สอวช.-นาโนเทค ผนึกกำลังระดมสมอง จัดทำแผนที่นำทางการพัฒนานาโนเทคโนโลยี ปี 2571-2575 ชี้ต้องเชื่อมโยงทุกภาคส่วน รับมือความเปลี่ยนแปลงโลกอนาคต

(6 พฤษภาคม 2568) สำนักงานสภานโยบายการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรมแห่งชาติ (สอวช.) ร่วมกับ ศูนย์นาโนเทคโนโลยีแห่งชาติ (ศน.) สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) จัดการประชุมเชิงปฏิบัติการ “การจัดทำแผนที่นำทางการวิจัยและพัฒนานาโนเทคโนโลยีของประเทศไทย พ.ศ. 2571–2575” ครั้งที่ 1 ณ สอวช. ชั้น 14 อาคารจัตุรัสจามจุรี โดยมีผู้แทนจากหน่วยงานภาครัฐ เอกชน ภาคการศึกษา มหาวิทยาลัย และอุตสาหกรรม เข้าร่วมการประชุม เพื่อร่วมกันกำหนดทิศทางของเทคโนโลยีที่มีอิทธิพลต่ออนาคตของประเทศไทยและโลก

ดร.สุรชัย สถิตคุณารัตน์ ผู้อำนวยการ สอวช. เปิดเผยว่า แผนที่นำทางฉบับใหม่นี้นับเป็นครั้งที่ 4 โดยที่ผ่านมาได้มีการจัดทำแผนที่นำทางมาแล้ว 3 ฉบับ ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2553-2564 ซึ่ง สอวช. และนาโนเทคได้ร่วมกันประเมินผลเพื่อทบทวนความสำเร็จและประเด็นที่ควรปรับปรุง เพื่อยกระดับแผนที่นำทางฉบับใหม่ให้ตอบโจทย์ได้ดียิ่งขึ้น แผนฉบับใหม่นี้จะไม่ทำทุกเรื่อง แต่จะเลือกทำในประเด็นสำคัญก่อน โดยมี 4 ประเด็นหลัก ได้แก่ Nano for Advanced and High-Quality Healthcare, Nano for Green Technology & Climate Change Solutions, Nano for Smart and Sustainable AgriFood, และ Nano for safety and ethics และเตรียมเชื่อมโยงกับร่างแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ 14 รวมถึงแผนด้านวิทยาศาสตร์ วิจัย และนวัตกรรม (ววน.) และแผนด้านการอุดมศึกษาเพื่อผลิตและพัฒนากำลังคนของประเทศ ที่ได้จัดทำแผนฯ ในปี พ.ศ. 2571-2575 เช่นเดียวกัน

“ในแผนที่นำทางฉบับก่อนสิ่งที่ยังขาดคือกลไกขับเคลื่อนที่มีประสิทธิภาพ รวมถึงงบประมาณที่สอดคล้องต่อการนำแผนไปสู่การปฏิบัติจริง เราอาจนำแผนที่นำทางที่ได้จากการระดมสมองร่วมกันครั้งนี้ นำเสนอต่อสภานโยบายการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรมแห่งชาติ เพื่อขับเคลื่อนในระดับชาติ โดยภาครัฐจะเป็นผู้เชื่อมโยง แต่การขับเคลื่อนต้องอาศัยพลังจากภาคเอกชน อุตสาหกรรม และสถาบันการศึกษา” ดร.สุรชัย กล่าว

สอดคล้องกับ ดร.อุรชา รักษ์ตานนท์ชัย ผู้อำนวยการ ศน. ที่กล่าวว่า แผนที่นำทางฯ ทั้ง 3 ฉบับที่ผ่านมามุ่งเน้นภาพรวมของโครงสร้างประเทศ แต่แผนฉบับใหม่นี้จะเปลี่ยนแนวทาง โดยใช้โจทย์จากภาคอุตสาหกรรมเป็นตัวตั้ง แล้วมองย้อนกลับไปเกือบ 20 ปีของการพัฒนางานวิจัยและระบบนวัตกรรมในประเทศ

ด้าน ดร.คมเมธ จิตวานิชไพบูลย์ ผู้อำนวยการฝ่ายอาวุโส ฝ่ายศูนย์คาดการณ์เทคโนโลยีเอเปค สอวช. กล่าวว่า ทิศทางการพัฒนาเทคโนโลยีนาโนจะต้องสอดคล้องกับแนวโน้มโลกในปี 2030 ซึ่งจะเป็นยุคของ “สังคมไฮบริด” ที่ปัญญาประดิษฐ์จะเข้ามาผสมผสานกับการทำงาน การตัดสินใจ และการใช้ชีวิต ส่งผลให้ความคิดสร้างสรรค์ สุขภาวะ และความเท่าเทียมมีบทบาทสูงขึ้น โดยเฉพาะในกลุ่ม Gen Z และ Gen Alpha ที่จะเป็นแรงผลักสำคัญของการขับเคลื่อนสังคมและนวัตกรรม

