ดินเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของจุลินทรีย์หลายชนิด มีทั้งที่เป็นประโยชน์และเป็นโทษ จุลินทรีย์ที่เป็นประโยชน์ในดิน มีบทบาทสำคัญทั้งที่เกี่ยวข้องกับการย่อยสลายอินทรีย์สาร การหมุนเวียน และการปลดปล่อยธาตุอาหารที่เป็นประโยชน์สู่ดิน ผลิตสารที่ส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืช ช่วยทำให้ดินจับตัวกันเป็นเม็ด มีความเสถียร และควบคุมศัตรูพืช

“จุลินทรีย์ดิน” เป็นสิ่งมีชีวิตที่มีขนาดเล็กที่อาศัยอยู่ในดิน มีบทบาทต่อการหมุนเวียนธาตุอาหารและความอุดมสมบูรณ์ของดิน เช่น จุลินทรีย์ย่อยสลายซากพืช ซากสัตว์ ให้มีขนาดเล็กลงจนแปรสภาพเป็นอินทรียวัตถุปรับปรุงบำรุงดิน จุลินทรีย์แปรสภาพสารอนินทรีย์ มีบทบาทในการเปลี่ยนรูปของแร่ธาตุในดินจากที่ไม่เป็นประโยชน์ให้อยู่ในรูปที่เป็นประโยชน์ต่อพืช จุลินทรีย์ตรึงไนโตรเจนเป็นจุลินทรีย์ที่สามารถเปลี่ยนก๊าซไนโตรเจนในอากาศให้อยู่ในรูปประกอบไนโตรเจน ซึ่งพืชนำไปใช้ประโยชน์ได้โดยตรง

จุลินทรีย์เพิ่มประสิทธิภาพการดูดใช้ธาตุอาหาร เช่น ไมคอร์ไรซ่า จะช่วยให้พืชดูดใช้ธาตุอาหารได้มากขึ้น โดยเฉพาะธาตุฟอสฟอรัส จุลินทรีย์สร้างสารเสริมการเจริญเติบโตของพืชเป็นจุลินทรีย์ที่สามารถผลิตฮอร์โมน กระตุ้นการงอกของเมล็ดและรากพืช เร่งการเจริญเติบโต ส่งเสริมการออกดอกและติดผล

กรมพัฒนาที่ดิน จึงคิดค้นนวัตกรรมเป็นผลิตภัณฑ์จุลินทรีย์ พด. ชนิดต่างๆ ใช้เป็นปัจจัยการผลิตทางการเกษตร สนับสนุนการผลิตพืชในระบบเกษตรอินทรีย์ ลดการใช้ปุ๋ยเคมีและสารเคมีทางการเกษตร โดยมี 8 ผลิตภัณฑ์ แบ่งเป็น 3 กลุ่ม ได้แก่ ด้านการปรับปรุงบำรุงดิน เพิ่มธาตุอาหาร และฮอร์โมนพืช ด้านควบคุมศัตรูพืช และด้านรักษาสิ่งแวดล้อม นอกจากนี้ยังมีการนำผลิตภัณฑ์จุลินทรีย์ พด. มาใช้ร่วมกับการผลิตปุ๋ยอินทรีย์ที่มีปริมาณธาตุอาหารสูง เรียกว่า ปุ๋ยอินทรีย์คุณภาพสูง สูตรกรมพัฒนาที่ดิน