“ศูนย์รักษ์สุนัขหัวหิน” (Hua-Hin Dog Shelter) เกิดขึ้นได้ด้วยน้ำพระราชหฤทัยอันเปี่ยมล้นไปด้วยพระเมตตาของ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ที่ทรงห่วงใยในสุนัขจรจัด สัตว์เลี้ยงที่ถูกทอดทิ้งครั้งเสด็จแปรพระราชฐานประทับ ณ วังไกลกังวล เมื่อปี 2546 ทรงตระหนักถึงปัญหาของสุนัขจรจัดและสุนัขเร่ร่อนในเขตเทศบาลเมืองหัวหิน ซึ่งส่งผลกระทบต่อการท่องเที่ยวของเมืองหัวหิน ด้วยปริมาณของสุนัขจรจัดที่มีอยู่เป็นจำนวนมาก ตามชายหาด ชุมชน ย่านการค้า และสถานที่ท่องเที่ยวต่างๆ ซึ่งนับวันมีแต่จะเพิ่มปริมาณมากขึ้น หากมิได้รับการแก้ไขควบคุมบริหารจัดการอย่างถูกวิธี ก็จะเป็นสาเหตุให้เกิดโรคพิษสุนัขบ้าติดต่อมาสู่คนได้ ซึ่งนับว่าเป็นการสูญเสียที่ประมาณค่ามิได้หากเกิดขึ้น จึงควรดำเนินการให้สุนัขเหล่านี้ ได้รับการบริหารจัดการอย่างถูกระบบ

โดยได้รับการดูแลด้านต่างๆ เช่น ด้านอาหาร, ด้านสุขภาพ ด้านควบคุมปริมาณ โดยการหาสถานที่ก่อสร้างคอกสุนัขที่สมบูรณ์แบบ และทำศูนย์รักษ์สุนัขหัวหินแห่งนี้เป็น Pilot Project หรือโครงการต้นแบบเพื่อให้ท้องถิ่นอื่นๆ ได้ใช้เป็นตัวอย่างในการควบคุมสุนัขจรจัดในเขตพื้นที่ของตัวเอง

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช พระราชทานพระราโชบายถึงท่านผู้อำนวยการกองงานส่วนพระองค์ (นายดิสธร วัชโรทัย) ได้แจ้งมายังท่านผู้ว่าราชการ จ.ประจวบคีรีขันธ์ และนายกเทศมนตรีเมืองหัวหิน ได้ทำการสำรวจพื้นที่และทางผู้อำนวยการกองงานส่วนพระองค์ได้เข้าไปกราบนมัสการพระครูบรรพตพัฒนคุณ เจ้าอาวาสวัดเขาอิติสุคโต หัวหิน  ถึงพระราชประสงค์ดังกล่าว ซึ่งทางวัดยินดีและให้การสนับสนุนโดยให้ใช้พื้นที่วัดประมาณ 22 ไร่เศษ ติดกับวัดใช้เป็นพื้นที่ก่อสร้างโครงการโดยพระราชทานนามว่า “ศูนย์รักษ์สุนัขหัวหิน” (Hua Hin Dog Shelter) 

ทั้งนี้งบประมาณการก่อสร้างศูนย์รักษ์สุนัขในเบื้องต้น พระองค์ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานเงินรายได้จากการจำหน่ายเสื้อยืดพิมพ์ภาพถ่ายฝีพระหัตถ์ครอบครัวคุณทองแดงจำนวน 4 ล้านบาท เป็นค่าก่อสร้างอาคารที่ทำการ บ้านพัก ปรับพื้นที่ ล้อมรั้วรอบบริเวณโรงเรือนสุนัข และทางเทศบาลเมืองหัวหิน สนับสนุนงบประมาณอีกจำนวน 3 ล้านบาท ในการจัดสร้างระบบสาธารณูปโภคต่างๆ เพิ่มเติม ดำเนินการก่อสร้างเมื่อวันที่ 25 มกราคม 2546

โดยสำนักงานชลประทานจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ออกแบบการก่อสร้าง ทำการก่อสร้างโดย กองพลที่ 1 รักษาพระองค์ และได้ส่งมอบให้กับเทศบาลเมืองหัวหินดำเนินการบริหารงาน เมื่อวันที่ 30 สิงหาคม 2546 ต่อมาเทศบาลได้ดำเนินการปรับปรุงก่อสร้างระบบสุขาภิบาล, ไฟฟ้า, บ้านสุนัข, สระธารา บำบัด, Parasal, ห้องประชุม,  อาคารจุดชมวิวและทัศนียภาพอื่นๆ โดยใช้งบประมาณของเทศบาลจำนวน 2 8 ล้านบาท และตั้งงบประมาณในการบริหารจัดการดู แลด้านอาหารและเวชภัณฑ์ยาต่างๆ ให้สุนัขในศูนย์

