แม่นี้มีบุญคุณอันใหญ่หลวง แม่เฝ้าหวงห่วงลูกแต่หลังเมื่อยังนอนเปล แม่เราเฝ้าโอละแห่ กล่อมลูกน้อยนอนเปล ไม่ห่างหันเหไปทางใด.... เนื้อเพลงค่าน้ำมนยังดังก้องหูของลูกตลอดเวลา ไม่ว่าจะวันไหน ๆ แต่ในช่วงวันแม่แห่งชาติ เพลงนี้จะยิ่งถูกเปิดให้ได้ยินตลอดสัปดาห์วันแม่ฯ 
เราทุกคนรู้ว่าแม่รักเรามาก และเราก็รักแม่มากเช่นกัน ดังนั้นขอชวนทุกคนใส่ใจดูแลสุขภาพของแม่ให้มากขึ้น โดยเฉพาะแม่ที่มีอายุมากแล้ว เราต้องดูว่าแม่กินยาอะไร ป่วยด้วยโรคอะไรบ้าง มีปัญหาสุขภาพอะไรหรือไม่ เมื่อเรารู้เรื่องเหล่านี้ดี ก็จะทำให้เราดูแลสุขภาพแม่ได้ดีมากขึ้น 
เมื่อแม่อายุมากขึ้น ร่างกายก็ต้องเสื่อมไปตามกาลเวลา ความเสื่อมของระบบต่าง ๆ ในร่างกายตั้งแต่หัวจรดเท้า ไม่เว้นแม้แต่ผิวหนัง เส้นผม ความสูงของร่างกายก็จะลดลง แต่หลายคนมีน้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น ถ้าเราเห็นว่าส่วนสูงของแม่ลดลงอย่างชัดเจน และประกอบกับแม่เป็นคนร่างเล็กด้วยแล้ว เราต้องพาแม่ไปตรวจมวลกระดูก เพื่อดูว่าเข้าข่ายกระดูกบางหรือเสี่ยงกระดูกพรุนหรือไม่ ถ้าเข้าเกณฑ์ ก็ต้องใช้ยาป้องกันการสูญเสียมวลกระดูก หรืออย่างน้อยอาจต้องเสริมแคลเซียมและวิตามินดีเพื่อลดความเสี่ยงกระดูกบาง อันจะนำไปสู่ปัญหากระดูกหัก แต่ในกรณีที่แม่น้ำมีน้ำหนักเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ ก็ต้องหมั่นเช็คว่าแม่เริ่มเข้าเกณฑ์น้ำหนักเกินหรืออ้วนหรือไม่ เพราะความอ้วนนำมาซึ่งโรคต่าง ๆ ตั้งแต่ข้อเข่าเสื่อมไปจนถึงมะเร็ง
ดังนั้น ลูกต้องพาแม่ไปพบแพทย์ เพื่อตรวจร่างกายคัดกรองโรค เช่น เบาหวาน ความดันเลือดสูง ไขมันในเลือดผิดปกติ เพราะโรคเหล่านี้ถูกควบคุมได้อย่างดีด้วยยา แต่ต้องใช้ยาร่วมกับการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของแม่ เช่น ต้องเลือกเมนูอาหารเหมาะสมให้แม่ และพาแม่ไปออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ 
จากประสบการณ์ของผู้เขียน คนเรานั้นบางคนเมื่อยังไม่รู้ว่าตัวเองเจ็บป่วย ก็ไม่ได้ระวังตัว แต่เมื่อรู้ตัวว่ามีอาการป่วยก็พร้อมปรับเปลี่ยนพฤติกรรมทันที คนกลุ่มนี้ถือเป็นคนไข้เกรดเอ จึงไม่ต้องกินยามาก ๆ เป็นเวลานาน จึงป่วยไม่นาน แล้วกลับไปหายได้จนเกือบปกติ (แต่ก็ปกติตามวัยของแต่ละคน) และไม่ต้องกินยามาก ๆ ตลอดเวลา ดังนั้น ขอเน้นว่าการตรวจร่างกายประจำปีเป็นเรื่องจำเป็น ที่ต้องทำโดยเฉพาะเมื่อมีอายุมากขึ้น
ความเจ็บป่วยทางกายเป็นสิ่งที่สังเกตเห็นได้ไม่ยากนัก แต่ความเจ็บป่วยทางใจก็เป็นเรื่องที่พบได้บ่อยเช่นกัน อย่างที่เกริ่นตอนต้นว่าอายุมากขึ้นก็มีความเสื่อมในทุกระบบของร่างกาย ดังนั้น สมองและจิตใจก็เสื่อมไปตามกาลได้ ถ้าเราสังเกตว่าแม่เริ่มหลง ๆ ลืม ๆ กิจกรรมปกติในชีวิตประจำวัน เราสังเกตเห็นว่าสิ่งที่แม่เคยทำได้ แต่จู่ ๆ ก็ทำไม่ได้ แล้วเมื่อเวลาผ่านไปก็พบว่าอาการมีความรุนแรงมากขึ้น จนรบกวนชีวิตประจำวัน ก็ต้องรีบพาแม่ไปคัดกรองภาวะสมองเสื่อม หากพบว่ามีปัญหาก็ต้องให้ยาชะลออาการ 
