คำถาม ผมทราบมาว่า หางไหลใช้ไล่แมลงได้อย่างปลอดภัยต่อคน จึงขอทราบวิธีปลูก วิธี
ขยายพันธุ์ วิธีใช้ และใช้กำจัดแมลงอะไรบ้างครับ

อินทร์ วรรัถยา

อ.ชาติตระการ จ.พิษณุโลก

คำตอบ หางไหล หรือโล่ติ๊น เป็นไม้เถาเลื้อยขนาดเล็ก เนื้อไม้แข็ง จัดเป็นพืชตระกูลถั่วชนิดหนึ่ง ชอบขึ้นได้ดีในพื้นที่ลุ่ม ไม่ชอบพื้นที่สูง ใบออกเป็นช่อ ชนิดที่มีใบย่อย 7 ใบ พืชสมุนไพรที่จัดอยู่ในตระกูลเดียวกับหางไหล ได้แก่ หางไหลแดง หางไหลขาว เถาวัลย์เปรียง ที่นิยมปลูกมากเป็นการค้าคือ หางไหลแดงพืชชนิดนี้ มีสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพที่สำคัญคือ โรติโนน พบมากในราก มีฤทธิ์ฆ่าแมลง โดยการกินหรือการสัมผัสตัว และเป็นสารที่สลายตัวได้ง่าย เมื่อถูกความร้อนหรือแสงแดด สามารถนำมาใช้เป็นสารฆ่าแมลงได้ ทั้งในรูปรากแห้งและรากสด โดยสารสกัดจากรากหางไหลแห้งนี้ สามารถใช้กำจัดหนอนแมลงวัน แมลงวัน ลูกน้ำ ยุง และเห็บโค ได้ดี

สารโรติโนน ที่พบมากในส่วนที่เป็นรากของหางไหล มีฤทธิ์ในการป้องกันกำจัดแมลง และทำให้ปลาสลบได้ แต่ไม่มีพิษต่อคน จึงมีการนำมาใช้ในการป้องกันการกำจัดแมลงกันอย่างกว้างขวาง โดยเป็นสารที่ไม่ถูกดูดซึมเข้าสู่ลำต้น เป็นพิษโดยการกินหรือโดยการสัมผัส การปลูกหางไหลในที่โล่งแจ้ง แสงแดดจัด ใช้เวลาปลูก 9 เดือน ก็สามารถผลิตสารโรติโนนได้ในปริมาณที่คุ้มค่า แต่ถ้าปลูกในที่ร่มรำไร แสงแดดน้อย ต้องใช้เวลาปลูก 1.5-2 ปี หางไหลแดงจะผลิตสารได้สูงสุดเมื่ออายุ 26 เดือน

การขยายพันธุ์ โดยวิธีปักชำ นำลำต้นมาตัดเป็นท่อนยาว 50 เซนติเมตร จะออกรากสมบูรณ์ภายใน 6 สัปดาห์

การเก็บเกี่ยว ทำโดยขุดรากที่อยู่ตื้นๆ เลือกเอาแต่รากขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 2-6 เซนติเมตร จะเป็นรากที่มีสารมาก

การใช้น้ำสกัดจากสารรากหางไหล เพื่อนำมาป้องกันกำจัดแมลงศัตรูพืช นับว่ามีความปลอดภัยต่อผู้ใช้ เพราะสารนี้ สลายตัวได้ง่าย และไม่ติดตกค้างอยู่ในต้นพืช จึงเหมาะในการนำมาใช้ในการเป็นสารป้องกันกำจัดแมลงในการปลูกพืชผักสวนครัว และพืชที่ปลูกอยู่ในบริเวณบ้าน

วิธีการสกัดสารนี้ ทำโดยการตัดรากหางไหลขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 2-6 เซนติเมตร ล้างให้สะอาด ตัดเป็นท่อนๆ ยาว 5 เซนติเมตร บดด้วยหินหรือครก โดยใส่สบู่และน้ำลงไปเล็กน้อย สบู่จะช่วยให้สารนี้ละลายน้ำได้ดีขึ้น เมื่อบดรากจนละเอียดเหลือแต่เส้นใยและน้ำ กรองเอากากออกด้วยผ้าเนื้อละเอียด นำน้ำที่กรองได้มาเจือจางตามที่ต้องการ และนำไปใช้ได้ทันที อัตราส่วนที่เหมาะสมคือ ราก 4 ส่วน สบู่ 1 ส่วน น้ำ 225 ส่วน

สารออกฤทธิ์ในรากหางไหลถูกทำลายโดยแสงแดด ออกซิเจน และอุณหภูมิ ฤทธิ์ของสารนี้จะหมดไป เมื่อนำรากมาวางไว้ในแดดจัดในเวลา 1 สัปดาห์ แต่ถ้าเก็บไว้ในที่ร่ม จะยังคงเป็นฤทธิ์ได้ 2 สัปดาห์

แมลงเป้าหมาย ที่สามารถป้องกันและกำจัดได้ โดยสารที่สกัดได้จากรากหางไหล ได้แก่ หนอนกระทู้ผัก หนอนกะหล่ำ หนอนกินใบ หนอนเจาะสมอฝ้าย หนอนใยผัก ด้วงเจาะเมล็ดถั่ว เพลี้ยอ่อนฝ้าย แมลงวันผลไม้ชนิดต่างๆ นอกจากนี้ ยังใช้ได้ดีกับเชื้อราที่ทำให้เกิดใบไหม้ของข้าวด้วย อย่างไรก็ตาม ต้องระวังในการใช้เนื่องจากสารนี้ มีฤทธิ์ทำลายแมลงที่เป็นประโยชน์ จำพวกตัวห้ำและด้วงเต่าด้วย

ที่ควรระวังคือ การใช้รากหางไหล ต้องใช้ด้วยความระมัดระวัง เพราะถ้าถูกกับผิวหนังจะทำให้เป็นผื่นคัน ถ้าสูดเอาผงหางไหลเข้าไป จะเกิดอาการชาที่ริมฝีปาก ลิ้น ลำคอ และสารนี้ มีความเป็นพิษต่อปลา ทำให้ปลาสลบได้ จึงไม่ควรนำสารนี้มาใช้ในพื้นที่ใกล้บ่อเลี้ยงปลา และสัตว์น้ำต่างๆ นะครับ

นาย รัตวิ