เมื่อเอ่ยถึงคำว่า “กระจายอำนาจ” เราจะนึกถึงการกระจายอำนาจในระดับประเทศสู่ภูมิภาค ในระดับภาคสู่ระดับองค์การบริหารส่วนท้องถิ่นต่างๆ แต่การกระจายอำนาจที่ผู้เขียนกำลังพูดถึงและนำมาเล่าสู่ผู้อ่านฟังในวันนี้คือการกระจายอำนาจในระดับหมู่บ้าน เพื่อให้อำนาจคนในชุมชนทุกคนสามารถตัดสินใจและมีส่วนร่วมในการพัฒนาหมู่บ้านของตนเอง มีสิทธิ์มีเสียง ไม่ใช่โยนอำนาจให้เฉพาะกลุ่มผู้นำชุมชนเท่านั้น
ชุมชนหนองแสง ต.นาจาน อ.สีชมพู จ.ขอนแก่นเป็นชุมชนขนาดเล็ก ที่ตั้งอยู่ท่ามกลางพื้นที่การเกษตรโดยเฉพาะพื้นที่ปลูกอ้อย ปัญหาที่ตามมาคือปัญหาด้านสุขภาพร่างกาย และมลภาวะ เมื่อชุมชนมีปัญหา เราก็มักจะถามหาความรับผิดชอบและการแก้ไขจากคนที่เป็นผู้นำเป็นส่วนใหญ่ ที่ชุมชนหนองแสง ที่นี่ใช้วิธีการจัดการปัญหาต่างๆ ที่เกิดขึ้นในชุมชนด้วยการให้อำนาจคนในหมู่บ้านร่วมหาแนวทางแก้ไข ในลักษณะสภาผู้นำชุมชน
สุวิทย์ แสนขันธ์ ผู้ใหญ่บ้านหนองแสง ต.นาจาน อ.สีชมพู จ.ขอนแก่น กล่าวว่า “ในชุมชนแห่งนี้จะใช้การกระจายอำนาจบริหารจัดการชุมชนเป็นในลักษณะของการจัดการเป็นคุ้ม เดิมทีมีอยู่ 3 คุ้มใหญ่ๆ การตัดสินใจหรือเรียกประชุมหาทางออกกว่าจะมีข้อสรุปในการแก้ปัญหาก็ใช้เวลานานหรือบางครั้งไม่สามารถแก้ไขปัญหาได้เลย เมื่อชุมชนมีการตั้งสภาผู้นำชุมชนขึ้นจึงปรับเปลี่ยนแบ่งการบริหารจัดการคุ้มออกเป็น 9 คุ้ม คุ้มละประมาณ 15-18 หลังคาเรือน ให้แต่ละคุ้มยกมือตั้งผู้แทนคุ้มที่เรียกว่าประธานคุ้มขึ้นมา 1 คน เพื่อเป็นตัวแทนของคุ้ม นำปัญหา หรือสิ่งที่คุ้มมีมติกันว่าจะทำ แก้ไข หรือข้อเสนอ เข้ามาในสภาผู้นำชุมชนในระดับหมู่บ้านซึ่งทำให้การแก้ไขปัญหา หรือกำหนดแนวทางการพัฒนาชุมชนได้ง่าย เนื่องจากไม่ต้องรอให้คนทั้งหมู่บ้านมาทำประชาคม แต่เราทำประชาคมมาตั้งแต่ระดับคุ้มแล้ว ซึ่งเป็นการกระจายอำนาจให้คนในชุมชนหรือพื้นที่นั้นๆ ได้กำหนดทิศทางการพัฒนา แนวทางแก้ปัญหา ในระดับคุ้มก่อน” ผู้ใหญ่บ้านหนองแสง ซึ่งปัจจุบันมีตำแหน่งพ่วงเข้ามาเพิ่มคือเป็นประธานสภาผู้นำชุมชน ซึ่งมีบทบาทในการบริหารจัดการสภาหมู่บ้านให้ผู้นำกลุ่มต่างๆ มาทำงานร่วมกัน
ในการประชุมคุ้มนั้น 1 เดือน ทางชุมชนจะกำหนดให้มีการประชุมเพื่อรับฟังปัญหา หรือรับข้อเสนอด้านการพัฒนาจากสมาชิกภายในคุ้ม ทุกๆ วันที่ 6 ของเดือน เพื่อเก็บรวบรวมข้อมูลด้านปัญหา อุปสรรค ความต้องการพัฒนาของคนในแต่ละคุ้ม รวบรวม มีมติในคุ้มแล้วส่งข้อมูลให้กับประธานคุ้มนั้นนำเข้ามาเสนอในการประชุมสภาผู้นำชุมชนในระดับหมู่บ้าน หลังจากนั้นสภาผู้นำชุมชนระดับหมู่บ้านจะนำสิ่งที่เป็นปัญหา หรือข้อเสนอความต้องการจากแต่ละคุ้มบรรจุเข้าเป็นแผนการพัฒนาหมู่บ้านเพื่อกำหนดเป็นข้อเสนอของบประมาณ และวางแผนการพัฒนา ซึ่งเรื่องนี้ผู้ใหญ่บ้าน นายสุวิทย์ แสนขันธ์ ประธานสภาผู้นำชุมชนหนองแสง ได้กล่าวต่อว่า “โชคดีที่เรามีพี่เลี้ยงจากสำนักสร้างสรรค์โอกาส สสส. เข้ามาเป็นที่ปรึกษา จึงทำให้เราสามารถกระจายอำนาจผ่านการออกแบบการทำงานผ่านระบบคุ้ม ปัจจุบันแต่ละคุ้มจะมีการขับเคลื่อนโครงการประจำคุ้มเพื่อแก้ปัญหาในระดับเบื้องต้น ได้แก่ คุ้มแสนสุข คุ้มสุขสำราญ และคุ้มตะวันลับฟ้า ปัจจุบันมีการกำหนดข้อตกลงและขับเคลื่อนในประเด็น “ฮีโร่เลิกเหล้าเปลี่ยนคุณเป็นคนใหม่” ซึ่งเป็นความต้องการของคุ้มที่จะพัฒนาคุณภาพชีวิต”
