ตรวน เป็นเครื่องพันธนาการอย่างหนึ่ง ที่กรมราชทัณฑ์นำมาใช้กับนักโทษ โดยมีลักษณะเป็นห่วงเหล็กนำมาคล้องเข้ากับข้อเท้าทั้งสองข้างของผู้ต้องขัง และร้อยห่วงทั้งสองเข้าด้วยโซ่อีกหนึ่งเส้น เครื่องพันธนาการเช่นนี้เรียกอีกอย่างว่า “โซ่ตรวน” ซึ่งเมื่อนักโทษที่ต้องตรวนจะทำให้เคลื่อนไหวร่างกายลำบาก ไม่สามารถก้าวขากว้างๆ หรือ ไม่สามารถเดินหรือวิ่งด้วยความเร็วได้เพราะน้ำหนักของโซ่ตรวนที่คล้องขาไว้ทำให้ยากแก่การหลบหนี หรือต่อสู้ขัดขืนกับเจ้าพนักงานได้ ทั้งนี้การจำตรวนจะมีอุปกรณ์ชนิดหนึ่งที่ผลิตขึ้นทำหน้าที่คล้าย ๆ การทำงานของคานด้านหนึ่งใช้สำหรับจำตรวน และอีกด้านหนึ่งใช้สำหรับการถอดตรวน ลักษณะเป็นโครงสร้างที่ทำด้วยเหล็กหนา มีฐานพร้อมอุปกรณ์ยึดติดกับพื้น เมื่อจะใช้งานในการจำตรวนนักโทษผู้คุมจะใช้เหล็กเส้นงอแล้วคล้องที่ข้อเท้าของผู้ต้องขัง จากนั้นจะใช้เครื่องมือจำตรวนกดลงไปให้เส้นเหล็กขดตัวเป็นวงกลมห่อหุ้มเท้าทั้งสองข้างไว้ ส่วนการถอดตรวนก็จะใช้เครื่องมือชนิดเดียวกันคล้องที่เส้นเหล็กแล้วกดลง ซึ่งผู้ทำหน้าที่ถอดตรวนต้องออกแรงกดมากพอที่จะทำให้เส้นเหล็กยึดออกจากกันได้ และต้องใช้เวลากว่าจะสามารถถอดตรวนได้ในแต่ละครั้ง

สำหรับที่เรือนจำอำเภอรัตนบุรี จังหวัดสุรินทร์ นายชัชว์  พุฒพิมพ์ ผู้บัญชาการเรือนจำอำเภอรัตนบุรี เปิดเผยถึงผลงานที่เป็นสิ่งประดิษฐ์สมัยใหม่ว่า ทางเรือนจำได้ค้นคว้าและประดิษฐ์เครื่องถอดตรวนเคลื่อนที่ สำเร็จเป็นแห่งแรก โดยแนวคิดดังกล่าวมาจากความต้องการที่ต้องแก้ปัญหาการถอดตรวน ให้กับผู้ต้องหาที่ต้องเข้ารับการผ่าตัด ที่รพ. หรือผู้ต้องหาที่เสียชีวิต  ซึ่งวิธีการ
จำตรวนพระราชบัญญัติราชทัณฑ์ พ.ศ.2479 กำหนดเรื่องการใช้เครื่องพันธนาการไว้ใน มาตรา 14  ห้ามมิให้ใช้เครื่องพันธนาการแก่ผู้ต้องขัง เว้นแต่ 1)เป็นบุคคลที่น่าจะทำอันตรายต่อชีวิตหรือร่างกายของตนเองหรือผู้อื่น 2) เป็นบุคคลวิกลจริต หรือจิตไม่สมประกอบอันอาจเป็นภยันตรายต่อผู้อื่น 3) เป็นบุคคลที่น่าจะพยายามหลบหนีการควบคุม 4) เมื่อถูกคุมตัวไปนอกเรือนจำ เจ้าพนักงานผู้มีหน้าที่ควบคุมเห็นเป็นการสมควรที่จะต้องใช้เครื่องพันธนาการ 5) เมื่อรัฐมนตรีสั่งว่าเป็นการจำเป็นจะต้องใช้เครื่องพันธนาการเนื่องแต่สภาพของเรือนจำหรือสภาพการณ์ของท้องถิ่น ประเด็นปัญหาที่สำคัญคือปัญหาของการนำผู้ต้องขังเข้ารับการรักษาตัวที่ รพ.หมอจะลงความเห็นว่า หากจำตรวน จะเป็นอุปสรรคในการรักษาคนไข้อย่างมาก โดยเฉพาะหากมีการผ่าตัด จำเป็นต้องให้มีการถอดตรวนออกเพื่อความสะดวกในการดูแลรักษา ปัญหาที่พบเมื่อจะมีการถอดตรวนต้องนำอุปกรณ์ถอดตรวนแบบเก่าดั้งเดิมซึ่งมีขนาดใหญ่ น้ำหนักมากถึง 70 กิโลกรัม และมีอายุการใช้มาแล้วมากกว่า 20 ปี ซึ่งมีความยากลำบากต่อการขนย้าย การแก้ปัญหาที่ผ่านมาก็จะขนส่งนำผู้ป่วยเข้ามาถอดตรวนยังเรือนจำซึ่งรู้สึกยุ่งยากและไม่ทันการ

จากปัญหาและความจำเป็นดังกล่าว จึงได้คิดค้นเครื่องถอดตรวนขนาดเล็ก โดยแนวคิดนี้ได้จาก วงเสวนาสภากาแฟเล็กๆ เมื่อมีการพูดคุยกันถึงแนวทางการแก้ปัญหาเครื่องถอดตรวนกันขึ้นมีการแสดงความคิดเห็นและออกรูปแบบต่างๆ มากมาย ทำให้นายจักรพงศ์ อย่าเสียสัตย์  หน.ฝ่ายฝึกวิชาชีพ  เกิดความคิดออกแบบสร้างอุปกรณ์ถอดตรวนขนาดเล็กขึ้นมา โดยอุปกรณ์ประกอบด้วยซึ่งใช้แม่แรงขนาด 2 ตัน ตัวหนีบหรือปากกาหนีบเหล็ก เชื่อมติดกัน มีการทดลองใช้พร้อมปรับปรุงมาเรื่อย กระทั่งพบว่าสามารถใช้งานได้อย่างมีประสิทธิภาพ จากการทดลองใช้ถอดตรวนจากผู้ต้องขังสามารถทำได้อย่างรวดเร็ว และมีน้ำหนักเบาเพียง 10 กิโลกรัมเท่านั้น ที่สำคัญสามารถพกติดตัว หรือเคลื่อนย้ายไปสถานที่ต่างๆ ได้สะดวกและรวดเร็ว ใช้แรงน้อย ด้านญาติและประชาชนเองก็จะมีความรู้สึกว่า จนท.เรือนจำก็มีความจริงใจในการช่วยเหลือเพื่อนมนุษย์ด้วยความเป็นธรรมตามมาด้วย จะอย่างไรก็ตามเครื่องถอดตรวนขนาดกะทัดรัดนี้ ทางเรือนจำรัตนบุรีได้นำไปจดลิขสิทธิ์ไว้เป็นที่เรียบร้อยแล้ว ซึ่งถือว่าเป็นเครื่องถอดตรวนขนาดกะทัดรัดที่สุดในโลกด้วย

พีรชัย วงษ์เลิศ