ต่อมาวันที่ 27 มิถุนายน 2552 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้นายดิสธร วัชโรทัยรองเลขาธิการพระราชวัง เป็นผู้แทนพระองค์มอบเงินพระราชทานจากการจัดทำเสื้อยืดครอบครัวคุณทองแดง จำนวน 1 ล้านบาทให้กับศูนย์รักษ์สุนัขเทศบาลเมืองหัวหิน เพื่อนำไปเป็นทุนประเดิมในการจัดตั้งมูลนิธิ วัตถุประสงค์ เพื่อนำไปใช้ ในการดำเนินงานและกิจกรรมต่างๆ ของศูนย์รักษ์สุนัขหัวหิน  โดยเทศบาลเมืองหัวหิน ได้ยื่นขอจดทะเบียนจัดตั้งเป็นมูลนิธิ ตามพระราชประสงค์เรียบร้อยแล้วเมื่อวันที่ 3 สิงหาคม 2552 ชื่อ “มูลนิธิศูนย์รักษ์สุนัขหัวหิน ในพระบรมราชูปถัมภ์” มีนายดิสธร วัชโรทัย เป็นประธานกรรมการ มูลนิธิศูนย์รักษ์สุนัขหัวหิน ในพระบรมราชูปถัมภ์ มีสำนักงานตั้งอยู่เลขที่ 38/99 ซอยหมู่บ้านเขาน้อย ต.หัวหิน อ.หัวหิน จ.ประจวบคีรีขันธ์

น.ส.บุษบา โชคสุชาติ ผู้อำนวยการศูนย์รักษ์สุนัขหัวหิน กล่าวว่า ศูนย์รักษ์สุนัขหัวหิน เกิดจากน้ำพระราชหฤทัยที่เปี่ยมล้นไปของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช รัชกาลที่ 9 ด้วยความเมตตาต่อ สุนัขทรงเลี้ยง “คุณทองแดง” และสัตว์ข้างถนนอย่างสุนัขจรจัด ปลายปี พ.ศ.2556 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช  ประทับ ณ วังไกลกังวลหัวหิน ได้เสด็จฯศูนย์รักษ์สุนัขเมื่อวันที่13 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2557 เพื่อทรงติดตามการดำเนินงานในศูนย์รักษ์สุนัขหัวหิน เสด็จพระราชดำเนินทรงเยี่ยมชมห้องนิทรรศการ ทอดพระเนตร วีดิทัศน์การบริหารงานของศูนย์นิทรรศการ และการว่ายน้ำในสระธาราบำบัด จากนั้นทรงให้อาหารแก่สุนัขในโซนหาบ้านใหม่ เสด็จทรงพระสุหร่ายที่อนุสาวรีย์คุณทองแดง และเสด็จพระราชดำเนิน รอบศูนย์รักษ์สุนัขด้วยสีพระพักตร์ที่บ่งบอกถึงความเมตตากรุณา และรอยแย้มพระสรวลที่มีความสุขของพระองค์ ขณะเสด็จพระราชดำเนินรอบๆ ทั้งศูนย์อย่างมีความสุข

ต่อมาวันที่ 30 ธ.ค. 2558 ทางสำนักพระราชวังพร้อมด้วยโรงพยาบาลสัตว์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ หัวหิน ได้นำเถ้ากระดูก“คุณทองแดง” สุนัขทรงเลี้ยงที่เสียชีวิตด้วยวัยชรา อายุ 17 ปี 1 เดือน 19 วัน บรรจุใต้ฐานอนุสาวรีย์คุณทองแดงที่ศูนย์รักษ์สุนัข หัวหิน เพื่อเป็นอนุสรณ์สถานต่อไป

ปัจจุบัน ศูนย์รักษ์สุนัขหัวหิน ดูแลสุนัขจรจัดกว่า 800 ตัว โดยมีเจ้าหน้าที่กองสาธารณสุขและสิ่งแวดล้อม เทศบาลเมืองหัวหิน และคณะสัตวแพทย์ดูแลอย่างเป็นระบบ ทั้งอาหาร สุขอนามัย การดูแลรักษาสุขภาพ และการหาบ้านใหม่ให้สุนัขเพื่อให้คนมีจิตใจรักสุนัขรับไปดูแลต่อ รวมถึงการช่วยเหลือสุนัขที่เจ็บป่วยและจัดหาสุนัขให้เลือดเก็บไว้ในโครงการธนาคารเลือดสุนัขอีกด้วย นับเป็นพระมหากรุณาธิคุณหาที่สุดมิได้ ที่ตนเองและเจ้าหน้าที่ได้มีโอกาสเข้ามาทำงานภายในศูนย์รักษ์สุนัขหัวหิน

“ศูนย์รักษ์สุนัขหัวหิน นับว่าเป็นโครงการตามพระราชประสงค์ ที่เกิดจากน้ำพระราชหฤทัยที่เปี่ยมล้นไปด้วยพระเมตตาต่อสัตว์ข้างถนนอย่างสุนัขจรจัด อีกทั้งแก้ปัญหาด้านการท่องเที่ยวให้กับเมืองหัวหินอีกด้วย ซึ่งพสกนิกรจะได้ตามรอยพระราชประสงค์ของพระองค์ท่านให้สำเร็จต่อไป”

อุดมศักดิ์ นิ่มเซียน