15 ส.ค. 59 สืบเนื่องจากกรณี นายเอนก สีหามาตย์ รองผู้อำนวยการศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์กรมหาชน) และอดีตอธิบดีกรมศิลปากร เปิดเผยว่าเมืองศรีสัชนาลัยมีความเก่าแก่กว่าสุโขทัยหลายร้อยปี โดยพบหลักฐานทางโบราณคดีในบริเวณที่เรียกว่า "เชลียง" (เมืองศรีสัชนาลัยเก่า)

ต่อมา ศาสตราจารย์พิเศษ ศรีศักร วัลลิโภดม นักประวัติศาสตร์ เจ้าของรางวัลฟุกุโอกะ ประเทศญี่ปุ่น ให้ความเห็นว่า ที่ผ่านมาสังคมเชื่อวาทกรรม "สุโขทัยคือราชธานีแห่งแรกของไทย" ซึ่งไม่เป็นความจริง เนื่องจากห้วงเวลานั้นยังไม่มีการรวมศูนย์ และราชธานีก็เพิ่งมาเกิดขึ้นในสมัยอยุธยา ยุคพระบรมไตรโลกนาถ จึงจะเป็นสยามประเทศ

ล่าสุดวันนี้ (15 ส.ค.) นางนงคราญ สุขสม นักโบราณคดีชำนาญการพิเศษ หัวหน้ากลุ่มโบราณคดี สำนักศิลปากรที่ 6 สุโขทัย มองว่าการรวมรัฐต่างๆ เข้าไว้ในอำนาจเห็นได้ชัดเจนในสมัยอยุธยา แต่ก็ยังไม่ใช่เรื่องรัฐประชาชาติ เพราะคนในอยุธยาไม่ได้รู้สึกว่าเป็นรัฐชาติเดียวกับล้านนา หรือบ้านเมืองอื่น เพราะยังมีเจ้าเมืองปกครองภายใต้อาณัติของอยุธยา แนวคิดเรื่องรัฐชาติจึงมาเกิดขึ้นชัดเจนสมัยรัฐกาลที่ 5 เกิดมณฑลเทศาภิบาลที่รัฐบาลกลางส่งขุนนางจากส่วนกลางไปปกครองแทนเจ้าเมืองเดิมเป็นการยกเลิกระบบกินเมือง แต่อยุธยาก็ไม่เคยเรียกตัวเองว่าเป็นชาติไทย ขณะที่รัฐโบราณมีการขยายอาณาเขตของพระราชอาณาจักร ขอบเขตอาณาจักรก็ไม่คงที่

นางนงคราญ กล่าวต่อว่า สุโขทัยเป็นรัฐโบราณรัฐแรกที่มีหลักฐานชัดเจนว่าถูกปกครองโดยคนที่พูดภาษาไทย จะบอกว่าเป็นรัฐแรกของคนไทยก็ไม่น่าจะผิด เพราะอโยธยาก็มาทีหลัง ส่วนรัฐก่อนหน้าสุโขทัยก็ยืนยันไม่ชัดว่าปกครองโดยกษัตริย์ไทยหรือไม่ เพราะไม่มีศิลาจารึกที่พบว่าใช้ภาษาไทย

"ศิลาจารึกอักษรไทยภาษาไทยมาเจอในช่วงสมัยสุโขทัย แสดงว่าเป็นรัฐของคนไทย มีกษัตริย์เป็นคนไทย การที่เราจะยืนยันว่าสุโขทัยเป็นรัฐไทยแห่งแรกก็พูดได้ เพราะมีหลักฐานเพียงพอ" นางนงคราญ กล่าว

ด้านนายสมชาย เดือนเพ็ญ นักประวัติศาสตร์สุโขทัย และกรรมการผู้ทรงคุณวุฒิกลุ่มจังหวัดมรดกทางวัฒนธรรม กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา เปิดเผยว่า จดหมายเหตุจีนสมัยราชวงศ์สุ้งมีบันทึกว่า เชลียงอยู่เหนือละโว้และตามพรลิงค์ ซึ่งดินแดนแถบนี้มีผู้คนอยู่อาศัยมานานแล้ว ดังหลักฐานที่พบแหล่งผลิตเครื่องมือกะเทาะขนาดใหญ่ ที่แหล่งโบราณคดีแม่กองค่าย และวิวัฒนาการมาเป็นชุมชนถลุงโลหะ ที่วังหาด บนภูเขาของ อ.บ้านด่านลานหอย จ.สุโขทัย และพัฒนามาสู่การสร้างบ้านแปลงเมือง จนมีการปกครองโดยพ่อขุนศรีนาวนำถุม ซึ่งปรากฎนามในศิลาจารึกหลักที่ 2 ด้านที่ 1 บรรทัด 8 ระบุว่า "พระญาศรีนาวนำถุมเป็นขุนเป็นพ่อเสวยราชในนครสองอัน อันหนึ่งชื่อนครสุโขทัย อันหนึ่งชื่อนครศรีสัชนาลัย" บรรทัดที่ 12 ระบุว่า ".....เป็นขุนในเมืองเชลียง" และบรรทัดที่ 16 ระบุว่า "พ่อขุนนำถุมรู้คุณอันพิเศษ คือรู้วังช้าง แกล้วหาญ" ซึ่งเป็นหลักฐานยืนยันการเป็นอาณาจักรแรกที่มีการปกครองโดยคนไทย ซึ่งมีคำนาม "พ่อขุ่น" ไม่ใช่ "กัมมะเตง"

