“พระยาพิชัยดาบหัก” เดิมชื่อ จ้อย เกิดที่บ้านห้วยคา เมืองพิชัย เมื่อปี 2284ในรัชสมัยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ ต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็นทองดี และเนื่องจากมีฝีมือดี โดยเฉพาะด้านศิลปะการต่อสู้ จึงได้เข้ามารับราชการกับ สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ตั้งแต่ครั้งที่เป็น เจ้าเมืองตาก จนได้รับบรรดาศักดิ์เป็นหลวงพิชัยอาสา “หลวงพิชัยอาสา” ได้ติดตามพระยาตาก จนพระยาตากกอบกู้เอกราชและปราบดาภิเษกขึ้นเป็นพระมหากษัตริย์ ครองกรุงธนบุรี จึงได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้ง หลวงพิชัยอาสา เป็นเจ้าหมื่นไวยวรนาถ ราชองครักษ์ในพระองค์ และเป็นพระยาสีหราชเดโช ตามลำดับในที่สุดสมเด็จพระเจ้าตากสิน โปรดเกล้าฯ ให้พระยาสีหราชเดโช ไปเป็นเจ้าเมืองพิชัย ที่เป็นบ้านเกิด ทั้งนี้ ในศึกครั้งหนึ่งกับฝ่ายพม่า พระยาพิชัยสู้รบอย่างสุดกำลังความสามารถจนเสียการทรงตัว ได้ใช้ดาบข้างขวาพยุงตัวไว้ จนดาบข้างขวาหักเป็นสองท่อน แต่ท่านก็นำทหารสู้ต่อจนได้รับชัยชนะ ปรากฏเป็นที่เล่าขานถึงปัจจุบัน จากหลักฐานของคนในตระกูลของพระยาพิชัยที่ได้สืบทอดต่อกันมาตั้งแต่วิชัยขัทะ เชาวปรีชา พบว่าเถ้าอัฐิของพระยาพิชัยบรรจุอยู่ที่วัดราชคฤห์วรวิหาร ซึ่งได้มีการประสานงานเพื่อขอนำเถ้าอัฐิของพระยาพิชัยนำกลับมาไว้ยังบ้านเกิดที่บ้านห้วยคา อ.พิชัย

เมื่อวันที่ 4 กรกฎาคม 2562ที่บริเวณอนุสรณ์สถานบ้านเกิดพระยาพิชัยดาบหัก อำเภอพิชัย จังหวัดอุตรดิตถ์ นายธนากร อึ้งจิตรไพศาล ผู้ว่าราชการจังหวัดอุตรดิตถ์ ประธานอัญเชิญเถ้าอัฐิพระยาพิชัยดาบหัก โดยมี นายพิภัช ประจันเขตต์ รองผู้ว่าราชการจังหวัดอุตรดิตถ์ พ.อ.วิสิษฐ์ ทรัพย์สิน รอง ผบ.มทบ.35 นายปรัชญา เสริฐลือชา นายอำเภอพิชัย พ.ต.อ.เด่น ทองศรีจันทร์ ผกก.สภ.พิชัย นางจินดารัตน์ เสริฐลือชา นายกกิ่งกาชาดอำเภอพิชัย/ชมรมแม่บ้านมหาดไทยอำเภอพิชัย จังหวัดอุตรดิตถ์ ตลอดจนหัวหน้าส่วนราชการฝ่ายพลเรือน ทหาร ตำรวจ ผู้บริหารท้องถิ่น, กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน และประชาชนชาวเมืองพิชัย ร่วมพิธีกันเป็นจำนวนมาก

นายปรัชญา เสริฐลือชา นายอำเภอพิชัย กล่าวว่า จังหวัดอุตรดิตถ์ ได้จัดพิธีอัญเชิญเถ้าอัฐิของพระยาพิชัยดาบหักกลับบ้านเกิด จากเจดีย์ที่วัดราชคฤห์วรวิหารแขวงบางยี่เรือ เขตธนบุรี กรุงเทพมหานครไปประดิษฐานในปรางค์ (สถูป) ณ บริเวณอนุสรณ์สถานบ้านเกิดพระยาพิชัยดาบหัก ระหว่างวันที่ 4-11 กรกฎาคม 2562 โดยคณะพระสังฆาธิการ และคณะผู้อัญเชิญเถ้าอัฐิจากกรุงเทพมหานคร เดินทางมาถึง ณ สนามบินจังหวัดพิษณุโลก ผ่านอำเภอเมือง อำเภอพรหมพิราม จังหวัดพิษณุโลก สู่บริเวณวงเวียนศาลพระยาพิชัย อำเภอพิชัย เมื่อถึงจุดตั้งขบวนบริเวณอนุสรณ์สถานบ้านเกิดพระยาพิชัยดาบหัก ผู้ว่าราชการจังหวัดอุตรดิตถ์ ได้อัญเชิญเถ้าอัฐิ รูปหล่อพระยาพิชัยดาบหักพร้อมด้วยเครื่องทองน้อยลงจากบุษบก และนำขบวนอัญเชิญไปยังหอประชุมที่ว่าการอำเภอพิชัย พร้อมการแสดงศิลปะการป้องกันตัว (มวยไทย)

“คนในตระกูลของพระยาพิชัย คือ วิชัยขัทคะ และเชาวนปรีชา พบว่าเถ้าอัฐิของพระยาพิชัยดาบหัก บรรจุอยู่ที่วัดราชคฤห์วรวิหาร ตั้งแต่ปี 2325 หรือกว่า 237 ปี จึงประสานงานเพื่อขอนำเถ้าอัฐินำกลับมาไว้ยังบ้านเกิดที่บ้านห้วยคา อำเภอพิชัย และประกอบพิธีสวดพระอภิธรรม ทำวัตรเย็น สวดมนต์ เจริญจิตภาวนา ณ ปะรำพิธีชั่วคราว หน้าที่ว่าการอำเภอพิชัย จากนั้นวันที่ 10 กรกฎาคม 2562 เวลา 16.09 น. ขบวนอัญเชิญเถ้าอัฐิพระยาพิชัยดาบหัก แห่สมโภชรอบเมืองพิชัย เคลื่อนขบวนไปยังอนุสรณ์สถานบ้านเกิดพระยาพิชัยดาบหัก (บ้านห้วยคา) หมู่ที่ 9 ตำบลในเมือง อำเภอพิชัย จังหวัดอุตรดิตถ์ พร้อมชมมหรสพสมโภช ส่วนวันที่ 11 กรกฎาคม 2562 พิธีบวงสรวงดวงวิญญาณพระยาพิชัยดาบหัก พิธีอัญเชิญเถ้าอัฐิพระยาพิชัยดาบหักประดิษฐานในปรางค์หลังอนุสาวรีย์ฯ พร้อมชมการแสดงของสำนักดาบพิชัยรณยุทธ์ การแสดงรำบวงสรวงดวงวิญญาณพระยาพิชัยดาบหัก และรำมังคละ” นายปรัชญา กล่าว

กิตติพงษ์ ทุนเพิ่ม