ปัจจุบันพบว่าประชาชนมีสุขภาพร่างกายดีขึ้นประมาณ 71% ประหยัดค่าใช้จ่ายได้ 54% สภาพจิตใจดีขึ้น 42% ลดปัญหาในครอบครัวและมีความสุขในครอบครัวเพิ่มขึ้น 26% จากการกำหนดแนวทางสร้างฮีโร่เลิกเหล้า และมีการขยายผลจากการกำหนดให้ชุมชนหนองแสงเป็นหมู่บ้านงานบุญปลอดเหล้า สู่ร้านค้าในชุมชนต้องงดการจำหน่ายเหล้าในวันพระ ซึ่งเป็นการกำหนดจากการระดมข้อคิดเห็นในระดับคุ้ม ร้านค้าของแต่ละคุ้ม และมีมติร่วมกันออกมา ขณะที่คุ้มพร้อมพัฒนา คุ้มตะวันพัฒนา ขับเคลื่อนในเรื่องของการจัดการคัดแยกขยะ คุ้มชื่นชีวาและคุ้มผาสุกขับเคลื่อนการสร้างสุขภาพของคนในชุมชน ด้วยกิจกรรมขยับกระฉับกระเฉงเพื่อสุขภาพที่ดี คุ้มแสงตะวัน คุ้มตะวันยอแสง ขับเคลื่อนการส่งเสริมให้คนในชุมชนหันมากินผักให้เกิน 400 กรัมต่อวัน เพื่อสุขภาพร่างกายที่แข็งแรง
นี่อาจจะไม่ใช่การกระจายอำนาจในความหมายที่พูดถึงกันในระดับประเทศ แต่นี่เป็นการกระจายอำนาจในแบบฉบับที่ทุกคนจะต้องเป็นส่วนสำคัญในการพัฒนา แก้ไขปัญหา และกำหนดแนวทางของชุมชนของตนเองให้มีความน่าอยู่ นำมาสู่คุณภาพชีวิตที่ดี เมื่อมีการกระจายอำนาจให้กับทุกคนในหมู่บ้าน ชาวบ้านก็จะรู้สึกว่าตัวเองเป็นคนสำคัญและตระหนักว่าตัวเองจะต้องเข้าไปมีส่วนร่วมในการพัฒนาชุมชนของตนเองไม่ใช่เพื่อคนอื่น แต่เพื่อตัวเอง เพื่อลูกหลาน และคนในครอบครัว นี่เป็นเพียงการกระจายอำนาจในแบบฉบับของชุมชนเล็ก แต่มีประสิทธิภาพและสามารถทำให้ชุมชนเป็นชุมชนที่น่าอยู่ หากชุมชนไหนจะนำโมเดลนี้ไปใช้ ทางชุมชนหนองแสงบอกว่า ไม่หวงอยากดูงานหรือเข้ามาแลกเปลี่ยนกันได้เสมอชุมชนหนองแสงยินดีต้อนรับ
สมใจ นามสุดตา
โปรดอ่านก่อนแสดงความคิดเห็น
1.กรุณาใช้ถ้อยคำที่ สุภาพ เหมาะสม ไม่ใช้ ถ้อยคำหยาบคาย ดูหมิ่น ส่อเสียด ให้ร้ายผู้อื่น สร้างความแตกแยกในสังคม งดการใช้ถ้อยคำที่ดูหมิ่นหรือยุยงให้เกลียดชังสถาบันชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์
2.หากพบข้อความที่ไม่เหมาะสม สามารถแจ้งได้ที่อีเมล์ online@naewna.com โดยทีมงานและผู้จัดทำเว็บไซด์ www.naewna.com ขอสงวนสิทธิ์ในการลบความคิดเห็นที่พิจารณาแล้วว่าไม่เหมาะสม โดยไม่ต้องชี้แจงเหตุผลใดๆ ทุกกรณี
3.ขอบเขตความรับผิดชอบของทีมงานและผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซด์ อยู่ที่เนื้อหาข่าวสารที่นำเสนอเท่านั้น หากมีข้อความหรือความคิดเห็นใดที่ขัดต่อข้อ 1 ถือว่าเป็นกระทำนอกเหนือเจตนาของทีมงานและผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซด์ และไม่เป็นเหตุอันต้องรับผิดทางกฎหมายในทุกกรณี