คุณเคยนั่งมองปลาว่ายเวียนไปมาในบ่อหรือในตู้กระจกไหมครับ หากไม่เคย ลองนั่งมองดูเขาว่ายน้ำไปมา แล้วโผล่ขึ้นมาหายใจที่ผิวน้ำดูสิครับ แล้วจะรู้ว่ามันช่วยทำให้ใจของเราสงบได้อย่างน่าอัศจรรย์ ผมเองค่อนข้างจะหลงใหลในสีสันและลีลาทางทางของปลาแฟนซีคาร์พ ยิ่งดูก็ยิ่งเพลิน ยิ่งดูก็ยิ่งนึกรัก

ปลาแฟนซีคาร์พคือปลาน้ำจืดในกลุ่มปลาตะเพียน (carp) คนญี่ปุ่นเรียกโคย (Koi) หรือนิชิกิกอย (Nishikigoi) พบหลักฐานประวัติศาสตร์ชิ้นแรกเกี่ยวกับ Koi ที่เขียนขึ้นเมื่อคริสตศตวรรษที่ 2-3 ระบุว่าปลาชนิดนี้มีสีแดง สีขาว และสีน้ำเงิน ชาวญี่ปุ่นนิยมเลี้ยงไว้ดูเล่น ส่วนในประเทศไทยเริ่มเลี้ยงปลาแฟนซีคาร์พที่นำมาจากญี่ปุ่นตั้งแต่ปี พ.ศ. 2493 มีหลักฐานระบุว่าในปี พ.ศ. 2498 พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธุ์ยุคล ทรง สั่งปลาคาร์พมาจากญี่ปุ่น ทรงนำมาเลี้ยงเป็นพ่อแม่พันธุ์ ทรงตั้งชื่อปลานี้ว่า ปลาอมรินทร์ หรือบางทีก็เรียกปลาไนทรงเครื่อง

ชาวญี่ปุ่นกำหนดการเรียกชื่อปลาคาร์พ โดยแบ่งเป็น 12 กลุ่ม คือ

1 โคฮากุ (Kohaku) คือปลาคาร์พสีขาวที่มีสีแดงวางเป็นลวดลายอยู่บนพื้นขาว โคแปลว่าแดง ฮากุแปลว่าขาว

2 ไทโช-ซันโชกุ (Taisho-Sanshoku) เรียกว่าซันเก้ คือปลาคาร์พสีขาวที่มีสีแดงวางเป็นลวดลายอยู่บนพื้นขาวแบบ Kohaku แต่มีสีดำเป็นกลุ่มก้อนวางกระจายอยู่ตามตัว ซันโชกุแปลว่า 3 สี

3 โชวา-ซันโชกุ (Showa-Sankoku)  คือปลาคาร์พสีขาวที่มีสีแดงวางเป็นลวดลายอยู่บนพื้นขาวแบบ Kohaku แต่มีสีดำแถบกว้างคาดเป็นลวดลายตามลำตัว ความแตกต่างระหว่าง Showa Sankoku กับ Taisho Sanshoku คือ Showa Sankoku มีสีดำคาดที่หัว แต่ Taisho Sanshoku ไม่มี

4 อุทซึริ-โมโน (Utsuri-Mono) คือปลาคาร์พที่มีสีดำคาดเป็นลวดลายสลับไปมาตามลำตัว ส่วนใหญ่ที่พบบ่อย ๆ คือ Shiro Utsuri มีพื้นสีเป็นสีขาวทั่วตัว แต่มี Hi Utsuri และ Ki Utsuri ที่มีพื้นสีเป็นสีแดง และ เหลือง ตามลำดับ

5 เบคโกะ (Bekko) คือ ปลาคาร์พที่มีสีดำเป็นกลุ่มก้อนวางกระจายอยู่ตามตัวบนฐานสีต่าง ๆ โดยไม่มีสีดำเปื้อนส่วนหัว

6 อาซากิ และชูซุย (Asago and Shusui) Asaki คือปลาสายพันธุ์ดั้งเดิมสายหนึ่งที่เกล็ดมีสีดำอมฟ้าและขาวบนขอบเกล็ด (ลักษณะคล้ายตาข่าย) และแดงคาดอยู่ที่ข้างลำตัว ส่วนหัวจะขาวสะอาด มีสีแดงที่ครีบว่าย และท้อง ส่วน Shushi คือ Asaki แบบที่ไม่มีเกล็ด

7 โคโรโมะ (Koromo) คือปลาคาร์พสีขาวที่มีสีแดงวางเป็นลวดลายอยู่บนพื้นขาว แต่ส่วนโคนเกล็ดในพื้นที่สีแดงจะมีสีแดงเข้ม, ม่วงเข้ม หรือฟ้าเข้ม

8 คาวาริโมโน (Kararimono) คือปลาสายพันธุ์เกล็ดไม่เงา ที่แยกออกมาจากสายพันธุ์ที่กล่าวถึงแล้วในข้างต้น

9 ฮิการิมูจิ โมโน (Hikari Muji-Mono) คือปลาสายพันธุ์เกล็ดเงา มีสีเดียวทั้งตัว

10 ฮิการิโมโย โมโน (Hikari Moyo-Mono) คือปลาสายพันธุ์เกล็ดเงา มีสีมากกว่าสองสี

11 ฮิการิ อุทซึริ (Hikari Utsuri) คือปลาสายพันธุ์เกล็ดเงาซึ่งไขว่สายพันธุ์ระหว่างสาย Utsuri กับ Ogon หรือ Showa กับ Ogan บางครั้งปลาสายพันธุ์นี้จะมีเขม่าสีดำขึ้นตามตัว

12 ตันโจ (Tancho) คือปลาสายพันธุ์ซึ่งมีสีแดงวางอยู่บนส่วนกลางหน้าผาก

สังเกตได้ว่าการตั้งชื่อกลุ่มปลาเป็นการตั้งชื่อตามสี สถานที่ หรือรัชสมัยของพระจักรพรรดิ์

เห็นแล้วใช่ไหมว่าปลาคาร์พมีหลากหลายสายพันธุ์ บางคนอาจบอกว่าจำไม่ไหว แต่ไม่ต้องหนักใจกับเรื่องชื่อและสายพันธุ์ เอาแค่เพียงว่าหากคุณชอบและอยากเลี้ยงก็ไปหาซื้อมาเลี้ยง แต่ขอแนะนำว่า ก่อนซื้อปลาคาร์พมาเลี้ยง คุณต้องศึกษาวิธีการเลี้ยงให้ดี เพราะถึงแม้ปลาชนิดนี้จะเลี้ยงไม่ยาก แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าเลี้ยงอย่างไรก็ได้ เพราะหากเลี้ยงส่งเดชก็เท่ากับเอาเขามาฆ่า

สวนญี่ปุ่น

ว่ายเวียนไปมาน่าเอ็นดู

สีสันสะดุดตา

ปลาคาร์พสายพันธุ์ต่างๆ

(ขอบคุณข้อมูลและภาพปลาคาร์ปสวยๆ จากคุณคมกริช เชษฐโชติศักดิ์ เจ้าของฟาร์มปลาคาร์ป Hinode Koi Center ถนนรามอินทรา ซอยรามอินทรา 40 โทรศัพท์ 086-3667028 ดูรายละเอียดได้ที่ www.hinodekoi.com)