เปิด 5 จุดจับตาพิเศษ ชวนปชช.ช่วยทำ‘เลือกตั้ง’เป็นไปอย่างยุติธรรมที่สุด

14 พฤษภาคม 2566 เฟซบุ๊ก We Watch เครือข่ายประชาชนที่เกาะติดสถานการณ์ “เลือกตั้ง 66” โพสต์ข้อความ ดังนี้...

การเลือกตั้งทั่วไปในวันที่ 14 พ.ค. ที่จะถึงนี้ แม้จะเป็นกิจกรรมทางการเมืองในระบอบประชาธิปไตยที่สำคัญ ทว่าสิ่งควรตระหนักคือมีระยะเวลาในกระบวนการสั้น หากนับตั้งแต่เปิดหีบเลือกตั้งไปจนถึงปิดหีบเลือกตั้ง ประชาชนจะมีเวลาเพียง 9 ชั่วโมง (8.00 น.-17.00 น.) ฉะนั้นทุกนาทีของการใช้สิทธิจึงมีความหมายยิ่ง

มีคำถามว่า ผู้ออกมาใช้สิทธิจะสามารถเป็นส่วนหนึ่งในการปกป้องสิทธิของตัวเองและผู้อื่นอย่างไรได้บ้าง

We Watch คัดจุดสังเกต และวิธีการสังเกตการณ์การเลือกตั้ง โดยประมวลจากข้อกังวล ที่พบได้จากข้อมูลของอาสาสมัคร We Watch ทั่วประเทศ ในการเลือกตั้งล่วงหน้า-นอกเขต ในวันที่ 7 พ.ค. ที่ผ่านมา มาเป็นบทเรียนชี้ให้เห็นจุดสำคัญในการสังเกตการณ์การเลือกตั้ง

โดยมี 5 จุด ที่จำเป็นต่อการจับตาเป็นพิเศษ เพื่อทำให้การเลือกตั้งเป็นไปอย่างยุติธรรมมากที่สุด ดังนี้ 1. การหาเสียงเลือกตั้ง 2. รายชื่อผู้มีสิทธิเลือกตั้ง 3. หน่วยเลือกตั้งและคูหาเลือกตั้ง 4. การนับและรายงานผลคะแนน 5. ประชาชนสามารถทักท้วงต่อ กปน.

1. การหาเสียงเลือกตั้ง

กรณีเหล่านี้เป็นข้อห้ามในการหาเสียงในวันเลือกตั้ง หากพบกิจกรรมดังต่อไปนี้สามารถรายงานเข้ามาได้ที่ We Watch ทุกช่องทาง

หาเสียงโดยให้หรือสัญญาว่าจะให้เงิน ทรัพย์สินหรือผลประโยชน์

โฆษณาหาเสียงด้วยการจัดมหรสพ หรืองานรื่นเริงต่างๆ

หาเสียงโดยจัดเลี้ยง หรือรับปากว่าจะจัดงานเลี้ยง

หาเสียงโดย หลอกลวง บังคับ ขู่เข็ญ ใช้อิทธิพลคุกคาม ใส่ร้าย หรือทำให้ประชาชนเข้าใจผิด

ทำโพล สำรวจความคิดเห็นของประชาชนโดยมีเจตนาไม่สุจริต ที่มีลักษณะเป็นการชี้นำ

หาเสียงเลือกตั้ง นับตั้งแต่เวลา 18.00 น. ของวันก่อนวันเลือกตั้ง จนสิ้นสุดวันเลือกตั้ง

ห้ามเจ้าหน้าที่รัฐ ใช้อำนาจตามตำแหน่งหน้าที่ช่วยโฆษณาหาเสียง

กรณีนี้พบปัญหามากที่สุด ประชาชนสามารถเช็คจำนวนบัตรเลือกตั้งที่มีในหน่วย บัตรเลือกตั้งที่ถูกใช้ และการรวมคะแนน ซึ่งจะเป็นส่วนหนึ่งในการช่วยป้องกันการสวมสิทธิ์ในการเลือกตั้งหรือกรณี “บัตรเขย่ง”

2. รายชื่อผู้มีสิทธิเลือกตั้งและการใช้สิทธิ

ปิดประกาศบัญชีรายชื่อฯ ไว้ที่หน่วยเลือกตั้ง หรือบริเวณใกล้เคียงหรือไม่

เอกสารแนะนำผู้สมัครรับเลือกตั้งแบบแบ่งเขต

ดูรายการเกี่ยวกับจำนวนบัตรเลือกตั้งที่ได้รับมาก่อนลงคะแนน (ส.ส.5/5)

ดูการเปิดเผยรายงานผลการนับคะแนนรายหน่วยเลือกตั้ง (แบบ ส.ส.5/18)

รายการเกี่ยวกับจำนวนบัตรเลือกตั้งเมื่อเสร็จสิ้นการออกเสียงลงคะแนน (ส.ส.5/7)

3. หน่วยเลือกตั้งและคูหาเลือกตั้ง

กรณีนี้ประชาชนสามารถตรวจสอบความเรียบร้อยตั้งแต่ก่อน-ระหว่าง-หลังใช้สิทธิ ไปจนถึงการนับคะแนนด้วยการตรวจสอบง่าย ๆ ถึงความเรียบร้อยดังนี้

เปิดหีบบัตรเลือกตั้งเพื่อตรวจสอบและนับจำนวนบัตรเลือกตั้งทั้งหมดของหน่วยเลือกตั้ง ตอน 7.30 น.

หีบบัตรเปล่าหรือไม่ ใช้สายรัดเรียบร้อยไหม (ยกเว้นกล่องแบบพลาสติก)

4.  การนับและรายงานผลคะแนน

กรณีนี้จำเป็นต้องเฝ้าจับตาการทำงานของเจ้าหน้าที่ประจำหน่วย (กปน.) ซึ่งอาจจะทำงานเหนื่อยล้ามาทั้งวัน การมีประชาชนช่วยสังเกตการณ์การนับคะแนนจะช่วยทำให้การทำงานของเจ้าหน้าที่ กปน. สมบูรณ์และลดข้อผิดพลาดได้มาก

นับคะแนนเปิดเผยและนับติดต่อกันจนเสร็จหรือไม่

• กปน. คนที่หนึ่ง มีหน้าที่หยิบบัตรทีละใบ และคลี่บัตรส่งให้ กปน. คนที่สอง

• กปน. คนที่สอง มีหน้าที่วินิจฉัยบัตรเลือกตั้ง แสดงบัตรเลือกตั้งให้ประชาชนมองเห็น และอ่าน

• บัตรดี กปน. จะอ่านว่า “ดี” และอ่านหมายเลขของผู้สมัครที่ได้คะแนนในกรณีการเลือกตั้ง แบบแบ่งเขตเลือกตั้ง หรืออ่านหมายเลขของบัญชีรายชื่อของพรรคการเมืองที่ได้คะแนนในกรณีการเลือกตั้งแบบบัญชีรายชื่อ

• ถ้าเป็นบัตรที่กาเครื่องหมายในช่อง “ไม่เลือกผู้สมัครผู้ใด” หรือ “ไม่เลือกบัญชีรายชื่อของพรรคการเมืองใด” กปน. จะอ่านว่า “ไม่เลือกผู้สมัครผู้ใด” หรือ “ไม่เลือกบัญชีรายชื่อของพรรคการเมืองใด”

• ถ้าเป็นบัตรเสีย กปน. จะอ่านว่า “เสีย” และส่งต่อให้ กปน. ไม่น้อยกว่า 2 คนลงลายมือชื่อ และเขียนหลังบัตรว่า “เสีย ” ทันทีพร้อมทั้งระบุเหตุผลว่าเป็นบัตรเสียเพราะเหตุใด

• เมื่ออ่านบัตรเลือกตั้งเสร็จแล้ว ให้ส่งบัตรให้ กปน. คนที่สี่

• กปน. คนที่สาม มีหน้าที่ขานทวนคะแนนและขีดคะแนนลงในแบบขีดคะแนน (ส.ส.5/11 หรือ ส.ส.5/11(บช))

5. ประชาชนสามารถทักท้วงต่อ กปน.

บทบาทของประชาชนนอกเหนือจากการใช้สิทธิลงคะแนน ยังสามารถทักท้วงเจ้าหน้าที่ประจำหน่วยเลือกตั้งได้ ในกรณีดังต่อไปนี้

• หากพบว่าเจ้าหน้าที่ปฏิบัติงานไม่ถูกต้อง หรือชัดเจน ประชาชนและผู้สังเกตการณ์สามารถทักท้วงการทำงานของ กปน. ด้วยวาจา โดยสุภาพได้

• หากทักท้วงแล้วไม่ได้รับการแก้ไข หรือไม่ได้รับคำตอบที่ถูกต้องเพียงพอที่จะคลายสงสัยได้ สามารถยื่นคำทักท้วง ตามแบบ ส.ส.5/10

• โดยสามารถขอ แบบทักท้วงการปฏิบัติหน้าที่ฯ หรือ แบบ ส.ส.5/10 ได้ที่กรรมการประจำหน่วยเลือกตั้ง

• ถ้ามีการยื่นคำทักท้วง ตามแบบ ส.ส.5/10 เจ้าหน้าที่ต้องตรวจสอบและบันทึกคำทักท้วงพร้อมกับคำวินิจฉัยลงในรายงานเหตุการณ์ประจำที่เลือกตั้ง (ส.ส.5/6) และให้ผู้ทักท้วงและ กรรมการประจำหน่วยเลือกตั้ง 5 คน ลงรายมือชื่อไว้เป็นหลักฐาน (และต้องลงรายมือชื่อต่อหน้าพยานไม่น้อยกว่า 2 คน)

! ข้อควรเน้นย้ำ !

- ผู้สังเกตการณ์เลือกตั้ง ควรที่จะบันทึกเหตุการณ์ที่ทักท้วงไว้ตลอด ทั้งการจดบันทึก และบันทึกภาพถ่ายและวีดีโอ (ในกรณีที่สามารถถ่ายได้โดยไม่ถ่ายติดประชาชนที่กำลังลงคะแนน)