เสียงก้องกังวานดังทั่วหล้า... เมื่อไม้ตีเข้ากลางฆ้อง เป็นเสียงที่บ่งบอกถึงงานรื่นเริง เอาฤกษ์เอาชัยในการประกอบพิธีต่างๆ ซึ่งผู้ที่อยู่เบื้องหลังเสียงดังกังวานนั้น คือ วิถีชีวิตของชาว ต.ทรายมูล อ.พิบูลมังสาหาร จ.อุบลราชธานี ที่สืบสานภูมิปัญญาดั้งเดิมจากรุ่นสู่รุ่นจนถึงปัจจุบัน เพื่อเป็นสร้างอาชีพให้ชาวบ้านในชุมชนบ้านทรายมูลอีกทางหนึ่ง อาชีพสำคัญขับเคลื่อนเศรษฐกิจของชุมชนแห่งนี้

การทำฆ้องของบ้านทรายมูลนั้น เป็นการสอดคล้องกับนโยบายตามโครงการชุมชนท่องเที่ยว​ OTOP​ นวัตวิถี​เส้นทางวิถีลุ่มน้ำโขง​ ชี​ มูล​ อัศจรรย์​ฝ้ายทอมือ ที่เปิดตัวอย่างเป็นทางการไปเมื่อวันที่ 28 ก.ย.61 ที่ผ่านมา โดย "นายสฤษดิ์ วิฑูรย์" ผู้ว่าราชการจังหวัดอุบลราชธานี มาเป็นประธานในการเปิดงานดังกล่าว โดยกรมการพัฒนาชุมชน​  กระทรวงมหาดไทย เป็นผู้รับผิดชอบดูแล​ ส่งเสริม​ ผลิตภัณฑ์​ OTOP  รวมถึงพัฒนาและสนับสนุนชุมชน เพื่อเพิ่มเสน่ห์ของภูมิปัญญา วิถีชีวิต อัตลักษณ์ท้องถิ่น และเพิ่มคุณค่า ในการดึงดูดนักท่องเที่ยวให้มาท่องเที่ยวในแหล่งชุมชนเพิ่มมากขึ้น

“บ้านทรายมูล” เดิมนั้นมีชาวบ้านไปทำงานที่อู่ต่อเรือ ได้พบว่ามีการนำแผ่นทองเหลืองมาประดิษฐ์เป็นฆ้องตูม (จูม) เดียว และมีความทนทานให้งานได้นานกว่าฆ้องพม่า นอกจากนั้นแล้วยังเป็นที่ต้องการของตลาดในประเทศไทย ในปี พ.ศ. 2510 จึงได้รวมกลุ่มกันสั่งซื้อทองเหลืองจากกรุงเทพฯ มาตีเป็นฆ้อง สร้างเป็นธุรกิจหัตถกรรมการตีฆ้องขึ้นมา เป็นอาชีพเสริมเพื่อสร้างรายได้หลังฤดูกาลทำนา ฆ้องของบ้านทรายมูลสามารถส่งขายทั้งในและต่างประเทศ ไม่ว่าจะเป็น ลาว พม่า กัมพูชา สหรัฐอเมริกา ฝรั่งเศส อังกฤษ เนเธอแลนด์ และรัสเซีย 

หากใครอยากลองไปสัมผัสหมู่บ้านทำฆ้องแห่งแรกของประเทศ สามารถที่จะไปพักค้างคืนได้ เพราะชาวบ้านเปิดบ้านเป็นโฮมสเตย์ เพื่อพานักท่องเที่ยวเรียนรู้วัฒนธรรม ขนมธรรมเนียม ขั้นตอนการทำฆ้อง และยังมีสถานที่เช็คอินสวยงามตลอดเส้นทางภายในหมู่บ้านอีกมากมาย แต่ถ้ามาแล้วต้องซื้อฆ้องจิ๋วซึ่งเป็นผลิตภัณฑ์ OTOP ที่ชาวบ้านผลิตออกมาจำหน่ายให้จับจ่ายเลือกซื้อเป็นของฝากติดไม้ติดมือกลับบ้านไปด้วย

ทั้งนี้ การทำฆ้องจำเป็นต้องใช้วัสดุที่มีความจำเป็น 2 ประเภท คือ ทองเหลือง กับเหล็ก ซึ่งราคาจะมีความแตกต่างกัน เนื่องจากทองเหลืองจะมีราคาที่แพงกว่าเหล็กถึง 3-4 เท่า เพราะหาซื้อยากกว่า หนักกว่า การทำยากกว่า และที่สำคัญเสียงจะดังกังวานกว่าเหล็ก

สำหรับ ขั้นตอนการทำฆ้อง มีดังนี้

1.ตัดแผ่นเหล็ก หรือแผ่นทองเหลืองเป็นวงกลมตามขนาดที่ต้องการ

2.เชื่อมขอบรอบวง โดยใช้อุปกรณ์ไฟฟ้า หรือแก๊ส

3.ทำปุ่มนูนตรงกลาง โดยขุดดินเป็นหลุม นำแผ่นเหล็กวาง แล้วใช้ค้อนทุบลงไป

4.แต่งเสียง โดยใช้ค้อนเคาะจนได้เสียงที่พอใจ ให้มีเสียงนวล กังวานใส

5.ขัดเงาและลงสี แต่งลวดลายด้วยสีน้ำมัน

6.เจาะรูติดเชือก และแขวนกับขาตั้ง

หมายเหตุ: ขั้นตอนนี้ เป็นวิธีในปัจจุบัน เพื่อให้ผลิตได้เร็วขึ้น เฉลี่ย 3 วันต่อใบ รายละเอียดจะต่างจากวิธีในอดีต