วันแห่งความรักที่ผ่านมานั้น ทำให้นึกถึง“พระนางจามเทวี”ผู้วีรสตรีปฐมกษัตริย์ราชวงศ์จามเทวีวงศ์ครองนครหริภุญไชยหรือลำพูนในปัจจุบันพระนางมีความรักที่ยิ่งใหญ่ต่อพระราชโอรสแฝดและบำรุงแผ่นดินนครหริภุญไชยเป็นอย่างดีอาทิตย์นี้ขอตามรอยพระนางจามเทวี  กษัตรีย์ผู้มีพระสิริโฉมงดงามไปที่เมืองลำพูนโบราณพระนางจามเทวีนั้นนอกจากความงดงามของพระนางแล้วก็ยังเป็นแม่ทัพที่เด็ดขาดถึงขนาดทรงนำทัพออกรบด้วยพระนางเองแล้วยังสามารถชนะข้าศึกศัตรูได้ครั้งแล้วครั้งเล่าพระนางจามเทวีจึงเป็นที่ยอมรับกันในประวัติศาสตร์ว่าเป็นผู้สร้างความรุ่งเรืองให้กับแผ่นดินหริภุญไชยและเขลางคนครก่อนที่จะมีราชวงศ์เจ้าเจ็ดตนเข้ามาครองเมืองดังกล่าวโดยมีกษัตริย์ครองราชย์ต่อเนื่องกันมากว่า ๖๐๐ปี      

พระนางจามเทวีในจิตนาการของจิตรกร       

เมืองหริภุญไชยในอดีตจากภาพเก่า

กำแพงเมืองนครหริภุญไชย

พระนางจามเทวี”มีเรื่องราวอยู่ในตำนานต่างๆ หลายเล่ม อาทิ จามเทวีวงศ์แต่งโดย“พระโพธิรังษี” ตำนานมูลศาสนา และชินกาลมาลีปกรณ์ เป็นต้น ทำให้มีความพิศดารในชาติกำเนิดแตกต่างกันบ้างว่าพระนางเป็นชาวหริภุญไชยแต่เดิม  บ้างว่าเป็นพระธิดาของพระเจ้ากรุงละโว้ พระนาประสูติวันพฤหัสบดี ขึ้น ๑๕ค่ำ เดือน ๕ปีมะโรงพ.ศ.๑๑๗๖เวลาจวนค่ำ ซึ่งมีเรื่องเล่าว่าถึงสุเทวฤาษีแห่งระมิงค์นครได้เลี้ยงพระนางและลอยแพไปยังกรุงละโว้ด้วยความงามน่ารักพระนางนั้นทำให้ “พระเจ้าวักติ” ผู้ครองนครลวปุระ และพระมเหสีรับพระกุมารีน้อยไว้ด้วยพระองค์มิได้ทรงมีพระโอรสธิดาจึงสถาปนาพระนามว่า“เจ้าหญิงจามเทวีศรีสุริยวงศ์ บรมราชขัตติยนารี รัตนกัญญาลวะปุรีราเมศวร์  ต่อมาพระนางจามเทวีได้อภิเษกสมรสกับ “เจ้าชายรามราช” แห่งนครรามบุรีผู้เป็นพระญาติซึ่งอยู่ใกล้กรุงลวปุระถึงกระนั้นพระนางก็เป็นที่หมายปองของกษัตริย์ต่างเมืองจนถึงทำสงครามแย่งชิงกันจนนางจามเทวีต้องคุมทัพออกรบด้วยพระองค์เองและมีชัยชนะทุกครั้งเมื่อพระนางจามเทวีพระชนมายุ ๒๖พรรษา ได้เสด็จไปครองเมืองหริภุญไชยเมื่อวันขึ้น ๒ค่ำ เดือน ๗ปีมะเมีย พุทธศักราช๑๒๐๒ตามคำทูลขอของสุเทวฤาษีพระนางได้เป็นกษัตริย์มีพระนามใหม่ว่า“พระนางจามเทวี บรมราชนามี ศรีสุริยวงศ์ องค์บดินทร์ปิ่นธานีหริภุญไชย”เมื่อครองราชย์แล้ว ๗วันพระนางจามเทวีก็ได้ทรงมีพระประสูติกาลพระโอรสแฝดสองพระองค์ทรงพระนามว่า “พระมหันตยศ” และ “พระอนันตยศ”พระนางจามเทวีพระนางจามเทวีทรงปกครองเมืองหริภุญไชยด้วยทศพิธราชธรรมทรงสั่งสอนบรรดาเสนาข้าราชสำนักตลอดจนพสกนิกรทั้งหลายให้ยึดมั่นในทางธรรมเสมอ   ทำให้นครหริภุญไชยเป็นแดนดินที่สงบสุข เจริญรุ่งเรืองด้วยศาสนา ไม่มีโจรผู้ร้ายมีแต่ความสงบร่มเย็นถ้วนหน้าสมัยพระนางได้โปรดฯให้สร้างวัดขึ้นใหม่มากมาย อาทิวัดอรัญญิกกรัมการาม วัดอาพัทธาราม วัดมหาวนาราม(วัดมหาวัน) วัดมหารัดารามฯลฯโดยมีพระสงฆ์จากเมืองละโว้ไปสั่งสอนเผยแผ่พระศาสนาและมีภิกษุจำพรรษาเต็มทุกพระอารามนอกจากนี้พระนางยังได้สร้างด่านตามชายแดนที่เวียงนอกและเวียงสามเสี้ยวและให้จัดซ้อมรบเตรียมกำลังพลอยู่เสมอ      

เจดีย์มหันตยศและสุวรรณจังโกฏเจดีย์

พระพุทธรูปศิลปลพบุรีที่สุวรรณจังโกฏเจดีย์

จาลึกที่พบในนครหริภุญไชย

สุดท้ายพระนางจามเทวีได้สละราชสมบัติให้พระเจ้ามหันตยศโอรสครองเมืองแทนและสร้างเมืองเขลางคนครให้พระเจ้าอนันตยศครองเมือง ครั้นพระนางมีพระชนมายุได้ ๖๐พรรษาได้ทรงสละเพศฆราวาสฉลองพระองค์ขาวเสด็จไปประทับทรงศีลที่วัดจามเทวีจนเสด็จสวรรคต เมื่อวันขึ้น ๘ค่ำ เดือน ๘พ.ศ. ๑๒๙๔รวมพระชันษาได้ ๙๘ปี สิ้นพระชนม์ไปขณะทรงบำเพ็ญวิปัสสนากรรมฐานอยู่นั่นเองพระราชโอรสทั้งสองพระองค์ทรงเปลี่ยนฉลองพระองค์พระศพเป็นพัสตราภรณ์แห่งกษัตรีย์นครหริภุญไชยเป็นครั้งสุดท้าย พระศพตั้งบูชาที่วัดจามเทวีอยู่๒ปีก่อนที่จัดพิธีถวายพระเพลิงในวันแรม ๒ค่ำ เดือน ๖ปีวอกพ.ศ.๑๒๗๖สุดท้ายได้ก่อเจดีย์บรรจุพระอัฐิธาตุนามว่า “สุวรรณจังโกฏิเจดีย์”อันเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์และเป็นเจดีย์อนุสรณ์แห่งความรักสำคัญแห่งหนึ่งจนทุกวันนี้

รูปหล่อพระนางจามเทวีบำเพ็ญศีล

ภาพดินเผาผู้หญิงหริภุญไชย

ภาพดินเผารูปผู้ชายหริภุญไชย

ลวดลายสมัยหริภุญไชย

เจดีย์สำคัญในวัดจามเทวี ลำพูน

วัดพระยืนในปัจจุบัน

Paladisai@siamrecorder.com