การพัฒนาโครงการประตูระบายน้ำแม่สอย อำเภอจอมทอง จังหวัดเชียงใหม่ ตามพระราชเสาวนีย์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เพื่อช่วยเหลือและบรรเทาความเดือดร้อนแก่ราษฎรในพื้นที่สองฝั่งลำน้ำปิงช่วงท้ายน้ำ โดยกรมชลประทานได้ก่อสร้างประตูระบายน้ำดังกล่าวขวางลำน้ำแม่ปิงช่วงที่กว้างที่สุด ความยาว 150 เมตร มีประตูระบายน้ำ กว้าง 12.5 เมตร สูง 8 เมตร จำนวน 10 บาน สามารถรองรับน้ำต้นทุนที่ระบายและส่งมาจากเขื่อนแม่งัดสมบูรณ์ชลอำเภอแม่แตง จังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งเป็นโครงการพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ 9 สามารถกักเก็บน้ำได้สูงถึง 9.35 ล้าน ลบ.ม. ซึ่งมีพื้นที่ได้รับประโยชน์ คือ โครงการสถานีสูบน้ำด้วยไฟฟ้ารวมไม่น้อยกว่า 38 สถานี ครอบคลุมพื้นที่กว่า 59,740 ไร่ เกษตรกรได้รับประโยชน์เกือบ 7,500 ครัวเรือน

โครงการประตูระบายน้ำแม่สอย สามารถช่วยแก้ปัญหาขาดแคลนน้ำเพื่อการเกษตรในช่วงฤดูแล้งให้กับเกษตรกรได้โดยเฉพาะผู้ปลูกลำไย ซึ่งที่ผ่านมา มักประสบปัญหาขาดแคลนน้ำทำให้ต้นลำไยบางส่วนเหี่ยวเฉา ชะงักการเจริญเติบโต ทำให้ผลผลิตลดลง และบ่อยครั้งที่เกิดศึกแย่งชิงน้ำในชุมชน ภายหลังประตูระบายแม่สอยก่อสร้างแล้วเสร็จและสามารถใช้งานได้ ทำให้ชาวสวนลำไยในพื้นที่มีน้ำหล่อเลี้ยงสวนอย่างต่อเนื่อง และได้ผลผลิตลำไยเพิ่มขึ้น ทั้งยังทำให้มีรายได้สูงขึ้น ขณะเดียวกันยังทำให้ราษฎรในพื้นที่มีน้ำสำหรับการอุปโภคบริโภคเพียงพอ และช่วยแก้ปัญหาขาดแคลนน้ำเพื่อรักษาสภาพสมดุลของระบบนิเวศท้ายน้ำด้วย

นายดวงจันทร์ สุวรรณะทา เกษตรกรผู้ปลูกลำไยบ้านดงหาดนาค ตำบลสบเตี๊ยะ อำเภอจอมทอง จังหวัดเชียงใหม่ บอกว่า ยึดอาชีพทำสวนลำไยมานานกว่า 15 ปี บนเนื้อที่ 10 ไร่ ที่ผ่านมา ประสบปัญหาขาดแคลนน้ำแทบทุกปีโดยเฉพาะช่วงหน้าแล้ง เนื่องจากน้ำในลำน้ำปิงแห้งขอด ต้องขุดเจาะบ่อบาดาลแต่ก็สูบน้ำไม่ขึ้น ทำให้เกิดปัญหาแย่งชิงน้ำเพื่อการเกษตรซึ่งไม่เพียงพอกับความต้องการใช้ส่งผลให้ลำไยที่ปลูกได้รับความเสียหาย ต้นโทรม การเจริญเติบโตหยุดชะงัก และได้ผลผลิตต่ำ หรือไม่เกิน 20% โดยเฉพาะช่วง 2 ปีหลังนี้ เกิดวิกฤติขาดแคลนน้ำทำให้สวนลำไยได้รับความเสียหายหนักมาก

