หากนึกถึงคณะลำตัดที่มีชื่อเสียงย่อมต้องนึกถึง “คณะลำตัดหวังเต๊ะ” เป็นระยะเวลายาวนานกว่า 50 ปีในความทรงจำกับเจ้าของคณะ “หวังดี มีนา” หรือ “หวังเต๊ะ” ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดงเพลงพื้นบ้านลำตัด พ.ศ. 2531 แต่ทุกสิ่งเมื่อมีจุดสูงสุด มีความรุ่งเรือง จนวันหนึ่งในวันที่ 26 มิถุนายน พ.ศ. 2555 ถือเป็นฝันร้ายเมื่อต้องสูญเสียเจ้าของคณะผู้สร้างชื่อเสียง เกือบ 1 ปี คณะลำตัดหวังเต๊ะ กลับถูกลบเลือกไปจากความทรงจำ พร้อมกับการละเล่นลำตัดแบบดั้งเดิม เมื่อสังคมและวัฒนธรรมถูกกลืนกินไปกับความทันสมัย ณ วันนี้คณะลำตัดในยุคของ “แม่ศรีนวล ขำอาจ” ภรรยาผู้อยู่ดูแลหวังเต๊ะจนวินาทีสุดท้าย ได้เปิดใจให้สัมภาษณ์ถึงเรื่องราวชีวิต หลังมีกระแสข่าวลือคณะ ฯ ล่มสลาย วันนี้คณะยังดำรงอยู่ และยังพร้อมสืบสานศิลปะการแสดงพื้นบ้านให้ดำรงอยู่ต่อไป

เริ่มต้นเข้าสู่วงการลำตัด

“จริงๆแล้วแม่ไม่ได้สนใจเลย ตอนนั้นเราไปช่วยที่บ้านของแม่ประยูร ยมเยี่ยม ซึ่งเป็นพี่น้องกับแม่ซึ่งตมีคณะลำตัดอยูที่กรุงเทพฯ ไปช่วยเขาทำนา ไถนา ทำทุกอย่าง แล้วเราก็เรียนหนังสือไปด้วย แต่ตาเขาชอบลำตัดมาก เขาเห็นแม่เป็นคนยิ้ม ท่านเลยบอกว่าไอ้หวังเด็กคนนี้มันยิ้มดี ไอ้ศรีนวลเนี่ยะ เขาเลยเรียกมาดูตัว แล้วอยู่ๆเขาให้น้องสาวคือแม่อุ่นเรือนมารับแม่ไปฝึกลำตัดในตอนนั้น  แต่ด้วยความที่เรารู้สึกว่ามันยาก เราเป็นคนอยู่บ้านอกอยู่ท้องนา พอไปอยู่ที่กรุงเทพฯ แม่ไม่ชอบปวดหัวทำอะไรไมได้ เลยตัดสินใจจะกลับบ้าน แต่พอเรามานึกว่าไปแล้วก็ต้องเอาให้ได้ ถ้าไม่ได้คนจะดูถูกคิดอย่างนั้นเลยเกิดความพยายาม แล้วได้ไปเจอกับแชร์เต๊ะ ซึ่งเป็นพ่อของหวังเต๊ะ เขาเห็นเราเลยเรียกเรามาสอนเราร้อง รำ สอนอยู่คนเดียว สรุปเราได้ฝึกกับคุณพ่อของหวังเต๊ะแทน ตอนนั้นคิดอย่างเดียวต้องทำให้ได้ ถ้าทำไมได้ก็จะอายเขา”

เข้าสู่คณะหวังเต๊ะ

“ตอนแรกพอเป็นแล้วไปอยู่กับคณะน้องชายพ่อหวังเต๊ะ คณะบุญช่วย แม่จะเล่นอยู่กับแม่อุ่นเรือน แม่บุญโปร่ง เล่นกัน 3 คน ตอนนั้นยังสาว ๆ รุ่น ๆ อายุ 15 วันหนึ่งแม่ทองเลื่อนที่อยู่ประจำคณะพ่อหวังเต๊ะ มาที่บ้านมาพบ แต่ตอนนั้นจะมีเด็กสาวอีกคนหนึ่งเขาขาว แต่งตัวเก่ง แม่แต่งตัวไม่เป็นก็ เขาก็เรียกให้มาไหว้ เขาก็พูดแบบชาวบ้าน ๆ ที่พูดกัน ไอ้หวัง ไอ้ยูร มึงนี่โง่จัง เขาก็ถามว่าทำไม อีเด็กคนนี้มันหน้าสวย ชี้มาที่แม่นะ แม่ก็ไม่รู้ว่าสวยไม่สวย ไม่สนใจ เขาก็ว่าอีเด็กคนนี้มันสวยมึงทำไมไม่เอาไป ก็ตั้งแต่นั้นมาเขาก็เอาแม่เข้ามาอยู่ในคณะ เล่นกับ แม่ประยูร พ่อหวัง แล้วก็แม่ทองเลื่อน จะเล่น 3 คน ตั้งแต่นั้นมาไม่ได้ไปไหน”

เริ่มรักลำตัดตั้งแต่ตอนไหน

“เริ่มรักตอนที่เราหาเงินได้ ได้ช่วยพ่อแม่ ได้ช่วยพี่น้อง เราไม่ใช่คนสวย เราช่วยได้มาอยู่ตรงนี้ได้ทำตรงนี้เราต้องรักตรงนี้ เราคิดอย่างนี้มันค่อยๆซึมๆไปนะ ถือว่าการที่ช่วยเหลือพ่อแม่ได้ ที่มีทุกอย่างทุกวันนี้ก็คือความรักในลำตัด”

ได้มีโอกาสอัดแผ่นเสียง

“ตอนนั้นคนนิยมเทป แผ่นเสียงของคณะลำตัด เริ่มแรกเป็นเทปก่อน ของบริษัท วีอาร์ซี เป็นเจ้าแรกที่เอาลำตัดเข้าไปอัด เป็นเทปคณะหวังเต๊ะ แล้วก็มา เอสพีวีดีโอ แล้วก็มี เอพีเรคคอร์ด บีบีเรคคอร์ด ช่ววนั้นกระแสลำตัดถือว่าดีมากทุกคนรู้จักคณะหวังเต๊ะช่วงที่รุ่งเรือง”

ความประทับใจพ่อหวังเต๊ะ

“เขาดีนะ แม่แต่งงานกับป๋า แม่ประยูร ชงขอให้กัน แม่เป็นคนไม่เที่ยว เรามันคนบ้านนอก เขาก็จะไม่ค่อยไปไหนกันอะนะ ตอนนั้นแม่ใหญ่ไม่สบายเขาตัดหมด แล้วพอมาแม่ประยูรก็มาเป็นมะเร็งปากมดลูก ตัดออกเหมือนกัน ถ้าหากว่าป๋าไปที่อื่นเขาก็กลัวว่าจะลำบาก เขาก็เลยขอแม่ให้กับป๋า เขาเป็นคนที่ใจดี ไม่ว่าใครจะเดือดร้อน เขาดูแลดี เขาโอบอ้อมอารีนะ เรื่องเจ้าชู้เป็นเรื่องปกติ เขากลัวว่าไปที่อื่นแล้วลูกเขาลำบาก แต่งกับแม่ลูกเต้าก็สบายแม่ก็ดูแล ทุกวันนี้ก็อยู่ด้วยกันหมด เขานับถือกันเขาให้เกียรติ ตอนนี้ก็รวม40 ปีแล้วแม่ไม่เคยไปไหนเลย”

จุดวิกฤติวันที่หวังเต๊ะเสีย

“ช่วงนั้นเวลาไปงานเราจะบอกเขาตลอดว่าเราไปงานนี้นะเดี๋ยวกลับมานะ เขาจะถามว่ากลับกี่โมงถึงนี้เราจะบอกเขานะว่าประมาณนี้ ๆ เขาจะรอไม่หลับ จะรอจนกว่าแม่จะกลับมา พอกลับมาคำแรกที่ถาม “สนุกไหมวันนี้เล่นสนุกไหม คนชอบไหม เล่นหยาบหรือเปล่า” พ่อจะถามอย่างนี้ ต้องรายงานหมดทุกอย่างทุกวันทุกคืน มีคำหนึ่งที่ท่านบอก นวลเปลี่ยนสิ เปลี่ยนคณะ เพราะว่าฉันไม่ได้ไป แม่เลยบอกว่าฉันไม่เปลี่ยนฉันจะใช้ชื่อนี้ต่อไป ฉันขอใช้ในนามป๋าถึงป๋าไม่อยู่ก็จะใช้ในนามป๋า เพราะที่มีกินมีใช้ทุกวันนี้จากที่ฉันไม่มีอะไรเลยเพราะลำตัดที่ชื่อหวังเต๊ะ ท่านก็ตามใจ เวลาแม่ไปงานจะบอกทุกคนว่าที่ใช้ชื่อเพราะอะไร คนก็จะปรบมือให้ ทุกวันนี้คนรู้จักชื่อศรีนวลได้เพราะหวังเต๊ะ”

