การเสียชีวิตของ “มงคล อุทก” คือ ความสูญเสียทางจิตใจของบรรดามิตรสหาย ตลอดจนผู้คนที่เคารพรักในหัวจิตหัวใจและผลงานของน้าหว่อง แห่งวงคาราวาน
แต่ด้านที่ยังมีคนกล่าวถึงอย่างจริงๆ จังๆ น้อยอยู่ คือ ความสามารถและเอกลักษณ์อันเปี่ยมด้วยมนต์เสน่ห์ของพิณ-มงคล อุทก
วันนี้ จึงขอคารวะน้าหว่อง ด้วยการสรุปข้อค้นพบในงานวิจัยเชิงลึก “การประยุกต์ใช้พิณและโหวดของมงคล อุทก เพื่อการบรรเลงร่วมกับเครื่องดนตรีสากล” โดย กาญจนา วัฒนะพิพัฒน์ และศรัณย์ นักรบ เพื่อบันทึกไว้เป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ต่อไป
โดยงานวิจัยข้างต้นนี้ ให้รายละเอียดน่าสนใจมาก หลายคนอาจยังไม่ทราบ อาทิ
1. วงคาราวาน เป็นวงดนตรีเพื่อชีวิตที่เป็นตำนาน ประกอบด้วย สมาชิก 4 คน ได้แก่ สุรชัย จันทิมาธร (หงา) นักร้อง นักประพันธ์บทเพลง และบรรเลงกีตาร์, วีระศักดิ์ สุนทรศรี (แดง) บรรเลงกีตาร์, มงคล อุทก (หว่อง) บรรเลงพิณ โหวด ฮาโมนิก้า นักร้อง และนักประพันธ์บทเพลง, ทองกราน ทานา (อืด) บรรเลงกีตาร์โซโล่ ไวโอลิน ฟลุต และร้องประสานเสียง
มงคล อุทก นักร้องและผู้ประพันธ์เพลงคนหนึ่งของวงคาราวาน เป็นชาวอีสานโดยกำเนิด ทำให้ได้ซึมซับวัฒนธรรมดนตรีอีสานมาตั้งแต่เด็ก จึงได้มีการนำเครื่องดนตรีพื้นบ้านอีสาน ได้แก่ พิณและโหวด มาประยุกต์เพื่อบรรเลงร่วมกับเครื่องดนตรีสากล ซึ่งสามารถบรรเลงร่วมกันได้เป็นอย่างดี ทำให้บทเพลงของวงคาราวานมีกลิ่นอายหรือสำเนียงของดนตรีพื้นบ้านอีสาน และได้กลายเป็นเอกลักษณ์ที่โดดเด่น
2. การวิจัยนี้ เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ศึกษาเปรียบเทียบเครื่องดนตรี ระหว่างพิณและโหวดอีสาน กับพิณและโหวดของมงคล อุทก ในด้านลักษณะทางกายภาพ ระบบเสียง วิธีการและเทคนิคในการบรรเลง
เพลงที่ศึกษา บรรเลงประกอบด้วยพิณ 3 เพลง ได้แก่ เพลงพิณ คนกับควาย ลุกขึ้นสู้
บทเพลงที่ประพันธ์เนื้อร้องและทำนองด้วยตนเอง 3 เพลง ได้แก่ คืนสู่รัง เสรีภาพ และเซิ้งอีสาน
3. ผลจากการวิจัยสรุปชี้ชัดว่า มงคล อุทก มีเทคนิคเฉพาะตัวในการประสานทำนอง ตามหลักการที่เรียกว่า“อิมโพรไวเซชั่น” (Improvisation) ภายในบทเพลง รวมถึงการบรรเลงเสียงประสานยืน (Drone Harmony)ในเพลงต่างๆ โดยคงไว้ซึ่งเอกลักษณ์ของสำเนียงเสียงพิณอีสานที่มีความเป็นดนตรีพื้นบ้านอย่างชัดเจน
และสิ่งหนึ่งที่มีความสำคัญโดดเด่นชัดเจนในเรื่องของระบบเสียง มงคล อุทก มีการปรับเปลี่ยนระบบเสียงของเครื่องดนตรีพื้นบ้านอีสานทั้งพิณและโหวดใหม่ ตามหลักทฤษฎีดนตรีตะวันตก ทำให้สามารถบรรเลงร่วมกับเครื่องดนตรีสากลอื่นๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
4. พิณของมงคล อุทก มีรูปทรงคล้ายวงรี ส่วนล่างของกล่องเสียงเป็นทรงโค้งมน ด้านข้างมีส่วนเว้าและส่วนโค้ง ส่วนประกอบทั้งหมดทำจากไม้พะยูงเป็นส่วนใหญ่ เช่น กล่องเสียง, คอพิณ, หัวพิณ,ขั้นพิณ, หย่องรองสาย และหมุดปรับสาย
ส่วนขั้นพิณมีทั้งหมด 11 ขั้น
ส่วนหัวพิณไม่ได้แกะสลักเป็นรูปใดๆ
ส่วนการเลือกใช้สายพิณ จะเลือกใช้สายกีตาร์เบอร์เดียวกันทั้งสามสาย คือ เบอร์ 1 ขนาด .011 นิ้ว หรือ 0.28 มิลลิเมตร เนื่องจากเมื่อตั้งสาย 1 เสียง มี (E) สาย 2 เสียง ลา (A) และสาย 3 เสียง ลา (A) สาย 3 กับสาย 2 ระดับเสียงเดียวกัน เมื่อดีดสายเปล่าทั้งสามสายจะได้บันไดเสียง เอ ไมเนอร์ (A minor) ความหย่อนของเสียงที่ได้จากการกดหรือดีดสายจะทำให้เกิดการสั่นและกังวานได้ดีมาก แต่หากบรรเลงพิณในบันไดเสียง บี ไมเนอร์ (B minor) จะต้องเปลี่ยนสาย 1 ของพิณเป็นขนาด .010 นิ้ว เนื่องจากสายเบอร์ .011 นิ้ว หรือ 0.28 มิลลิเมตร เมื่อทำการตั้งเสียงในบันไดเสียง บี ไมเนอร์ (B minor) จะทำให้สายตึงเกินไป และเสียงที่ได้จะไม่ตรงกับระดับเสียงมาตรฐาน นอกจากนี้มีอุปกรณ์ที่ต้องติดเพิ่มเติม คือ คอนแทกต์หรือเครื่องขยายเสียง