สำหรับบทบาทของนาโนเทคโนโลยีในอนาคต ดร.คมเมธ ชี้ว่า จะมีการบรรจบกันของนาโนเทคกับศาสตร์อื่น เช่น แพทย์แม่นยำ สุขภาพเฉพาะบุคคล และการแก้ปัญหาสิ่งแวดล้อม เพื่อส่งเสริมเศรษฐกิจหมุนเวียน โดยตลาดนาโนเทคทั่วโลกคาดว่าจะเติบโตจาก 91.18 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ ในปี 2024 สู่ 333.73 พันล้านดอลลาร์ในปี 2032

“แผนนี้จะถูกเชื่อมโยงแผน ววน. ซึ่งเป็นเครื่องมือหลักในการขับเคลื่อนนโยบาย โดยเฉพาะการจัดสรรงบประมาณ และหากสามารถขับเคลื่อนได้จริง ก็จะเกิดประโยชน์อย่างเป็นรูปธรรมต่อทุกภาคส่วน” ดร.คมเมธ กล่าว พร้อมเน้นว่า นโยบายวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีต้องไปด้วยกันกับความเข้าใจในทิศทางโลก ความท้าทายระหว่างประเทศ และเป้าหมายการพัฒนาอย่างยั่งยืน

ทั้งนี้ ในจัดการประชุมฯ ยังได้มีการแบ่งห้องประชุมกลุ่มย่อยจำนวน 3 ห้อง เพื่อเปิดเวทีระดมสมองจากผู้เชี่ยวชาญ นักวิจัย และผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในแต่ละสาขา โดยมุ่งเน้นการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีนาโนเพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืนของประเทศ ได้แก่ ห้อง “Nano for Advanced and High-Quality Healthcare” ซึ่งมุ่งเน้นการยกระดับระบบบริการสุขภาพของประเทศผ่านการพัฒนาแพลตฟอร์มการแพทย์แม่นยำ (Precision Medicine) ที่ผสมผสานเทคโนโลยีล้ำสมัยเข้ากับมาตรฐานคุณภาพด้านการรักษาเพื่อประยุกต์ใช้ในเวชศาสตร์เชิงป้องกันและการดูแลผู้ป่วยอย่างมีประสิทธิภาพ ลดภาระค่าใช้จ่ายด้านสาธารณสุข เพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันของอุตสาหกรรมสุขภาพ และผลักดันไทยสู่การเป็นศูนย์กลางสุขภาพนานาชาติ (Medical Hub), ห้อง “Nano for Green Technology & Climate Change Solutions” ที่เน้นการวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม การส่งเสริมพลังงาน การตรวจวัดและบำบัดคุณภาพน้ำและอากาศ รวมถึงการจัดการก๊าซเรือนกระจกและมลพิษ ตลอดจนการเพิ่มมูลค่าจากวัสดุเหลือทิ้ง สนับสนุนเศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular Economy) บรรลุเป้าหมาย Carbon Neutrality 2050 & Net Zero 2065 และห้อง “Nano for Smart and Sustainable AgriFood” ซึ่งมุ่งส่งเสริมระบบเกษตรอัจฉริยะและยั่งยืน ด้วยการใช้เทคโนโลยีนาโนเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตให้ได้มาตรฐาน การแปรรูปและเพิ่มมูลค่าทางโภชนาการของผลผลิต การยืดอายุการเก็บรักษา โดยคำนึงถึงการใช้ทรัพยากรอย่างคุ้มค่าและลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม เพื่อสนับสนุนความมั่นคงทางอาหารของประเทศในระยะยาว ทั้งนี้ ทุกกลุ่มยังให้ความสำคัญกับประเด็น Nanosafety และ Nanoethics ซึ่งถือเป็นประเด็นข้ามสาขาที่จำเป็นต้องพิจารณาร่วมกันเพื่อให้การพัฒนาเทคโนโลยีนาโนของไทยเป็นไปอย่างมีจริยธรรม ปลอดภัย และก่อประโยชน์อย่างแท้จริงต่อสังคมและสิ่งแวดล้อม

- 006