กระแสข่าวลือ

“วันที่หวังเต๊ะป่วยมันก็มีผลกระทบ งานน้อยลง บางที่มีคำถามว่าเลิกแล้วหรือ ไม่รับงานแล้วหรือ เรายังไม่เลิกค่ะเรายังรับอยู่ แต่ก็มีกระแสข่าวออกไปว่าคณะเราเลิกแล้ว คณะแตกแล้ว หลายคนมองว่าไม่มีหวังเต๊ะจะสนุกเหมือนเดิมหรือเปล่า ฝากความหวังไว้กับพ่อ พ่อเขาจะทำให้คนสนุกได้คนหัวเราะได้ แต่เดี๋ยวนี้เราก็ทำได้”

ลำตัดในยุคปัจจุบัน

“เดี่ยวนี้กระแสน้อยลง เป็นไปตามเวลาแต่คนก็ยังถามถึงอยู่ตลอด รุ่นเก่า ๆ เขาจะถาม บางทีเด็ก ๆ ผู้ใหญ่เขาอาจจะให้ดูแล้วคงจะมีบ้าง บางคนไม่รู้เลยลำตัดเล่นยังไง”

ความเป็นลำตัดของแท้เริ่มหายไป

“พ่อหวังเต๊ะคือลำตัดแท้ ๆ เขียนเพลงเอง ปัจจุบันเขาจำเพลงของแม่ไปเล่น ไปเปลี่ยนแปลงกัน ทำนองไม่เพราะ พ่อเขาจะเล่นแบบไม่มีคำหยาบโลนลำตัดที่แท้จริงต้องไม่หยาบ แต่ที่เล่นกันปัจจุบันเขาจะเอาคำเหล่านี้มาใส่ลงไปด้วย พ่อเขาเป็นคนอย่างนี้นะหยาบไม่ได้ เขาเอาขำ มันต้องมีบ้างแต่ว่าเราต้องฉลาดเล่น ฉลาดร้อง มันมีคำสองแง่สองง่ามได้ แต่ว่าต้องฉลาดร้องนิดหนึ่ง ให้คนดูคิด ไม่ใช่ร้องมาแล้วคนดูไม่ต้องคิดเลย แล้วท่าลามกจะไม่มี และการร้องต้องร้องให้ถูกต้องถูกทำนอง ไม่ใช่ร้องได้แล้วร้องเลย ทำนองลำตัดจริง ๆ มี 7 ทำนอง ทำนองเพราะ ทำนองโศก ทำนองกลาง ทำนองกระพือ ทำนองลาว ทำนองมอญ ทำนองแขก มันมีโศกสูง โศกต่ำอีก แต่เดี๋ยวนี้เขาจะใช้สองทำนอง ทำนองกลางกับทำนองกระพือ ส่วนทำนองอื่นไม่ค่อยได้ใช้ ทำนองโศกเขาจะใช้ในงานเกิดแก่ เจ็บตาย สมัยก่อนที่เขาเล่นจะออก 12 ภาษา มีออกลาว ออกแขก ออกเจ๊ก ฯลฯ มีป๋าคนเดียวที่เล่นได้ แต่เดี๋ยวนี้จะใช้น้อยลงถ้าเป็นลำตัดที่แท้จริงจะต้องให้ได้ทั้งหมดเพราะเขาไมได้ฝึกมาบางคนได้ทำนองเดียวด้วยซ้ำ อย่านึกว่าลำตัดง่าย”

รางวัลกับความภาคภูมิใจ

“แม่ได้ศิลปินดีเด่นของจังหวัด ได้ปี 2542  นี่คือกำลังใจ ทุกวันนี้แม่ได้สอนลำตัดให้กับคนที่สนใจ จริง ๆ ทำมานานแล้วนะ แม่เป้นคนริเริ่มแต่อยู่เบื้องหลังไม่ได้ออกงาน แม่เริ่มสอนตั้งแต่ปี 2536 สอนมากับป๋า แต่ป๋าเขาไม่ค่อยได้สอนตอนสุดท้ายแม่ก็จะเอาป๋าไปสักวันหนึ่ง นอกนั้นแม่ทำหมด ทำมานานแล้ว แม่เป็นคนเริ่มต้นที่ออกไปสอนข้างนอกอบรมครู”