5. วิธีการบรรเลงพิณอีสานกับวิธีการบรรเลงของมงคล อุทก มีความคล้ายคลึงกัน คือ สามารถนั่งดีดหรือยืนดีดก็ได้ ตามความเหมาะสมของสถานที่ในการบรรเลง
โดยมีวิธีการบรรเลงพิณ เริ่มจากใช้มือขวาจับที่ดีดพิณ มือซ้ายใช้ประคองที่คอพิณ โดยให้นิ้วทั้งสี่นิ้วของมือซ้ายพร้อมที่จะกดสายในระดับเสียงต่างๆ ในแต่ละขั้นเสียงพิณ การดีดพิณนี้จะมีลักษณะเหมือนกับการดีดกีตาร์ มีทั้งการดีดสลับขึ้นและลง หรือการดีดลงอย่างเดียว ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับจังหวะของแต่ละเพลง
เทคนิคการบรรเลงพิณอีสานโดยทั่วไปนั้น ส่วนใหญ่นิยมดีดที่ละเสียงเพื่อดำเนินทำนอง แต่เทคนิคในการบรรเลงพิณของมงคล อุทก นั้น นิยมบรรเลงเป็นเสียงประสานและดำเนินทำนอง นอกจากจะบรรเลงเป็นเสียงโน้ตดำเนินทำนองในแต่ละเสียงแล้ว ส่วนใหญ่นิยมดีดสายเปล่าทั้งสามสายพร้อมๆกัน เพื่อให้ได้เสียงประสานบรรเลงตลอดทั้งเพลง เช่น บันไดเสียง โด (C) เมื่อดีดสายเปล่าจะได้เสียง เอ ไมเนอร์ (A minor) เป็นเสียงที่เข้ากันได้ดี โดยเฉพาะการบรรเลงร่วมกับเครื่องดนตรีสากล จะบรรเลงเป็นเสียงสายเปล่าที่คล้ายกับการจับคอร์ดกีตาร์ หากตั้งสายตามบันไดเสียงใดก็ให้ดีดสายเปล่าทั้งสามสายพร้อมกัน จะทำให้เกิดการประสานทำนองของบทเพลงที่สามารถบรรเลงร่วมกับเครื่องดนตรีสากลอื่นๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
ในการวิจัยระบุว่า ในการพัฒนาอันเกิดจากกระบวนการเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรมระหว่างดนตรีพื้นบ้านอีสานกับดนตรีตะวันตก มงคล อุทก ถือเป็นการติดต่อสังสรรค์ทางวัฒนธรรม (acculturation) ที่หมายถึง การปรับเปลี่ยนแทนลักษณะรากฐานทางวัฒนธรรมหนึ่งให้มีรูปแบบทางวัฒนธรรมของวัฒนธรรมอื่น จนทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในส่วนต่างๆ ของระบบทางวัฒนธรรมทั้ง 2 วัฒนธรรมที่มาติดต่อกัน และมีอิทธิพลซึ่งกันและกัน โดยเฉพาะการแลกเปลี่ยนความรู้ต่างๆ ทางดนตรี จนทำให้เกิดการผสมผสานทางด้านวัฒนธรรม
ทั้งหมด ขออนุญาตบันทึกไว้หลักฐานทางประวัติศาสตร์ เพื่อคารวะแด่ “มงคล อุทก” ตำนานเพลงพิณเพื่อชีวิตอันเปี่ยมมนต์เสน่ห์... ตลอดกาล
สารส้ม
เงื่อนไขการแสดงความคิดเห็น ซ่อน
โปรดอ่านก่อนแสดงความคิดเห็น
1.กรุณาใช้ถ้อยคำที่ สุภาพ เหมาะสม ไม่ใช้ ถ้อยคำหยาบคาย ดูหมิ่น ส่อเสียด ให้ร้ายผู้อื่น สร้างความแตกแยกในสังคม งดการใช้ถ้อยคำที่ดูหมิ่นหรือยุยงให้เกลียดชังสถาบันชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์
2.หากพบข้อความที่ไม่เหมาะสม สามารถแจ้งได้ที่อีเมล์ online@naewna.com โดยทีมงานและผู้จัดทำเว็บไซด์ www.naewna.com ขอสงวนสิทธิ์ในการลบความคิดเห็นที่พิจารณาแล้วว่าไม่เหมาะสม โดยไม่ต้องชี้แจงเหตุผลใดๆ ทุกกรณี
3.ขอบเขตความรับผิดชอบของทีมงานและผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซด์ อยู่ที่เนื้อหาข่าวสารที่นำเสนอเท่านั้น หากมีข้อความหรือความคิดเห็นใดที่ขัดต่อข้อ 1 ถือว่าเป็นกระทำนอกเหนือเจตนาของทีมงานและผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซด์ และไม่เป็นเหตุอันต้องรับผิดทางกฎหมายในทุกกรณี