นายสมชาย เผยต่อว่า ส่วนคำว่า "ไท" นั้นปรากฎการเรียกชนชาติอย่างยกย่องในศิลาจารึกหลักที่ 45 ด้านที่ 1 บรรทัด 7-12 "แต่นี้ดำพงศ์ ผีปู่ผาดำ ฝูงผู้หวาน ปู่ขุนจิต ขุนจอด ปู่ศรีอินทราทิตย์ ปู่พญาบาน ปู่พญารามราช ปู่ไสสงคราม ปู่พญาเลอไทย ปู่พญางั่วนำถม ปู่พญามหาธรรมราชา พ่องำเมือง พ่อเลอไท ไทผู้ดีผีชาวเลือง" ซึ่งกล่าวยกย่องเป็นไทผู้ดีชาวเลือง เป็นบรรพบุรุษของคนไทย (สุโขทัย)

นายสมชาย กล่าวด้วยว่า การเรียกคนไทย ชาวไทลื้อ เรียกคนไทยสุโขทัย (UPPER SIAM) ว่า "กรอม" แปลว่า "คนใต้" จนเดี๋ยวนี้ และอีกคำหนึ่ง "ไทตูดดำ" หรือตูดหมึก ซึ่งจะมีลักษณะพิเศษ คือ มีปื้นดำที่ก้นคล้ายรอยฟกช้ำเมื่อทารกแรกคลอด ภาษาทางการแพทย์เรียกมองโกเลียนสปอต

นายสมชาย ทิ้งท้ายเกี่ยวกับเรื่องด้านเศรษฐกิจของอาณาจักรเชลียง สุโขทัย ศรีสัชนาลัย ว่ามีการผลิตเครื่องสังคโลกเป็นสินค้าส่งออกมาช้านานแล้ว เพราะสามารถคุมเส้นทางการค้าสู่ภาคเหนือ หรือดินแดนด้านบน ได้ด้วยการเป็นมิตรและเครือญาติ ต่อมาอโยธยาสามารถควบคุมเส้นทางปากอ่าว-ลุ่มเจ้าพระยาได้ก็ไม่เป็นไร เพราะมีเส้นทางการค้าสังคโลกไปออกอ่าวเมาะตะมะได้ ดังจะพบเครื่องสังคโลกยุคปลายที่มีความสวยงาม ตามรายทางผ่านตาก-แม่สอด-พบพระเข้าไปในพม่า จึงขอตั้งคำถามถึงนักวิชาการว่ารู้จักเส้นทางการค้าขายตามทางล้อวัวหรือยัง

"จะเริ่มนับการเป็นราชธานีกันเมื่อใด เอาอะไรเป็นหลักฐาน แล้วอาณาจักรเชลียงหายไปไหนจากวงวิชาการ การพิมพ์หนังสือเกาะกระแสขายอาจมีรายได้ดี แต่ควรมีจรรยาบรรณสามัญสำนึกต่อสังคมด้วย และควรนำเสนอผลงานให้เหมาะสม เพราะอาจกลายเป็นน้ำผึ้งหยดเดียวได้ อย่าทำให้พวกเรารู้สึกว่าถูกเหยียดเสมือนชนกลุ่มน้อยของสยาม จากประเด็นสุโขทัยไม่ใช่ราชธานีแห่งแรกของไทย" นายสมชาย กล่าวเน้นย้ำ

ขณะที่ก่อนหน้านี้ นายสุจิตต์ วงษ์เทศ คอลัมนิสต์ชื่อดัง ได้นำหนังสือประวัติศาสตร์ชาติไทย ซึ่งเรียบเรียงโดยกรมศิลปากร พิมพ์ครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2558 มาเปิดเผยว่า ในหน้าที่ 76 ย่อหน้าแรก บรรทัดแรก กล่าวถึงสมัยสุโขทัยว่า "สุโขทัยเป็นอาณาจักรแรกๆ ที่ถือว่าเป็นอาณาจักรของคนไทย" ซึ่งแตกต่างจากสมัยก่อนที่ระบุว่า "สุโขทัยเป็นราชธานีแห่งแรกของไทย" ซึ่งการยกเลิกข้อความดังกล่าวเป็นไปอย่างเงียบๆ ไม่ได้มีประกาศอย่างเป็นทางการจากกรมศิลปากร ทำให้คนทั่วไปไม่รู้ถ้าไม่สังเกตจริงๆ