ถ้าจะเริ่มเรียนลำตัด สิ่งแรกที่ต้องมี

“ไม่มีอะไร ขยันไว้อย่างเดียวขยันร้อง ป๋าจะบอกว่า ถ้าเราร้อง10 เที่ยว เราเล่นงาน 10 คืน ถ้า 20 เที่ยวก็ 20 คืน ร้องไป แม่จะฝึกที่บ้านแม่จะปล่อยให้เขาร้องไป ต้นไม้ต้นเดิมนะไม่ต้องเปลี่ยนต้น จนกว่าเขาจะร้องได้ดี ตอนนี้ก็มีเด็กที่มาเรียนกับแม่ ก็เอาไปเล่นด้วยอายุ 11 เองมาตั้งแต่ 9 ขวบ”

สืบทอดคณะลำตัดหวังเต๊ะ

ตอนนี้คณะยังอยู่ มีงานบ้างแต่ว่าน้อยลง ทุกวันนี้เรายังไม่เลิกยังรับงาน อยากขอบอกผ่านสื่อคณะยังอยู่ไมได้แตกไปไหน มีสอนด้วยไหมคะ และเรานี้เรามีรับสอนสำหรับคนที่สนใจเรื่องการเล่นลำตัด แม่เริ่มสอนจริงจังแล้วที่ชุมชนท่าไม้ ถ้าใครสนใจให้มาติดต่อที่บ้านเลยยินดีสอนให้ ไม่ต้องไปเสียอะไรด้วย เสียแค่ค่ารถมาที่บ้าน ติดต่อมาที่เบอร์ 084-3577108 , 081-8748615,  080-5565678 รับสอนใครจะเรียนมาได้เลย ทุกวันนี้มีทั้งเด็กนักเรียน และผู้สูงอายุที่มาเรียน โทร อย่างมหาวิทยาลัยราชมงคล นราธิวาส มหาวิทยาลัยจุฬาภรณ์ จะมาเรียนที่บ้าน”

วันที่ 26 มิถุนา รำลึกถึงพ่อหวังเต๊ะ

“ใกล้ถึงวันครบรอบวันหลับของพ่อหวังเต๊ะแล้ววันที่ 26 มิถุนายน นี้ครบรอบ 1 ปีพอดี พ่อเขาเหนื่อยมาก แม่อยูกับพ่อตลอดจนถึงนาทีสุดท้าย 2 เดือนหลังแม่กลัวเขาไปแล้วเราไม่ได้อยู่ ถ้าเขาไปเราจะทำยังไงพ่อสั่งไว้ว่าห้ามจัดงาน จริงๆรูปเขาก็ไม่ให้แขวนนะแต่เราอยากให้เด็ก อนุชนรุ่นหลังได้รู้จักพ่อหวังเต๊ะ หวังดี นิมา ศิลปินแห่งชาติสาขาศิลปะการแสดงพื้นบ้านลำตัด พ.ศ. 2531 และที่แม่อยากของคุณที่สุดและไม่เคยมีโอกาสได้พูดเลยคือ คุณเบญจา บารมี ที่คอยออกเงินค่าใช้จ่ายดูแลพ่อทั้งหมดซึ่งมันเป็นความผูกพันธ์ แต่ที่เราไม่เคยบอกเพราะว่าเขาห้ามมาตลอด ไม่ให้พูดด้วยซ้ำว่าเขาเป็นคนช่วย เขาแต่งเพลงให้พ่อด้วยนะ ชื่อเพลง “ลาจันทร์” ด้วยความผูกพันนะตอนอยู่โรงพยาบาลเขาจะไปดูตลอดอยากฝากขอบคุณจริงๆ”

ฝากอนุรักษ์ลำตัดไทย

“แม่กลัวว่าวันหนึ่งมันจะหายไป แต่ตอนนี้เรายังถ่ายทอดอยู่ใช่ไหม เราบอกป๋าแล้วว่าเราจะทำจนกว่าชีวิตจะหมดลม อยากฝากบอกว่าตอนนี้คนแสดงพร้อมจะแสดงให้ดู คนดูเป็นกำลังใจที่ดี เสียงปรบมือ เสียงหัวเราะ เห็นหน้ายิ้มเราปลื้มใจ คณะพ่อเราเล่นแบบอนุรักษ์ หน้าพระที่นั่งพ่อเขาก็ เล่นหลายครั้ง ซึ่งเป็นความภูมิใจของพ่อกับแม่ แม่อยากให้เด็กรุ่นใหม่ ๆ หันมาอนุรักษ์ลำตัดไทย หันมาฟังเพลงพื้นบ้านกันนิดหนึ่ง ฝึกร้องไว้หรือว่าอยากเรียนรู้มาเรียนกับแม่ได้”