นกยางไฟหัวดำ Yellow Bittern  มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Ixorychus sinensis  จัดอยู่ในวงศ์นกยาง Ardeidae เป็นทั้งนกประจำถิ่นและนกอพยพมายังประเทศไทยช่วงนอกฤดูผสมพันธุ์ พบได้บ่อยทั่วทุกภาค ตามพื้นที่ชุ่มน้ำที่มีวัชพืชขึ้นอยู่ มีการกระจายพันธุ์ตั้งแต่แถบอินเดียถึงแถบอินโดนีเซีย ขนาดเล็กถึงขนาดกลาง  ความยาวลำตัวประมาณ 37-38 ซ.ม.  ตัวผู้ลำตัวมีสีน้ำตาลอมเขียว ที่หัวตรงกระหม่อมสีดำ หัวตาเป็นหนังสีเขียวเหลือง ปากยาวหนาสีเหลืองอมเขียว คอสีน้ำตาลมีลายขาวเป็นแถวยาว จากใต้คางลงไปถึงอก 4 แถว ใต้ท้องสีน้ำตาลอ่อน ปีกยาวค่อนข้างแหลมสีน้ำตาลอ่อน ขอบโคนปีกถึงปลายปีกสีดำ หางสีดำ ขาและนิ้วสีเขียวอมเหลือง ตัวเมียและตัวไม่เต็มวัย ที่หัวสีน้ำตาลเข้มมีขีดประสีน้ำตาลอ่อน ขนคลุมลำตัวสีน้ำตาลอ่อนมีลายขีดเป็นเกล็ดปลาสีน้ำตาลเข้ม ใต้คางสีขาว ช่วงอกถึงท้องสีน้ำตาลอ่อนมีลายขีดประสีน้ำตาลเข้มเป็นทางยาวลงมา

โดยทั่วไปพบอยู่โดดเดี่ยวหรืออยู่เป็นคู่ หากินอยู่ตามหนองน้ำ ตามชายเลน และริมคลอง ที่มีกอวัชพืช  กอกกหรือต้นอ้อขึ้นรก ออกหากินตั้งแต่เช้าและพลบค่ำ มักส่งเสียงร้องดังเกรี้ยวกราด อาหารเป็นพวกกุ้ง หอย ปู ปลา งูขนาดเล็ก กบ เขียด แมลงปอต่างๆ หนอนแมลง มักยืนเกาะลอยไปกับกอวัชพืชเพื่อรอจับเหยื่อ หามีศัตรูรบกวนจะรีบเดินหลบเข้ากอกก หรือที่รกทึบทันที จนเห็นว่าปลอดภัยดีแล้วจึงเดินย่องๆ ออกมาใหม่อีกครั้งช่วงฤดูผสมพันธุ์อยู่ในช่วงเดือนเมษายนถึงเดือนกรกฎาคม มักทำรังแบบง่ายๆ ไว้ตามกอกกหรือกอต้นอ้อที่ขึ้นอยู่ตามชายน้ำ บางครั้งทำรังไว้บนวัชพืชน้ำที่เกาะตามต้นกก โดยใช้ใบและก้านอ้อหรือใบกกมาวางซ้อนทับกัน วางไข่ครั้งละ 3-5 ฟอง ทั้งตัวผู้และตัวเมียจะผลัดกันกกไข่ ใช้เวลา 15-17 วันลูกนกจึงออกจากไข่ ทั้งพ่อนกและแม่นกจะช่วยกันเลี้ยงลูกประมาณ 24-28 วัน ลูกนกยังโตไม่เต็มวัยจะมีสีขนคล้ายนกตัวเมีย เริ่มหัดบิน และออกหาอาหารกินเองแต่ยังวนเวียนอยู่ใกล้พ่อและแม่นก เมื่อบินได้คล่องและแข็งแรงดีแล้วจึงจากพ่อแม่ไป

ปัญจพร  ศรีบุญช่วย

ฝ่ายเทคโนโลยีสิ่งแวดล้อมและทรัพยากร

สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย (วว.)