คำถาม พื้นที่หน้าบ้านของผมเป็นถนนที่มีลำธารเล็กๆ ไหลผ่าน ผมอยากจะปลูกหญ้าแฝก จะทำได้ไหมครับ ขอความรู้เรื่องนี้ด้วยครับ

คำตอบ หญ้าแฝก เป็นพืชตระกูลหญ้าที่ขึ้นเป็นกอหนาแน่น อยู่ตามธรรมชาติ ทั่วทุกภาคของประเทศจากที่ลุ่มจนถึงที่ดอน สามารถขึ้นได้ดีในดินเกือบทุกชนิด เจริญเติบโตโดยการแตกกอ เจริญเติบโตในแนวดิ่งมากกว่าออกทางด้านข้าง และมีจำนวนรากมาก เป็นพืชที่ทนแล้งได้ดี รากจะประสานติดต่อกันหนาแน่นเสมือนม่าน หรือกำแพงใต้ดิน สามารถกักเก็บน้ำและความชื้นได้ ระบบรากจะแผ่ขยายกว้าง โดยรอบกอเท่านั้น ไม่เป็นอุปสรรคต่อพืชที่ปลูกข้างเคียง ช่วยให้ดินมีความชุ่มชื้น ช่วยรักษาหน้าดิน และรักษาสภาพแวดล้อม สามารถนำไปปลูกบนพื้นที่ป่าไม้ พื้นที่ปลูกป่า ลำธาร คลอง แม่น้ำ พื้นที่สองข้างของทางชลประทาน อ่างเก็บน้ำ บ่อน้ำ ป่าไม้ ขอบตลิ่ง คอสะพาน ไหล่ถนน เพื่อป้องกันการชะล้างพังทลายได้

วิธีการปลูกหญ้าแฝก ให้ปลูกเป็นแถวเดี่ยว ขวางความลาดชันของพื้นที่เป็นช่วงๆ เพื่อให้แถวของหญ้าแฝกเป็นแนวรั้วคล้ายกำแพงกั้น ชะลอความเร็วของน้ำ และดักตะกอนดินไม่ให้ไหลลงสู่พื้นที่ตอนล่าง นักวิชาการของกรมพัฒนาที่ดิน ได้แนะนำไว้ดังนี้

1) พื้นที่ภูเขาที่มีความลาดชันมากกว่า 45 เปอร์เซ็นต์ขึ้นไป การปลูกหญ้าแฝก ต้องปลูกเป็นแถวขวางความลาดชัน ระยะระหว่างแถวใช้ระยะห่างเท่ากับความแตกต่างระดับในแนวดิ่ง 50เซนติเมตร และในกรณีที่มีความลาดชันสูงมากทำให้ดินตื้น จะต้องใช้ไม้ไผ่หรือวัสดุอื่นๆ สานกั้นเป็นแถบช่วยยึดไม่ให้หญ้าแฝกหลุดก่อนที่รากจะงอกยึดจับดิน หรือปลูกหญ้าแฝกล้อมต้นไม้ยืนต้นเป็นครึ่งวงกลม ในตำแหน่งที่ห่างจากทรงพุ่ม 30 เซนติเมตร โดยหันครึ่งวงกลมรับน้ำจากที่สูง ควรใช้หญ้าแฝกดอน ซึ่งจะทนร่ม ทนแล้ง และไม่ต้องการการดูแลมากนัก

2) พื้นที่ภูเขาเป็นพื้นที่ที่มีความลาดชัน 35-45 เปอร์เซ็นต์ การปลูกหญ้าแฝก จะต้องปลูกเป็นแถวแนวขวางความลาดชัน ระยะระหว่างแถวเท่ากับความแตกต่างระดับในแนวดิ่ง 1 เมตร ถ้าตรงกับต้นไม้ ก็สามารถดัดแถวหญ้าแฝกหลบแนวต้นไม้ได้เล็กน้อย และถ้าระยะระหว่างแถวห่าง ก็สามารถปลูกหญ้าแฝกล้อมต้นไม้เป็นรูปครึ่งวงกลม

