การครอบครองปรปักษ์ที่ดิน

กฎหมายเกี่ยวกับการครอบครองปรปักษ์นั้นได้บัญญัติไว้ในประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 1382 "บุคคลใดครอบครองทรัพย์สินของผู้อื่นไว้โดยความสงบและโดยเปิดเผยด้วยเจตนาเป็นเจ้าของ ถ้าเป็นอสังหาริมทรัพย์ได้ครอบครองติดต่อกันเป็นเวลาสิบปี ถ้าเป็นสังหาริมทรัพย์ได้ครอบครองติดต่อกันเป็นเวลาห้าปีไซร้ ท่านว่าบุคคลนั้นได้กรรมสิทธิ์"

โดยเฉพาะในส่วนของกรรมสิทธิ์ที่ดินนั้นมีประเด็นน่าสนใจคือ

1. ทรัพย์สินของผู้อื่นนั้นจะต้องเป็นทรัพย์สินที่ ผู้อื่นนั้นเป็นเจ้าของกรรมสิทธิ์อยู่ แต่หากมีเพียงสิทธิครอบครองจะใช้การครอบครองปรปักษ์ตามกฎหมายดังกล่าวไม่ได้ แต่อาจใช้การเปลี่ยนมือตามกฎหมายอื่นได้เช่นที่ดินประเภท น.ส.3 น.ส.ก. น.ส.3ข. ส.ค.1 เป็นต้น

2. การครอบครองจะต้องประกอบต่อไปคือโดยสงบและเปิดเผย หมายความว่าระหว่างที่ครอบครองจะต้องเกิดความสงบไม่มีการฟ้องร้องหรือขับไล่ ที่พิพาทรวมถึงจะต้องเป็นการครอบครองโดยเปิดเผยไม่ปกปิดแก่บุคคลทั่วไป ในทางปฏิบัติทนายความมักจะนำสืบในประเด็นเรื่องการจัดงานต่างๆในพื้นที่ดินที่ครอบครองปรปักษ์

3. ครอบครองติดต่อกันเป็นเวลา 10 ปี องค์ประกอบต่อมาในการครอบครองปรปักษ์ คือต้องครอบครอง ติดต่อกันเป็นระยะเวลาที่กฎหมายกำหนด สำหรับที่ดินหรืออสังหาริมทรัพย์กฎหมายได้กำหนดไว้เป็นระยะเวลา 10 ปี ดังนั้นการครอบครองที่ไม่ต่อเนื่องหรือขาดตอนก็ไม่ได้สิทธิ์ในการครอบครองปรปักษ์ตามกฎหมาย

ซึ่งขั้นตอนในการ ได้สิทธิ์ในการครอบครองปรปักษ์นั้นจะต้องยื่น

คำร้องต่อศาล เมื่อศาลมีการไต่สวนแล้วมีข้อเท็จจริงครบองค์ประกอบ ศาลจึงจะมีคำสั่งให้ผู้ยื่นคำร้องได้สิทธิ์ในที่ดินที่ยื่นครอบครองปรปักษ์ ตามเนื้อที่ที่พิสูจน์ได้ ซึ่งในขั้นตอนดังกล่าวเจ้าของที่ดินหากได้รับทราบคำร้องมีสิทธิ์มายื่นคำคัดค้านและโต้แย้งว่าตนไม่ได้ทอดทิ้งที่ดินก็ได้ ซึ่งศาลก็จะพิจารณาเป็นคดีแบบมีข้อพิพาทต่อไป

หลายท่านที่อ่านมาจนถึงจุดนี้หรือเคยผ่านตรากฎหมายดังกล่าวมาอาจจะมีข้อสงสัยว่าการมีข้อกฎหมายที่ให้ประชาชนแย่งที่ดินกัน มีประโยชน์อย่างไร

เจตนารมณ์ของกฎหมายครอบครองปรปักษ์ ส่งเสริมการใช้ประโยชน์ที่ดิน ต้องการให้ที่ดินถูกนำมาใช้ประโยชน์อย่างเต็มที่แทนที่จะปล่อยทิ้งไว้ให้รกร้าง ส่งเสริมความเจริญของบ้านเมือง:

การนำที่ดินมาใช้ประโยชน์ เช่น ทำการเกษตรย่อมสร้างผลผลิตและก่อให้เกิดความเจริญ รวมถึงลงโทษเจ้าของที่ไม่ใส่ใจ เป็นการลงโทษเจ้าของที่ดินที่ไม่ดูแลรักษาที่ดินของตนเองและปล่อยให้คนอื่นมาครอบครองโดยสงบและเปิดเผยเป็นระยะเวลานาน

-037-