ตามที่กรมการข้าว ได้ดำเนินงานโครงการส่งเสริมการเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ข้าว ตั้งแต่ปี 2566  โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อส่งเสริมให้ชาวนาเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์คุณภาพดีสำหรับใช้เพาะปลูก และเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตข้าวให้สามารถแข่งขันในตลาดโลก ซึ่งได้รับการตอบรับจากเกษตรกรอย่างดีมาก จึงได้มีการดำเนินโครงการฯ ต่อเนื่องในปี 2567

แม้ว่าประเทศไทยจะเป็นประเทศผู้ส่งออกสินค้าข้าวคุณภาพดีเป็นอันดับต้นๆ ของโลก แต่ผลผลิตเฉลี่ยของข้าวภาพรวมภายในประเทศ ยังมีผลผลิตอยู่ในเกณฑ์ต่ำ ผลผลิตเฉลี่ยเพียง 353 กิโลกรัมต่อไร่ สาเหตุหนึ่งมาจากการใช้เมล็ดพันธุ์ข้าวที่เกษตรกรเก็บไว้เองหลายรอบซึ่งมีคุณภาพต่ำ การที่จะปลูกข้าวให้ได้ผลดีมีปัจจัยหลายอย่างทั้งคุณภาพของดิน ปริมาณน้ำ และเทคโนโลยีที่ใช้ แต่สิ่งที่สำคัญที่สุดก็คือ สายพันธุ์ที่เหมาะสมกับสภาพพื้นที่ และเมล็ดพันธุ์ดีที่มีคุณภาพซึ่งจะให้ผลผลิตเฉลี่ยต่อพื้นที่สูง ต้านทานต่อโรคและแมลงศัตรูพืชและได้เมล็ดพันธุ์ข้าวที่มีคุณภาพดีตรงตามความต้องการของตลาด ปัญหาสำคัญที่พบและเป็นปัญหาเร่งด่วนคือชาวนามักจะใช้เมล็ดพันธุ์ข้าวที่เก็บไว้ใช้เองต่อเนื่องกันหลายปีส่งผลให้ผลผลิตทั้งปริมาณและคุณภาพต่ำ จากสาเหตุของการเสื่อมของพันธุ์ข้าว ทำให้ไม่ตอบสนองต่อปุ๋ยได้เต็มศักยภาพ ความทนโรคและแมลงลดลง อีกทั้งยังเป็นสาเหตุของการระบาดของข้าววัชพืชได้แก่ ข้าวแดง ข้าวหาง ข้าวดีด และพันธุ์ปนอื่นๆ ทำให้คุณภาพของผลผลิตข้าวไม่สามารถแข่งขันกับประเทศคู่แข่งได้ กรมการข้าวจึงมีการส่งเสริมให้เกษตรกรเปลี่ยนไปใช้เมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีที่ผลิตและจำหน่ายโดยศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าว เพื่อยกระดับปริมาณและคุณภาพผลผลิตข้าวให้สามารถแข่งขันในตลาดโลกได้ ผ่านการดำเนินงานโครงการส่งเสริมการเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ข้าว โดยการดำเนินงานใน ปี 2567 นี้ กรมการข้าวมีเป้าหมายในการสนับสนุนเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีเพื่อจำหน่ายให้แก่เกษตรกรในโครงการฯ จำนวน 33,000 ตัน ครอบคลุมพื้นที่ทั้ง 76 จังหวัด

ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวพิจิตร เป็นหน่วยงานภายใต้สังกัดกรมการข้าว รับผิดชอบงานด้านข้าวและเกษตรกรในพื้นที่จังหวัดพิจิตร โดยจังหวัดพิจิตรได้รับจัดสรรเป้าหมายในการสนับสนุนเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีเพื่อจำหน่ายให้แก่เกษตรกรในโครงการส่งเสริมการเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ข้าว ปี 2567 จำนวน 740 ตัน กระจายเมล็ดพันธุ์ดีในพื้นที่ 12 อำเภอของจังหวัดพิจิตร โดยได้ดำเนินการประชาสัมพันธ์ เปิดรับสมัครเกษตรกรผู้เข้าร่วมโครงการฯเพื่อคัดกรองคุณสมบัติของเกษตรกร พร้อมทั้งเริ่มจำหน่ายเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีให้แก่เกษตรกรในโครงการฯ ตั้งแต่วันที่ 15 มิถุนายน 2567 ที่ผ่านมา โดยจะดำเนินการรับสมัครและจำหน่ายเมล็ดพันธุ์ในโครงการฯจนกว่าปริมาณเมล็ดพันธุ์ และเกษตรกรจะครบตามเป้าหมายของโครงการฯ ซึ่งได้รับความสนใจจากเกษตรกรในพื้นที่เป็นอย่างมาก โดยมีเกษตรกรเข้ามาสมัครเข้าร่วมโครงการฯอย่างไม่ขาดสาย ส่วนหนึ่งมาจากการที่เกษตรกรได้รับข้อมูลจากเกษตรกรที่เคยได้เข้าร่วมโครงการส่งเสริมการเปลี่ยนเมล็ดพันธุ์ข้าว เมื่อปี 2566 ที่ประทับใจในคุณภาพของเมล็ดพันธุ์ข้าวที่ได้รับในโครงการฯ และได้สัมผัสถึงประโยชน์จากการใช้เมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดี ที่ช่วยให้ลดต้นทุนในการผลิต อีกทั้งยังเพิ่มทั้งปริมาณและคุณภาพของผลผลิตข้าวอีกด้วย