3) พื้นที่ที่มีความลาดชันต่ำกว่า 35 เปอร์เซ็นต์ สามารถปลูกหญ้าแฝกได้ในรูปแบบเดียวกับในพื้นที่เกษตรทั่วไป

4) พื้นที่ แม่น้ำ คลอง ลำธาร คลองระบายน้ำ และคลองส่งน้ำ สามารถปลูกหญ้าแฝกเป็นแถว ขนานไปตามความยาวของแม่น้ำ คลอง หรือลำธารนั้น โดยปลูกห่างจากริมฝั่งเข้าไป 50 เซนติเมตร และปลูกทั้ง 2 ฝั่ง

5) อ่างเก็บน้ำ การปลูกหญ้าแฝก ควรปลูกเป็นแถวตามระดับ 3 แถว ดังนี้

- แถวที่ 1 ปลูกที่ระดับเก็บกักน้ำรอบอ่าง ยกเว้นบริเวณคัน หรือสันอ่างเก็บน้ำ

- แถวที่ 2 ปลูกที่ระดับสูงกว่าแถวที่ 1 ตามแนวดิ่ง 20 เซนติเมตร รอบอ่าง ยกเว้นบริเวณคัน หรือสันอ่างเก็บน้ำ

- แถวที่ 3 ปลูกที่ระดับต่ำกว่าแถวที่ 1 ตามแนวดิ่ง 20 เซนติเมตร รอบอ่างยกเว้นบริเวณคัน หรือสันอ่างเก็บน้ำ

6) ถนนทางลำเลียง การปลูกหญ้าแฝก จะต้องปลูกบริเวณด้านข้างของไหล่ถนน โดยเฉพาะถนนลาดยาง จะปลูกในส่วนไหล่ทางที่เป็นลูกรัง และต้องไม่บดบังวิสัยทัศน์ในการขับขี่ยานพาหนะ จำนวนแถวขึ้นกับเปอร์เซ็นต์ และความยาวของความลาดชัน ถนนปกติจะใช้ระยะ 1.5 เมตร จากขอบถนน กรณีถนนที่ตัดผ่านภูเขาสูงชัน ด้านภูเขาที่ตัดดินออก จะต้องปลูกหญ้าแฝก เป็นแถวขวางความลาดชัน โดยใช้ไม้ไผ่สานช่วยยึดดินและหญ้าแฝกไว้ ขณะที่หญ้าแฝกยังอยู่ในระหว่างตั้งตัว จำนวนแถวและระยะห่างขึ้นกับความลาดชัน ซึ่งใช้ระยะตามแนวดิ่ง 50 เซนติเมตร ส่วนด้านดินถม ให้ใช้หญ้าแฝกปลูกเป็นแนวตามความลาดชันวิธีเดียวกับด้านหน้าผา และปลูกหญ้าแฝกบริเวณทางระบายน้ำ เป็นรูปตัววีคว่ำพาดผ่านร่องน้ำ ส่วนแหลมของตัววีคว่ำ จะอยู่กลางร่องน้ำ หันหัวทวนน้ำ แขนทั้งสองข้างของตัววี จะพาดขึ้นไปถึงขอบถนนและขอบเขา ร่องน้ำที่อยู่ที่สูงชันระยะห่างแนวตัววี 1 เมตร ถ้าสูงชันน้อยระยะห่างแนวตัววี 2 เมตร และบนภูเขาสูงชันมาก

การปลูกหญ้าแฝก นอกพื้นที่เกษตร ไม่ว่าจะเป็นบนพื้นที่ที่มีความลาดเทมากน้อยเพียงใด จะเป็นพื้นที่ที่ง่ายต่อการชะล้างพังทลายของดินจากน้ำฝนที่ไหลบ่า ควรร่วมมือกันการปลูกหญ้าแฝก ตามแนวระดับขวางความลาดเทของพื้นที่ เพื่อเป็นการป้องกัน และกักน้ำที่ไหลบ่าไว้ในดินให้ชุ่มชื้นอย่างยาวนาน นะครับ

นาย รัตวิ