“ขมิ้นชัน” มีชื่อวิทยาศาสตร์ Curcuma longa L., Curcuma domestica Valeton จัดอยู่ในวงศ์ Zingiberaceae ชื่ออังกฤษ Tumeric, Curcuma, Yellow root มีชื่อเรียกตามท้องถิ่น ขมิ้น (ทั่วไป) ขมิ้นแกง ขมิ้นหัว (เชียงใหม่) ขี้ขมิ้น หมิ้น (ภาคใต้)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

เป็นพืชล้มลุก สูง 50-70 เซนติเมตร มีเหง้าใต้ดิน เนื้อในสีเหลืองอมส้ม มีกลิ่นหอม ใบออกเป็นรัศมีติดผิวดิน กว้าง 8-10 เซนติเมตร ยาว 30-40 เซนติเมตร ก้านใบยาว 8-15 เซนติเมตร ดอกออกเป็นช่อ ก้านช่อดอกยาว 5-8 เซนติเมตร ใบประดับสีเขียวอ่อนๆ หรือสีขาวรูปหอกเรียงซ้อนกัน ใบประดับ 1 ใบมี 2 ดอก ใบประดับย่อยรูปขอบขนาน 3-3.5 เซนติเมตร ด้านนอกมีขน กลีบรองกลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นรูปท่อ มีขน กลีบดอกสีขาว โคนเชื่อมติดกันเป็นท่อยาว ปลายแยกเป็น 3 ส่วน เกสรตัวผู้คล้ายกลีบดอก มีขน อับเรณูอยู่ที่ใกล้ๆ ปลายท่อเกสรตัวเมียเล็ก ยาว ยอดเกสรตัวเมียรูปปากแตร เกลี้ยง รังไข่มี 3 ช่อง แต่ละช่องมีไข่อ่อน 2 ใบ

การใช้ในเครื่องสำอางและสรรพคุณทางยา

ขมิ้นเป็นพืชที่ใช้กันมาตั้งแต่โบราณกาล กล่าวกันว่า ผู้หญิงสมัยก่อนต้องทาผิวด้วยขมิ้นชันจึงจะมีผิวสวย โดยการใช้ขมิ้นบดผสมน้ำทาทุกวัน เนื่องจากขมิ้นมีคุณสมบัติฆ่าเชื้อแบคทีเรียและเชื้อรา รักษาโรคผิวหนัง กลากเกลื้อน และแมลงกัดต่อย

นอกจากนี้ เหง้ายังมีสรรพคุณบรรเทาอาการแน่น จุกเสียดและรักษาแผลในกระเพาะอาหาร รักษาแผลภายหลังผ่าตัด ใกล้เคียงกับยาแผนปัจจุบันคือฟีนิลบิวทาโซน ลดการอักเสบในผู้ป่วยที่เป็นโรคไขข้ออักเสบรูมาตอยด์ ขับน้ำดี สารสกัดหยาบจากขมิ้นมีฤทธิ์ป้องกันตับไม่ให้ถูกทำลายโดยคาร์บอนเตตราคลอไรด์

สารสำคัญ

เหง้าขมิ้นประกอบด้วยน้ำมันหอมระเหย (volatile oil) ไม่น้อยกว่า 6% v/w และสารเคอร์คิวมินอยด์ (Curcuminoids) ไม่น้อยกว่า 5% w/w น้ำมันหอมระเหยมีลักษณะเป็นสีเหลืองอ่อนไปจนถึงสีเหลืองอมส้ม ประกอบด้วยสารโมโนเทอร์ปีนส์ (monoterpenes) และเซสควิเทอร์ปีนส์ (sesquiterpenes) ส่วนสารสีเหลืองคือ เคอร์คิวมินอยด์ เป็นสารผสมของ curcumin, desmethoxycurcumin และ bisdesmethoxycurcumin

ข้อควรระวัง

1.ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่เป็นนิ่วในถุงน้ำดี

2.ห้ามใช้กับหญิงตั้งครรภ์และระหว่างให้นมบุตร เนื่องจากยังไม่มีการศึกษาประเมินความปลอดภัยในการใช้กับบุคคลเหล่านี้

สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย