือน เป็นต้น ซึ่งจากการศึกษาพบว่า เด็กที่มีอายุต่ำกว่า 18 ปี โดยเฉพาะในช่วงอายุ 1-4 ปี และ 5-14 ปีนั้น มีการเป็นโรคจากการติดเชื้อปรสิตในระดับสูงทีเดียว
โรคพยาธิอะไรบ้างจากเนื้อสุกร ที่สามารถติดต่อสู่คน?
พยาธิหลักในเนื้อสุกรที่ทำอันตรายสู่คนที่สำคัญคือ พยาธิตืดหมู หรือ pork tapeworm ตัวที่สำคัญได้แก่ Taenia solium และ Taenia asiatica ซึ่งเป็นพยาธิตืดที่ก่อโรคปรสิตจากสัตว์สู่คน สามารถพบได้ทั่วโลกและในคนไทยด้วย
พยาธิตืดหมูทำอันตรายต่อคนได้อย่างไรบ้าง?
อันตรายจากพยาธิตืดหมูนั้น มีตั้งแต่เพียงเล็กน้อย แค่แย่งชิงอาหารภายในลำไส้ ไปจนถึงระยะตัวอ่อนที่ชอนไชไปอยู่ในอวัยวะสำคัญของร่างกาย ทำให้ตาบอด ชัก และสามารถทำให้เสียชีวิตได้
การติดต่อของพยาธิตืดหมูนั้นเป็นอย่างไร?
คนเราสามารถติดพยาธิชนิดนี้ได้ 2 ทางหลักๆ คือ
วิธีที่ 1 จากการบริโภคเนื้อสุกรดิบหรือปรุงไม่สุก ที่มีระยะติดโรคของพยาธิ เรียกว่า พยาธิเม็ดสาคู (cysticercus) ซึ่งมีลักษณะเป็นถุงน้ำใส ภายในมีหัวพยาธิเป็นสีขาวทึบ แทรกอยู่ในกล้ามเนื้อสุกร ซึ่งสามารถเห็นได้ด้วยตาเปล่าอย่างชัดเจน (ภาพที่ 1)
โดยปกติ ตัวเต็มวัยของพยาธิตืดหมูอาศัยในลำไส้เล็กของคนและไม่ก่ออันตรายมากนัก หากมีจำนวนไม่มาก เพียงแต่มาแฝงตัวในร่างกายและแย่งชิงอาหารภายในลำไส้ มีผลทำให้คนถูกแย่งสารอาหารไปเท่านั้น พยาธิตืดหมูที่เจริญเต็มที่จะมีปล้องจำนวนมากและมีความยาวหลายเมตรทีเดียว
เมื่อ “ปล้องแก่” ของพยาธิตืดหลุดออกจากตัวพยาธิ และถูกขับปนออกมากับอุจจาระของคน จะทำให้ปนเปื้อนสิ่งแวดล้อมไปด้วย
เมื่อสุกรกินไข่พยาธิในปล้องแก่เข้าไป ตัวอ่อนของพยาธิตืดจะฟักออกมา ไชเข้าผนังลำไส้ของสุกร และพัฒนาเป็น cysticercus ในกล้ามเนื้อของสุกร เมื่อคนบริโภคเนื้อสุกรที่มีถุงน้ำใสนี้โดยไม่ปรุงให้สุก คนก็สามารถติดเชื้อได้ โดยพยาธิจะพัฒนาเป็นพยาธิตืดตัวเต็มวัยอยู่ในลำไส้เล็กของคน (taeniasis) วงชีวิตของพยาธิก็เจริญครบสมบูรณ์ (ภาพที่ 2)
อย่างไรก็ตาม นอกเหนือจากวงชีวิตโดยทั่วไปของพยาธิที่กล่าวไปแล้ว คนสามารถติดพยาธิตืดหมูโดยวิธีที่ 2 คือ การบริโภคไข่พยาธิที่ปนเปื้อนในสิ่งแวดล้อมได้โดยตรงด้วย เช่น จากผัก ผลไม้ ที่ล้างไม่สะอาด หรือกินไข่พยาธิในปล้องแก่ที่ถูกขับออกมาจากตนเอง (autoinfection) หรือจากคนในครอบครัวที่ติดเชื้อ การติดต่อในรูปแบบนี้ทำให้เกิดปัญหาทางสุขภาพอย่างรุนแรงต่างจากการกินเนื้อสุกรดิบที่มี cysticercus
ความรุนแรงของโรคที่เกิดจาก cysticercus ที่เรียกว่า cysticercosis นั้น เกิดจากการที่ตัวอ่อนนั้นเจริญและพัฒนาในเนื้อเยื่อของคน เช่น ใต้ผิวหนัง โดยเฉพาะในสมองและตา ทำให้เกิดโรคทางระบบประสาท เรียกว่า neurocysticercosis และเป็นโรคลมชัก (epilepsy) ได้
เราจะป้องกันการติดโรคพยาธิตืดหมูได้อย่างไร?
โรคพยาธิตืดหมูที่ก่อโรคในคน มักเกิดขึ้นในผู้ที่มีสุขอนามัยไม่ดี ขับถ่ายไม่เป็นที่ หรือไม่มีห้องน้ำที่ถูกสุขลักษณะ รวมถึงตามต่างจังหวัดที่มีการเลี้ยงสุกรแบบปล่อย ทำให้สุกรมีโอกาสเข้าถึงอุจจาระของคนได้
การป้องกันและควบคุมโรค สามารถทำได้โดยการปรับปรุงมาตรฐานความเป็นอยู่ขั้นพื้นฐานให้ความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับอันตรายและความรุนแรงของโรค แต่ทั้งนี้ทั้งนั้นการกินเนื้อสุกรที่ปรุงสุกจะช่วยทำลายตัวอ่อนของพยาธิได้ ดังนั้นหากเราปฏิบัติตามคำขวัญของกระทรวงสาธารณสุขที่ว่า “กินร้อน ช้อนกลาง ล้างมือ” ก็สามารถเป็นเกราะป้องกันสุขภาพของคนไทยสำหรับโรคนี้ได้เช่นกันครับ
หากท่านมีข้อสงสัยหรือต้องการปรึกษาปัญหาเกี่ยวกับสัตว์เลี้ยง สามารถติดต่อสอบถามโดยตรงที่โรงพยาบาลสัตว์เล็ก คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาฯ นะครับ โทร. 02-218-9715 หรือ 02-218-9752(คลินิกฉุกเฉินนอกเวลาราชการ ตลอด 24 ชั่วโมง)
อาจารย์ นายสัตวแพทย์ ดร. ทิลดิสร์ รุ่งเรืองกิจไกร
ฝ่ายประชาสัมพันธ์และส่งเสริมภาพลักษณ์องค์กร
คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
โปรดอ่านก่อนแสดงความคิดเห็น
1.กรุณาใช้ถ้อยคำที่ สุภาพ เหมาะสม ไม่ใช้ ถ้อยคำหยาบคาย ดูหมิ่น ส่อเสียด ให้ร้ายผู้อื่น สร้างความแตกแยกในสังคม งดการใช้ถ้อยคำที่ดูหมิ่นหรือยุยงให้เกลียดชังสถาบันชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์
2.หากพบข้อความที่ไม่เหมาะสม สามารถแจ้งได้ที่อีเมล์ online@naewna.com โดยทีมงานและผู้จัดทำเว็บไซด์ www.naewna.com ขอสงวนสิทธิ์ในการลบความคิดเห็นที่พิจารณาแล้วว่าไม่เหมาะสม โดยไม่ต้องชี้แจงเหตุผลใดๆ ทุกกรณี
3.ขอบเขตความรับผิดชอบของทีมงานและผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซด์ อยู่ที่เนื้อหาข่าวสารที่นำเสนอเท่านั้น หากมีข้อความหรือความคิดเห็นใดที่ขัดต่อข้อ 1 ถือว่าเป็นกระทำนอกเหนือเจตนาของทีมงานและผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซด์ และไม่เป็นเหตุอันต้องรับผิดทางกฎหมายในทุกกรณี