ด้านจิตใจก็เช่นกัน คนอายุมากขึ้นไม่ได้หมายความว่าสามารถปลงได้ทุกเรื่อง ในทางตรงข้าม ในคนที่เคยทำงานมาตลอดชีวิต คุณค่าในการทำงานคือเรื่องยิ่งใหญ่ แต่เมื่อต้องมาอยู่บ้านเฉย ๆ ไม่มีงานทำเหมือนเดิม มิหนำซ้ำบางคนยังขาดรายได้ ต้องพึ่งพาลูกหลานในการดำรงชีวิต สิ่งนี้อาจกลายเป็นช่องว่างที่ใหญ่มากแล้วมันจะส่งผลต่อจิตใจ บางคนต้องใช้เวลาปรับตัวเพื่อรับมือนานหรือสั้นต่างกันไป แต่บางคนใช้เวลานานมากก็ยังปรับไม่ได้ จึงเกิดความเครียด มีอาการหงุดหงิด แต่ตัวเองก็ไม่รู้ว่าเป็นอะไร หากปล่อยให้อาการสะสมไปนาน ๆ จะกลายเป็นโรคซึมเศร้า
เมื่อเรารู้ว่าจิตใจก็ป่วยได้ ดังนั้น หากเราเห็นว่าแม่มีอารมณ์เหวี่ยงมากขึ้น ก็อย่าไปโทษว่าเพราะวัยทอง แต่ต้องพาแม่ไปปรึกษาแพทย์โดยเร็ว หากเกิดปัญหารุนแรงก็สามารถบรรเทาด้วยการกินยาต้านเศร้า ยาปรับอารมณ์ชั่วครั้งชั่วคราวได้ ขอย้ำว่าอย่าปล่อยให้แม่กลายเป็นคนไม่น่ารัก ลูกหลานไม่อยากเข้าใกล้ เพราะจะทำให้แม่ไม่มีคนอยากอยู่ใกล้ ๆ บ้านที่เคยอบอุ่นก็กลายเป็นบ้านที่มีแต่ความร้อนของอารมณ์  ต่างคนต่างอยู่ ไม่คุยกัน ดังนั้น จึงต้องเร่งการปัญหาโดยดูอารมณ์และอาการของแม่อย่างใกล้ชิดตลอดเวลา เพื่อให้สามารถสังเกตความเปลี่ยนแปลงได้โดยเร็ว
บางคนรักแม่ในช่วงวันแม่เท่านั้น แต่วันอื่นไม่ไปหาแม่บ้างเลย แต่พอใกล้วันแม่ก็จะโหมซื้ออาหารเสริม วิตามินต่าง ๆ ให้แม่ เพราะเห็นโฆษณามากมายในสื่อสังคมออนไลน์ แต่ขอเตือนว่าก่อนซื้ออาหารเสริม วิตามินให้แม่ ก็ขอให้ตรวจสอบกับแพทย์หรือเภสัชกรก่อนว่าของที่จะซื้อให้แม่นั้น ดีหรือไม่ดีกับแม่ ของที่ซื้อให้จะไปตีกับยาที่แม่กินอยู่หรือไม่ ย้ำว่าของที่ขายกันตามสื่อฯ ออนไลน์มีทั้งดีและไม่ดี แต่ที่เห็นเป็นประจำคือบางชนิดโฆษณาเกินจริง ทั้ง ๆ ที่เป็นของไม่ดี ไม่มีคุณภาพแม้แต่น้อย 
แม้วันแม่แห่งชาติจะเพิ่งผ่านไป ผู้เขียนขอย้ำให้คุณที่ยังมีแม่ช่วยดูแลสุขภาพ และดูการใช้ยาของแม่ให้ดีมากกว่าเดิม ต้องใส่ใจว่าแม่มีโรคใหม่ ๆ หรือไม่ แม่ใช้ยาอะไรอยู่ ยาแต่ละตัวนั้นได้มาจากไหน รักษาโรคอะไร แม่กินยาสม่ำเสมอหรือไม่ แม่มีพฤติกรรมการกินอยู่และออกกำลังกายเหมาะสมกับวัยหรือไม่ และต้องพาแม่ไปตรวจสุขภาพประจำปีด้วย หากคุณมีข้อสงสัยเรื่องยาของแม่ รวมถึงผลิตภัณฑ์เสริมสุขภาพต่าง ๆ ที่คุณต้องการซื้อให้แม่กิน โปรดสอบถามที่ศูนย์ข้อมูลยาของคณะเภสัชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ที่ Line@guruya

รศ. ภญ. ดร. ณัฏฐดา อารีเปี่ยม และ รศ. ภก. ดร. บดินทร์ ติวสุวรรณ
คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย