ศูนย์ฝึกและอบรมเด็กและเยาวชนสิรินธร จังหวัดนครปฐม เป็นหนึ่งหน่วยงานที่สามารถทำให้เด็กและเยาวชน ที่อยู่ในศูนย์ฝึกฯ เลิกสูบบุหรี่ได้ทั้งหมด 100% เห็นได้จากการสุ่มตรวจค่าคาร์บอนมอนอกไซด์ในช่วง 3 ปีหลัง ซึ่งปัจจัยความสำเร็จในการดำเนินโครงการนี้มาจากการที่เครือข่ายต่างๆเข้ามากระตุ้นและสนับสนุน ส่งผลให้การดำเนินงานเป็นไปอย่างราบรื่น ทั้งการให้ทุนหรือคำปรึกษา และทีมงานนักวิชาชีพของศูนย์ฝึกฯ ทุกคนให้ความร่วมมือเป็นอย่างดี
หากพยาบาลทำฝ่ายเดียวคงไม่สำเร็จอย่างแน่นอน โดยเฉพาะกลุ่มงานบำบัดที่ส่งเสริมและสนับสนุนกระบวนการช่วยเลิกบุหรี่ โดยพัฒนากิจกรรมเสริมแรงจูงใจเชิงบวกให้กับเด็ก เช่น “การสะสมตราประทับ” จนนำมาสู่ความสำเร็จ คือ การช่วยให้เด็กเลิกสูบบุหรี่ได้
เมื่อเห็นเด็กเลิกสูบบุหรี่ได้อย่างเด็ดขาดแล้วเกิดความรู้สึกภูมิใจที่ทำให้เด็กไม่มีปัญหาสุขภาพในอนาคต และส่งผลต่อไปยังครอบครัวที่มีสุขภาพกายและใจที่ดีขึ้น ไม่ต้องเสียเงินกับสิ่งที่ไม่มีประโยชน์ สิ่งที่ต้องการเพิ่มเติมหลังจากนี้ คือ องค์ความรู้เรื่องของบุหรี่ไฟฟ้า เพื่อใช้ในการให้ความรู้กับเด็กได้ทันสมัยมากขึ้น
นายบุญธรรม รอบคอบ ผู้อำนวยการศูนย์ฝึกและอบรมเด็กและเยาวชน สิรินธร จังหวัดนครปฐม กล่าวว่า ขณะนี้ในศูนย์ฝึกฯ มีเด็กและเยาวชนกว่า 100 คน ซึ่งทุกคนจะมีหลักสูตรการเรียนของตนเอง ขณะเดียวกัน มีแนวคิดการทำหน่วยเกษตร เพื่อให้เด็กใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์ในชื่อ “เกษตรวิถีใหม่หัวใจพอเพียง” เน้นเกษตรอินทรีย์วิถีพอเพียง ให้เด็กมีส่วนร่วม ถือเป็นการฝึกอาชีพระยะสั้น โดยเด็กหนึ่งคนต้องเลี้ยงสัตว์ 1อย่าง หรือปลูกพืช 1 อย่าง ต้องมีองค์ความรู้ชัดเจนในเรื่องที่ตัวเองรับผิดชอบ ในสวนเกษตรแห่งนี้ยังมีการปลูกมะนาว ซึ่งนอกจากเอาไปขายได้แล้ว ยังสามารถไปช่วยเด็กที่มาขอรับบริการเลิกบุหรี่ภายในศูนย์ฝึกฯ ด้วยนำมะนาวมาหั่นเป็นชิ้นเล็กๆ เพื่อให้เด็กลดความอยากบุหรี่ พร้อมย้ำว่ากิจกรรมเหล่านี้ทำให้เด็กใช้เวลาว่างจากการต้องเรียนหนังสือให้เกิดประโยชน์ สร้างฐานในการใช้ชีวิตที่ดี และไม่ต้องมีเวลาไปนึกถึงหรืออยากสูบบุหรี่
นายมงคลชัย รัตนจารุเรือง นักจิตวิทยาคลินิกชำนาญการ ศูนย์ฝึกและอบรมเด็กและเยาวชนสิรินธร กล่าวถึงสถานการณ์การสูบบุหรี่ภายในศูนย์ฝึกและอบรมเด็กและเยาวชนสิรินธร ว่า ที่ผ่านมาเด็กและเยาวชนติดบุหรี่เพราะสิ่งแวดล้อมรอบข้างและสังคม เมื่อมาอยู่ก็จะห้ามสูบบุหรี่อย่างเด็ดขาด บางคนหักดิบเลิกได้เอง แต่บางคนยังพบค่าคาร์บอนในลมหายใจอยู่เป็นระยะ อาจจะเป็นเพราะขาดแรงจูงใจ ทำให้เกิดโครงการสร้างแรงจูงใจในการเลิกสูบบุหรี่ โดยในช่วงแรกที่มีการใช้เครื่องตรวจค่าคาร์บอนมอนนอกไซด์จากลมหายใจ แม้ว่าจะเป็นเครื่องมือที่ได้ผลดีแต่สร้างบรรยากาศตึงเครียด เพราะเด็กและเยาวชนมองว่าเป็นการจับผิด
ดังนั้นจึงมีระบบการตรวจลมหายใจรูปแบบใหม่ขึ้นมา คือ “การสะสมตราประทับ” เมื่อเด็กเป่าลมหายใจแล้วมีค่าคาร์บอนไม่เกินเกณฑ์ที่กำหนดไว้ก็จะให้ตราประทับ 1 คะแนน หรือหากอยู่ในช่วงการตรวจค้นแบบเชิงรุก ก็จะเพิ่มคะแนนของตราประทับมากขึ้นเป็น 3 คะแนน หรือ 5 คะแนน เมื่อสะสมได้คะแนนสูงขึ้นแล้วสามารถนำมาแลกของรางวัลได้ ถือเป็นการสร้างแรงจูงใจได้อย่างดี เมื่อทำโครงการได้สักระยะหนึ่งแล้วพบว่า บรรยากาศในการตรวจสอบลมหายใจด้วยเครื่องมือเหล่านี้เริ่มผ่อนคลายมากขึ้น และเด็กรู้สึกมีส่วนร่วมมากขึ้น ส่งผลให้ในช่วง 2 ปีที่ผ่านมา ได้ผลเป็นที่น่าพอใจ แทบจะไม่พบเด็กที่มีค่าคาร์บอนในลมหายใจสูงเกินกว่าเกณฑ์ที่กำหนดไว้เลย และไม่มีเด็กลักลอบสูบบุหรี่ภายในศูนย์ฝึกฯ ต่อไป
นายมงคลชัย ระบุว่า เมื่อเด็กกลับไปเยี่ยมบ้าน พบกับสภาพแวดล้อมที่มีผู้ปกครองสูบบุหรี่ในบ้าน พอกลับเข้ามาปรากฏว่าค่าคาร์บอนสูงเกินกว่ามาตรฐาน แม้ช่วงแรกจะมีการยกเว้นให้ แต่ในช่วงหลังก็ได้กำชับไปยังเด็กให้เคร่งครัดกับเรื่องของวินัยในตนเอง และให้คะแนนของตราประทับเพิ่มขึ้น สำหรับผู้ที่กลับมาจากการเยี่ยมบ้านแล้วเป่าคาร์บอนไม่เกินมาตรฐาน จึงทำให้มีแรงจูงใจมากขึ้นตามไปด้วย
“แม้ว่าภายในศูนย์ฝึกฯ หรือสถานพินิจฯจะมีกฎระเบียบเข้มงวดในการห้ามสูบบุหรี่ แต่เด็กก็จะรู้สึกถูกบังคับ และไม่ค่อยมีความสุขกับการทำตามกฎ หากให้ทำตามความสมัครใจและมีแรงหนุนเสริมไปพร้อมๆกัน จะทำให้เด็กมีความสุขมากกว่า และเกิดเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมได้อย่างยั่งยืน” นายมงคลชัย กล่าวย้ำ
ด้าน นางสาวศิริรัก นันแก้ว พยาบาลวิชาชีพชำนาญการศูนย์ฝึกและอบรมเด็กและเยาวชนสิรินธร กล่าวถึงการดำเนินโครงการสร้างสิ่งแวดล้อมปลอดบุหรี่ว่า ได้ดำเนินการมาตั้งแต่ปี 2557 ซึ่งก่อนหน้าที่จะมีโครงการนี้ได้รับความร่วมมือเป็นอย่างดีจากเครือข่ายพยาบาลเพื่อการควบคุมยาสูบแห่งประเทศไทย ในการอบรมให้ความรู้แก่เจ้าหน้าที่เพื่อเป็นผู้ให้คำแนะนำการเลิกสูบบุหรี่กับเด็กและเยาวชนภายในศูนย์ฝึก ในช่วงแรกเมื่อเด็กมารับคำปรึกษาก็มีบริการเลิกบุหรี่ด้วยวิธีการต่างๆทั้งการให้อมน้ำยาเลิกบุหรี่ จิบชาหญ้าดอกขาว สอนนวดกดจุดสะท้อนเท้า
ซึ่งจะให้เด็กที่เข้ารับปรึกษาเลือกรับวิธีการต่างๆ เพื่อนำไปใช้ในการเลิกสูบบุหรี่ โดยเฉพาะการอมมะนาวแบบชิ้นได้กลายเป็นวิธีที่เด็กให้ความสนใจมากขึ้น เนื่องจากเป็นวิธีที่ง่าย และเด็กสามารถทำตามได้ง่าย มีความเพลิดเพลินในการอมมะนาวแบบชิ้น โดย สสส. และเครือข่ายพยาบาลได้สนับสนุนทุนในการจัดกิจกรรมและการให้บริการเลิกบุหรี่ซึ่งได้ผลดี จึงมีการขยายผลการให้บริการเลิกบุหรี่ไปสู่การเพาะปลูกมะนาวภายในสวนเกษตรของศูนย์ฝึกฯ ทำให้มีตัวช่วยในการเลิกบุหรี่ได้เป็นอย่างดี
“ต้องขอขอบคุณเครือข่ายพยาบาล และ สสส.ที่สนับสนุนกิจกรรมและสื่อต่าง ๆ พร้อมถอดบทเรียนเป็นองค์ความรู้ให้เจ้าหน้าที่สามารถนำมาใช้เป็นแนวทางในการช่วยเลิกบุหรี่ได้” นางสาวศิริรัก กล่าว
ขณะที่ รศ.ดร.ผ่องศรี ศรีมรกต ผู้รับผิดชอบแผนงานสร้างศูนย์ฝึกและอบรมเด็กและเยาวชนสร้างสุขภาพบูรณาการโปรแกรมบำบัดยาสูบและยาเสพติดเครือข่ายพยาบาล เพื่อการควบคุมยาสูบแห่งประเทศไทยกล่าวถึงแนวคิดโครงการสถานพินิจปลอดบุหรี่ว่า เกิดจากการทำงานร่วมกันของเครือข่ายพยาบาลเพื่อการควบคุมยาสูบแห่งประเทศไทย สมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทย และกรมพินิจและคุ้มครองเด็กและเยาวชน ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)
เนื่องจากพบว่าอัตราการสูบบุหรี่ในเด็กและเยาวชนเพิ่มขึ้น ประกอบกับกลุ่มเด็กในสถานพินิจฯ และศูนย์ฝึกฯ ต่างๆ เข้าถึงบริการเลิกบุหรี่ได้น้อย เพราะต้องอยู่ภายใต้การดูแลควบคุมและจำกัดพื้นที่ จึงมีโครงการนี้ขึ้นมาเพื่อสร้างภูมิคุ้มกันเรื่องบุหรี่ให้กับเด็ก และช่วยให้เด็กเข้าถึงบริการและตัวช่วยในการเลิกบุหรี่ได้ เพื่อให้เกิดความเท่าเทียมกับเด็กที่อยู่ข้างนอก โดยตั้งเป้าหมายให้เด็กและเยาวชนที่เคยสูบบุหรี่ ต้องเลิกให้ได้
ทั้งนี้ จากข้อมูลที่ศึกษามาก่อนดำเนินโครงการพบว่าเด็กที่อยู่ในศูนย์ฝึกฯ หรือสถานพินิจฯ ส่วนใหญ่จะต้องคดียาเสพติดที่มีจุดเริ่มต้นจากการสูบบุหรี่ นอกจากนี้บุหรี่ยังนำปัญหาอื่นๆมาสู่สถานพินิจฯ และศูนย์ฝึกฯ ด้วย เช่นการยกพวกทำร้ายร่างกายกัน เพราะบุหรี่ถือเป็นสิ่งของล้ำค่าก่อให้เกิดอำนาจการต่อรองที่มีการลักลอบซื้อขายกันภายในสถานพินิจฯ และศูนย์ฝึกฯ
จากสถานการณ์ปัญหาดังกล่าว นำมาสู่การวิเคราะห์ข้อกฎหมายในการให้สถานพินิจฯ และศูนย์ฝึกฯ เป็นสถานที่ปลอดบุหรี่ 100% พบว่า สามารถนำมาเทียบเคียงกับโรงเรียนประจำได้เช่นกัน ในช่วงแรกเริ่มจากการให้พยาบาลในสถานพินิจฯ และศูนย์ฝึก เป็นผู้เริ่มต้นในการช่วยให้เด็กเลิกสูบบุหรี่ก่อน ทั้งการใช้มะนาว ยาอมเลิกบุหรี่ พร้อมทั้งสร้างขวัญกำลังใจ ให้รางวัลในการทำความดี เพื่อสร้างแรงจูงใจให้กับเด็กในการเลิกบุหรี่ เพราะเด็กส่วนใหญ่มองว่า การที่จะเลิกบุหรี่ได้นั้นขึ้นอยู่กับสภาพจิตใจ
อย่างไรก็ตาม เมื่อผลการดำเนินงานเริ่มเห็นเป็นรูปธรรมมากขึ้น ก็ขยายผลมาสู่เจ้าหน้าที่ในสถานพินิจฯและศูนย์ฝึกฯ โดยประสานงานไปยังศูนย์การแพทย์กาญจนาภิเษก เพื่อนำเจ้าหน้าที่ที่ต้องการเลิกสูบบุหรี่ไปรับการบำบัดทางเลือก ทั้งการฝังเข็มด้วยแพทย์แผนจีน การกดจุดสะท้อนเท้า ทำให้เจ้าหน้าที่เลิกสูบบุหรี่ได้ ส่งผลให้เกิดการสร้างคุณค่าในการใช้ชีวิตของเจ้าหน้าที่ได้มากขึ้น มีความสุขได้ทั้งครอบครัว จากการใช้เงินที่น้อยลงโดยไม่ต้องไปซื้อบุหรี่ โดยขณะนี้ได้เริ่มขยายผลไปยังสถานพินิจฯอื่นๆและนำมาสู่การขยายผลโครงการเลิกบุหรี่ในสถานพินิจฯ และศูนย์ฝึกฯ กว่า 10 แห่งทั่วประเทศ
รศ.ดร.ผ่องศรี กล่าวด้วยว่า ในช่วงปีแรกเครือข่ายพยาบาลได้จัดสรรเครื่องมือให้กับศูนย์ฝึกและอบรมเด็กและเยาวชนชายสิรินธร คือเครื่องตรวจจับคาร์บอนมอนนอกไซต์ในลมหายใจ ทำให้เกิดผลที่ดีได้รับข้อมูลเชิงประจักษ์มากขึ้นว่ามีเด็กที่สูบบุหรี่หรือติดบุหรี่มากน้อยเพียงใด จนนำมาสู่การคัดกรองเด็กที่สูบบุหรี่เมื่อเข้าสู่กระบวนการแรกรับจากผู้ปกครองได้ ซึ่งจะมีพยาบาลและเจ้าหน้าที่คอยให้ข้อมูลองค์ความรู้ และเป็นที่ปรึกษาสำหรับเด็กที่ต้องการจะเลิกสูบบุหรี่ได้อีกด้วย พร้อมๆกับการจัดกิจกรรมส่งเสริม ทั้งการประกวดดนตรี ภาพวาด คำขวัญ เพื่อสะท้อนถึงความต้องการเลิกสูบบุหรี่ และประชาสัมพันธ์ทั่วศูนย์ฝึก ซึ่งสามารถสร้างแรงจูงใจและก่อให้เกิดคุณค่าในตนเองของเด็กที่เข้าร่วมกิจกรรมได้ จนส่งผลให้เด็กเกิดความอดทนและพยายามที่จะเลิกสูบบุหรี่ได้มากขึ้นตามไปด้วย
ขณะเดียวกัน ยังมีเรื่องของการสร้างภูมิคุ้มกันการป้องกันสูบบุหรี่ออกมาสู่ระดับครอบครัว ให้ความรู้แก่ผู้ปกครองในการเป็นต้นแบบเลิกสูบบุหรี่ ปฐมนิเทศผู้ปกครองให้เห็นถึงความสำคัญของการเลิกบุหรี่ และให้ผู้ปกครองช่วยตักเตือนพร้อมให้กำลังใจกับเด็กในการช่วยลดสูบบุหรี่ด้วย ประกอบกับการสร้างแรงจูงใจในการเพิ่มคะแนนความประพฤติ เมื่อเด็กไม่สูบบุหรี่หลังจากกลับไปเยี่ยมบ้าน ให้คะแนนมีผลเกิดการลดหย่อนผ่อนโทษจากสถานพินิจฯ หรือศูนย์ฝึกฯ เป็นการสร้างแรงจูงใจที่ดีให้แก่เด็ก
ซึ่งผลการดำเนินงานที่ผ่านมาพบว่า เด็กที่กลับไปเยี่ยมบ้านและมาสูบบุหรี่ใหม่น้อยลงตามลำดับ เมื่อเด็กไม่สูบบุหรี่เป็นเวลานานนับปี ก็ส่งผลดีให้ไม่กลับไปสูบซ้ำอีก โดยหลังจากนี้จะวางแผนเพื่อประสานงานในการเก็บข้อมูลเด็กที่พ้นโทษไปแล้วว่ามีการสูบบุหรี่เหมือนเดิมหรือไม่ ซึ่งจะหาวิธีสร้างความร่วมมือจากเครือข่ายหรือจิตอาสาในกรมพินิจฯในการเก็บข้อมูล เพื่อเป็นส่วนหนึ่งในการให้กำลังใจและคำชื่นชมสำหรับเด็กที่เลิกสูบบุหรี่ได้ พร้อมให้โอกาสใหม่ๆสำหรับการฝึกอาชีพ หรือ เรียนต่อ เพื่อกลับคืนสู่สังคมได้ต่อไป โดยไม่จำเป็นต้องย้อนกลับมาสู่การเข้าสู่สถานพินิจหรือเป็นผู้ต้องโทษในระดับสูงขึ้น
ทั้งนี้ ภาพรวมของโครงการทำให้ก่อเกิดทัศนคติใหม่ จากเจ้าหน้าที่สถานพินิจฯและศูนย์ฝึกฯที่ทำให้ได้เห็นว่าสถานที่แห่งนี้สามารถทำให้ปลอดจากบุหรี่ได้อย่างแท้จริง เห็นผลเป็นรูปธรรม เด็กสามารถเข้าถึงกระบวนการเลิกบุหรี่และเจ้าหน้าที่สามารถปรับตัวได้ ซึ่งถือเป็นสิ่งที่น่าภาคภูมิใจมาก ถือเป็นที่วัดพัฒนาการที่ชัดเจนได้ว่าเกิดการเรียนรู้ของเจ้าหน้าที่ในการปลอดบุหรี่ในสถานพินิจฯหรือศูนย์ฝึกอบรมฯ และเด็กยังได้เรียนรู้ถึงการป้องกันยาสูบมากขึ้น
พร้อมกันนี้การสนับสนุนจาก สสส. ที่จัดสรรทุนผ่านเครือข่ายพยาบาลฯ เพื่อใช้ในการจัดกิจกรรมช่วยเลิกบุหรี่และประเมินผลการดำเนินงาน โดยการวัดจำนวนผู้สูบบุหรี่ในสถานพินิจฯ และศูนย์ฝึกฯ พบว่ามีตัวเลขลดลง ซึ่งถือว่าเป็นการนำทุนมาใช้อย่างคุ้มค่า พร้อมระบุว่า จะเริ่มพัฒนาสถานพินิจฯ และศูนย์ฝึกฯให้เป็นศูนย์การเรียนรู้เพื่อให้มีกระบวนการเรียนรู้ดูงาน และเป็นต้นแบบให้เจ้าหน้าที่จากสถานพินิจฯ และศูนย์ฝึกฯ อื่นๆ สามารถเรียนรู้บริบทในการควบคุมและป้องกันยาสูบ สามารถนำไปประยุกต์ใช้ในพื้นที่ต่างๆ ต่อไปได้
โปรดอ่านก่อนแสดงความคิดเห็น
1.กรุณาใช้ถ้อยคำที่ สุภาพ เหมาะสม ไม่ใช้ ถ้อยคำหยาบคาย ดูหมิ่น ส่อเสียด ให้ร้ายผู้อื่น สร้างความแตกแยกในสังคม งดการใช้ถ้อยคำที่ดูหมิ่นหรือยุยงให้เกลียดชังสถาบันชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์
2.หากพบข้อความที่ไม่เหมาะสม สามารถแจ้งได้ที่อีเมล์ online@naewna.com โดยทีมงานและผู้จัดทำเว็บไซด์ www.naewna.com ขอสงวนสิทธิ์ในการลบความคิดเห็นที่พิจารณาแล้วว่าไม่เหมาะสม โดยไม่ต้องชี้แจงเหตุผลใดๆ ทุกกรณี
3.ขอบเขตความรับผิดชอบของทีมงานและผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซด์ อยู่ที่เนื้อหาข่าวสารที่นำเสนอเท่านั้น หากมีข้อความหรือความคิดเห็นใดที่ขัดต่อข้อ 1 ถือว่าเป็นกระทำนอกเหนือเจตนาของทีมงานและผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซด์ และไม่เป็นเหตุอันต้องรับผิดทางกฎหมายในทุกกรณี