หลังจากโครงการประตูระบายน้ำแม่สอยก่อสร้างแล้วเสร็จ สถานการณ์น้ำในลำน้ำแม่ปิงดีขึ้นมาก ทำให้มีแหล่งกักเก็บน้ำและมีน้ำต้นทุนหล่อเลี้ยงสวนลำไยของเกษตรกรในพื้นที่ได้เพียงพอภายใต้การบริหารจัดการน้ำของกลุ่มผู้ใช้น้ำอย่างมีประสิทธิภาพ ที่สำคัญยังทำให้เกษตรกรมีโอกาสเพาะปลูกพืชในช่วงฤดูแล้ง เช่น มะเขือ พริก และข้าวโพด ทั้งยังสามารถผลิตลำไยนอกฤดูป้อนตลาดได้ด้วย ทำให้ได้ผลผลิตลำไยเพิ่มมากขึ้น ในปี 2560 นี้ สวนของตนได้ผลผลิตลำไยรวมกว่า 46.2 ตัน ราคาจำหน่ายลำไยเกรดคละอยู่ที่กิโลกรัมละ 14-23 บาท ขึ้นกับกลไกตลาดแต่ละช่วง ทำให้ครอบครัวมีรายได้เพิ่มขึ้น ซึ่งรู้สึกดีใจมากที่ภาครัฐยื่นมือเข้ามาช่วยเหลือแก้ปัญหาเรื่องแหล่งน้ำและพัฒนาระบบชลประทานให้

ด้าน คุณพ่อดวงจันทร์ เสริฐสม ประธานกลุ่มผู้ใช้น้ำโครงการสถานีสูบน้ำด้วยไฟฟ้าบ้านห้วยโจ้ ตำบลสบเตี๊ยะ อำเภอจอมทองจังหวัดเชียงใหม่ กล่าวว่า ก่อนหน้านี้สวนลำไยของเกษตรกรในพื้นที่กว่า 600 ไร่  ประสบปัญหาขาดแคลนน้ำเนื่องจากลำน้ำปิงแห้ง ทำให้ลำไยได้รับความเสียหาย เกษตรกรจึงรวมกลุ่มกันลงทุนขุดเจาะบ่อดาลเพื่อนำน้ำใต้ดินขึ้นมาใช้ แต่ปริมาณน้ำบาดาลก็ไม่เพียงพอต่อความต้องการ ภายหลังกรมชลประทานได้ก่อสร้างประตูระบายน้ำแม่สอยขึ้น ทำให้มีแหล่งกักเก็บน้ำในพื้นที่ ราษฎรมีน้ำเพื่อการอุปโภคบริโภคเพียงพอ ที่สำคัญเกษตรกรชาวสวนลำไยกว่า 200 ครัวเรือน ยังมีน้ำเพื่อการเพาะปลูกอย่างต่อเนื่องด้วย ทำให้ได้ผลผลิตลำไยเพิ่มขึ้นทั้งยังมีรายได้จุนเจือครอบครัวและชำระหนี้สิน และเริ่มลืมตาอ้าปากได้

เกษตรกรในพื้นที่โครงการสถานีสูบน้ำด้วยไฟฟ้าบ้านห้วยโจ้ส่วนใหญ่ปลูกลำไยเป็นหลักซึ่งจำเป็นต้องใช้น้ำปริมาณมากเพื่อหล่อเลี้ยงสวนในช่วงหน้าแล้ง จากการพัฒนาโครงการประตูระบายน้ำสอย สามารถช่วยกักเก็บน้ำในลำน้ำปิงได้อย่างดี  และก่อเกิดเครือข่ายกลุ่มผู้ใช้น้ำซึ่งสามารถบริหารจัดการน้ำให้เกษตรกรในพื้นที่ได้เพียงพอทั่วถึงและเป็นธรรม ทำให้เกษตรกรมีความพึงพอใจและมีความสุขในการประกอบอาชีพทำสวนลำไยเพราะมีน้ำใช้ตลอดทั้งปี ทำให้ได้ผลผลิตที่มีคุณภาพเพิ่มมากขึ้น และมีรายได้สูงขึ้น ซึ่งปีนี้ราคาผลผลิตลำไยเฉลี่ยอยู่ที่ 16-18 บาท/กิโลกรัม ถึงแม้ราคาจะไม่มากแต่ก็พออยู่ได้

“น้ำเป็นสิ่งจำเป็นและมีความสำคัญต่ออาชีพเกษตรกรรม ดังนั้น อยากให้เกษตรกรใช้น้ำอย่างรู้คุณค่า ควรใช้น้ำอย่างประหยัดและใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุด นอกจากนี้ ควรช่วยกันดูแลรักษาแหล่งน้ำในพื้นที่เพื่อจะได้ใช้ประโยชน์ในระยะยาว” คุณพ่อดวงจันทร์ กล่าวทิ้งท้าย