นพ.พงศ์เทพ วงศ์วัชรไพบูลย์ ผู้จัดการกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) กล่าวในการแถลงข่าวบูรณาการความร่วมมือ 5 องค์กร จัดตั้ง “กองทุนด้านสิ่งแวดล้อมและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ” ที่โรงแรมแมนดาริน สามย่าน เมื่อช่วงบ่ายของวันที่ 13 มิ.ย. 2568  ว่า จากรายงานความเสี่ยงระดับโลกประจำปี 2025 (The Global Risk Report 2025) โดย World Economic Forum พบความเสี่ยงในระยะสั้นด้านสิ่งแวดล้อมที่รุนแรงที่สุดคือ ปัญหาสภาพอากาศที่รุนแรงแบบสุดขั้ว (Extreme weather events) และปัญหามลภาวะ (Pollution)

ซึ่งผลกระทบนี้ไม่จำกัดอยู่เพียงแค่มิติสิ่งแวดล้อมเท่านั้น แต่ยังส่งผลกระทบต่อมิติเศรษฐกิจ มิติสังคม และมิติความมั่นคงของประเทศอีกด้วย โดยเฉพาะปัญหามลภาวะทั้งทางอากาศ น้ำ ดิน ที่ยังคงเป็นเรื่องเรื้อรังของไทยที่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพของประชาชน จากคลังข้อมูลสุขภาพ (Health Data Center ; HDC) กระทรวงสาธารณสุข ในปี 2567 พบผู้ป่วย 4 กลุ่มโรคที่เกี่ยวข้องกับมลพิษทางอากาศ ได้แก่ กลุ่มโรคทางเดินหายใจ กลุ่มโรคหัวใจหลอดเลือดและสมองอุดตันขาดเลือด กลุ่มโรคตาอักเสบ กลุ่มโรคผิวหนังอักเสบ รวมกันกว่า 12 ล้านราย

คิดเป็นอัตราป่วย 18,180 คนต่อแสนประชากร ซึ่งที่ประชุมกองทุนหมุนเวียนได้มีมติร่วมกันในการบูรณาการความร่วมมือระหว่าง 5 กองทุน ได้แก่ สสส. สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (สกสว.) สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (สผ.) สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) และสำนักงานบริหารกองทุนเพื่อส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงาน (ส.กทอ.)

ร่วมกันจัดตั้งกองทุนด้านการจัดการสิ่งแวดล้อมและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (Collaborative Plan of Revolving funds for Environmental and Climate Actions)  เพื่อขับเคลื่อนการแก้ไขปัญหานี้ โดยใช้กลไกกองทุนหมุนเวียน การบริหารแบบกึ่งรัฐ-กึ่งเอกชน และการมีส่วนร่วมของประชาชนในพื้นที่ เพราะปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ เป็นประเด็นที่มีความซับซ้อนและเกี่ยวข้องกับหลายภาคส่วน

หากสามารถบูรณาการความร่วมมือป้องกันและแก้ปัญหาเรื่องนี้ได้ จะทำให้ไทยมีสิ่งแวดล้อมที่ดีเอื้อต่อการมีสุขภาวะดี โดยขณะนี้ได้จัดทำแผนความร่วมมือระหว่างกองทุนเพื่อจัดการด้านสิ่งแวดล้อมและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (Collaborative Plan of Revolving funds for Environmental and Climate Actions) ขึ้น และกำหนดพื้นที่นำร่องแห่งแรกคือ จ.ลำปาง

เนื่องจากเป็นจังหวัดที่ได้รับผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อมและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ จากการปล่อยก๊าซเรือนกระจกจากถ่านหิน อ.แม่เมาะ ที่ส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิต โดยเป็นจังหวัดที่มีผู้ป่วยและเสียชีวิตด้วยโรคมะเร็งปอดสูงที่สุดในประเทศ ประกอบกับสภาวะเศรษฐกิจในพื้นที่ การเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุจังหวัดแรกของประเทศ จ.ลำปางจึงเป็นพื้นที่นำร่วงของการบูรณาการความร่วมมือระหว่าง 6 กองทุน โดยตั้งเป้าพัฒนาให้ จ.ลำปางเป็นเมืองสุขภาวะที่ดีและยั่งยืนภาย 3 ปี (2568 - 2570)

ศ.ดร.สมปอง คล้ายหนองสรวง ผู้อำนวยการสำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (สกสว.) กล่าวว่า การแก้ปัญหาสิ่งแวดล้อมและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ต้องอาศัยการขับเคลื่อนความร่วมมือระหว่างกองทุน เพื่อการเสริมพลังการจัดการปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศในพื้นที่อย่างมีส่วนร่วม ด้วยการใช้งานวิจัยและนวัตกรรม เพื่อบรรลุเป้าหมาย ให้ จ.ลำปาง เป็นเมืองสุขภาวะดีและยั่งยืน ตามแผนปฏิบัติการที่เห็นชอบร่วมกัน

โดย สกสว. พร้อมสนับสนุนงานวิจัยและนวัตกรรม ผ่าน “กองทุนส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (กองทุน ววน.)” ที่มุ่งเน้นการพัฒนาองค์ความรู้ เทคโนโลยี นวัตกรรมและระบบการบริหารจัดการแก้ไขปัญหาด้านสิ่งแวดล้อม การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกให้มีประสิทธิภาพและเป็นรูปธรรม เพื่อมุ่งสู่การบรรลุเป้าหมายความเป็นกลางทางคาร์บอน

ดร.จิตตินันท์ เรืองวีรยุทธ ผู้อำนวยการกองบริหารกองทุนสิ่งแวดล้อม (กองทุนสิ่งแวดล้อม) กล่าวว่า การบูรณาการความร่วมมือระหว่าง 5 กองทุน ถือเป็นมิติใหม่ในการขับเคลื่อนการแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อมและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ที่ตอบสนองต่อยุทธศาสตร์ชาติ ก่อให้เกิดการพัฒนาอย่างยั่งยืน โดยคำนึงทั้งมิติสังคม เศรษฐกิจ สิ่งแวดล้อม อย่างสมดุล และสร้างความเข้มแข็งของชุมชนไปพร้อมกันด้วย

ที่ผ่านมา กองทุนสิ่งแวดล้อม สผ. ได้สนับสนุน จ.ลำปาง ผ่านโครงการเกี่ยวกับมลพิษสิ่งแวดล้อม ทรัพยากรธรรมชาติ และการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศมาอย่างต่อเนื่อง โดยร่วมกับองค์การบริหารจัดการก๊าซเรือนกระจก (องค์การมหาชน) พัฒนาศักยภาพสำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัด (ทสจ.)  ให้สามารถจัดทำแผนงานด้านการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศระดับจังหวัด ครอบคลุมทั้ง 76 จังหวัด รวมถึง จ.ลำปาง ให้เป็นรูปธรรมต่อไป