ว่างหางจระเข้ หรือว่านไฟไหม้ มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Aloe Vera(Linn.) Burm.f. เป็นพืชล้มลุก มีข้อและปล้องสั้น ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงเวียนรอบต้น โคนใบใหญ่ปลายใบแหลม ขอบใบมีหนามแหลม แผ่นใบหนาประมาณ 1 นิ้ว ยาวประมาณ 30 นิ้ว กว้างประมาณ 3 นิ้ว อวบน้ำ มีสีเขียวถึงเทาเขียว ข้างในเป็นวุ้นใสสีเขียวอ่อน ดอกเป็นช่อแตกออกที่ปลายยอด โคนดอกย่อยเชื่อมติดกันเป็นหลอด ปลายกลีบดอกแยกเป็น 6 แฉกสีแดงอมเหลือง ผลเป็นผลแห้ง ใบมีสารเคมีอยู่หลายชนิด เช่น Aloe-emodin, Aloesin, Aloin, Glycoprotein (Aloctin A, Aloctin B) น้ำยางมีสีน้ำตาลอมเหลือง (น้ำยางที่ไหลออกมาระหว่างผิวนอกของใบกับตัววุ้นใส) มีสาร Anthraquinone เป็น G-glycoside (Barbaloin : Aloin A)

สำหรับบทความฉบับนี้ ขอนำเสนอสารสกัดจากธรรมชาติที่อยู่ในรูปของอะโลอินเอ หรือบาร์บาโลอินและอะโลอินบีหรือไอโซบาร์บาโลอิน ซึ่งเป็นสารมีสีน้ำตาลเหลือง รสขม สารประกอบมีสูตรเคมี C12H22O9

สารสำคัญที่เป็นสารออกฤทธิ์ในว่านหางจระเข้ ดังนี้

จากการศึกษาปริมาณอะโลอินเบื้องต้นของผู้เขียน โดยใช้ตัวอย่างวุ้นใสจากใบและในผลิตภัณฑ์เครื่องดื่มว่านหางจระเข้ สกัดสารอะโลอินโดยใช้เมทานอลและตรวจวัดปริมาณสารอะโลอินโดยเทคนิค HPLC-PDAพบปริมาณสารอะโลอินในวุ้นใสจากใบสดไม่ผ่านการล้าง23.48 ไมโครกรัมต่อกรัมตัวอย่าง วุ้นใสจากใบผ่านการล้างและฝานเป็นแผ่นบางๆ 8.78 ไมโครกรัมต่อกรัมตัวอย่าง วุ้นใสจากใบผ่านการต้ม 3.61 ไมโครกรัมต่อกรัมตัวอย่าง ในผลิตภัณฑ์เครื่องดื่มว่านหางจระเข้ 0.44 ไมโครกรัมตัวอย่าง และมีปริมาณต่ำสุดที่สามารถวิเคราะห์เป็นปริมาณได้ โดยยังคงความถูกต้องและแม่นยำ (LOQ) เท่ากับ 0.14 ไมโครกรัมต่อกรัม เนื่องจากว่านหางจระเข้มีสารสำคัญหลายชนิด เช่น Aloe-emodin Aloesin, Aloin. Glycoprotein (Aloctin A, Aloctin B)Anthraquinone เป็น G-glycoside (Barbaloin : Aloin A) ซึ่งสารแต่ละชนิดออกฤทธิ์ต่างกัน ส่วนสารอะโลอินหรือบาร์บาโลอินเป็นสารกลุ่มไกลโคไซด์ที่มีความเข้มข้นร้อยละ 0.2-5 มีฤทธิ์เป็นยาระบายโดยไม่มีอาการปวดท้องและท้องเสีย เพิ่มการบีบตัวของลำไส้ลดอาการท้องผูกได้

สำหรับการนำวุ้นใสของว่านหางจระเข้มาใช้มีข้อแนะนำคือ ต้องล้างน้ำยางสีเหลืองออกให้หมด เพื่อป้องกันน้ำยางจากเปลือกที่มีสารแอนทราควิโนน เพราะอาจทำให้เกิดอาการแพ้ได้

อมรรัษฎร์ พิกุลทอง, ศุภชัย พัฒนาภา

สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย