กรดไหลย้อน เป็นโรคหรือภาวะที่พบได้บ่อย โดยเฉพาะประชากรวัยทำงาน ส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิต และคุณภาพการทำงาน แม้จะเป็นโรคที่พบบ่อย แต่เนื่องจากอาการของโรคมีความหลากหลาย และซ้ำซ้อนกับโรคหรือภาวะอื่นได้ การให้การวินิจฉัยอย่างถูกต้องตั้งแต่เริ่มแรก เพื่อให้ได้รับการดูแลรักษาที่ถูกต้องเหมาะสม และยังลดการใช้ยาที่ไม่จำเป็นด้วย บทความนี้ จะตอบคำถามที่พบบ่อยในผู้ป่วยกรดไหลย้อน

กรดไหลย้อนคืออะไร

คือภาวะที่เกิดจากการที่มีสารจากกระเพาะอาหารย้อนขึ้นมาในหลอดอาหาร จนผู้ป่วยเกิดอาการ จนรบกวนการใช้ชีวิต หรือในผู้ป่วยบางรายอาจเกิดการอักเสบ เป็นแผล บริเวณหลอดอาหารส่วนปลาย ก็เป็นผลจากกรดไหลย้อนได้ ทั้งนี้ผู้ป่วยอาจมีหรือไม่มีอาการใดๆ ก็ได้

อาการอะไร ให้นึกถึงกรดไหลย้อน

อาการของโรคกรดไหลย้อน แบ่งตามตำแหน่งของหลอดอาหาร

● กรดไหลย้อนหลอดอาหาร มีอาการ แสบร้อนยอดอกเรอเปรี้ยว และ /หรือ จุกแน่นหน้าอก อาการมักเกิดหลังรับประทานอาหาร โดยเฉพาะอาหารมื้อใหญ่ๆ

● กรดไหลย้อน นอกหลอดอาหาร มีอาการที่หลากหลาย ได้แก่ จุกคอ ไอเรื้อรัง หอบหืด กระแอมเป็นเสมหะ เป็นต้น อย่างไรก็ตาม ควรหาสาเหตุอื่นก่อนจะสรุปว่าเป็นกรดไหลย้อน

ควรปฏิบัติตนเช่นไร ทำอย่างไร หากมีอาการของกรดไหลย้อน

● ลดน้ำหนัก หากมีภาวะอ้วนหรือน้ำหนักตัวเกิน

● รับประทานอาหารให้เป็นเวลา ไม่รับประทานอาหารพร่ำเพรื่อ

● หากมีอาการตอนเข้านอนกลางคืน ให้เลี่ยงอาหารอย่างน้อย 3 ชั่วโมงก่อนเข้านอน และนอนศีรษะสูง

● รับประทานยาลดการหลั่งกรด หรือ ยากลุ่มอัลจิเนต เพื่อบรรเทาอาการ

● ลด หรือ เลี่ยงอาหารมัน และแอลกอฮอล์ เพราะมักกระตุ้นให้อาการกรดไหลย้อนกำเริบ

กรดไหลย้อน มีอาการแค่ไหนจึงควรไปพบแพทย์

● อาการไม่ดีขึ้นหลังปรับการใช้ชีวิตแล้ว

● อาการไม่ดีขึ้นหลังรับประทานยา

● อาการดีขึ้น แต่หยุดยาไม่ได้

อาการร่วมใดที่ต้องรีบไปพบแพทย์

● กลืนติด กลืนเจ็บ

● มีภาวะซีด และ/หรือ ถ่ายดำ

● น้ำหนักลด

● มีน้ำหรืออาหารไหลย้อนออกมาบ่อยๆ

● มีอาการ คลื่นไส้ อาเจียน

กรดไหลย้อน เป็นเรื้อรังได้หรือไม่ และก่อให้เกิดมะเร็งได้หรือไม่

กรดไหลย้อน มีอาการเรื้อรังเป็นส่วนใหญ่ ซึ่งหากตอบสนองกับการรักษาไม่ดี ควรปรึกษาแพทย์ เพื่อพิจารณาการตรวจสืบค้นเพิ่มเติม กรณีที่กรดไหลย้อนจนเกิดการอักเสบรุนแรง (วินิจฉัยโดยการส่องกล้องตรวจทางเดินอาหารส่วนต้น) ของหลอดอาหารส่วนล่าง และไม่ได้รับการรักษาที่เหมาะสมพบว่าสัมพันธ์กับการเกิดมะเร็งหลอดอาหาร

ยารักษากรดไหลย้อน

1.ยาลดการหลั่งกรด เป็นยาเม็ด รับประทานง่าย ประสิทธิภาพดี ข้อจำกัดคือ ยาส่วนใหญ่ต้องกินก่อนอาหารอย่างน้อย 30 นาที และอาจมีผลต่อการดูดซึม หรือการออกฤทธิ์ของยาอื่นๆ

2.ยาที่ออกฤทธิ์ลดความเป็นกรด ได้แก่ alum milk และยากลุ่มอัลจิเนต มีทั้งชนิดน้ำและเม็ด ออกฤทธิ์เร็ว รับประทานเพื่อระงับอาการกำเริบเป็นครั้งคราวได้ดีโดยไม่จำเป็นต้องกินตามมื้ออาหาร และมีผลต่อยาอื่นน้อยมาก

หากมาพบแพทย์ มีการสืบค้นอย่างไรบ้าง เพื่อยืนยันว่าเป็นกรดไหลย้อน

● ส่องกล้องตรวจทางเดินอาหารส่วนบน เพื่อดูรอยโรคที่มีการอักเสบของหลอดอาหารส่วนล่าง

● การสอดสายเพื่อประเมินการเปลี่ยนแปลงการทำงานของหลอดอาหาร เพื่อดูความกระชับของหูรูดหลอดอาหารส่วนล่าง และประเมินแรงบีบไล่อาหารของหลอดอาหาร

● การใส่สายวัดความเป็น กรด ด่าง ในหลอดอาหาร วิธีนี้ผู้ป่วยจะมีสายเล็กๆ สอดใส่ผ่านรูจมูกข้างใดข้างหนึ่ง โดยส่วนปลายสายอยู่ในกระเพาะอาหาร ส่วนต้นสายจะโผล่ออกมาทางรูจมูก และติดต่อกับอุปกรณ์บันทึกข้อมูลชนิดติดตามตัว เพราะต้องใช้เวลาในการตรวจอย่างน้อย 24 ชั่วโมง และต้องบันทึกรายละเอียดของอาการด้วยเพื่อใช้ประกอบในการแปลผล

กรดไหลย้อนรักษาโดยการผ่าตัดได้หรือไม่

มีการรักษาผ่านการส่องกล้องเพื่อไปทำให้หูรูดหลอดอาหารกระชับขึ้น ทั้งนี้ แพทย์จะทำการประเมินผู้ป่วย และพิจารณาถึงข้อบ่งชี้ ดังนั้น ควรปรึกษาผู้เชี่ยวชาญก่อนการรักษาด้วยวิธีดังกล่าว

รศ. พญ.มณฑิรา มณีรัตนะพร

สาขาวิชาโรคระบบทางเดินอาหาร 

ภาควิชาอายุรศาสตร์ 

คณะแพทยศาสตร์ ศิริราชพยาบาล

ราชวิทยาลัยอายุรแพทย์แห่งประเทศไทย