พืชผักเป็นแหล่งที่อุดมไปด้วยวิตามินและแร่ธาตุต่างๆ ที่มีประโยชน์ต่อสุขภาพร่างกาย อาทิ การลดอัตราการดูดซึมของน้ำตาลและไขมัน ให้พลังงานน้อย รวมทั้งกระตุ้นลำไส้ให้มีการทำงานได้ดีขึ้น ท้องไม่ผูก ซึ่งหากมีการบริโภคผักผลไม้เป็นประจำก็จะสามารถป้องกันมะเร็งลำไส้และริดสีดวงทวารได้อีกด้วย

แต่การบริโภคพืชผักให้เกิดผลดีต่อสุขภาพร่างกายนั้นควรเป็นพืชผักที่สะอาดและปราศจากสารพิษหรือสารกำจัดศัตรูพืช หากมีเวลาและสถานที่ การปลูกพืชผักไว้รับประทานเอง นับว่าเป็นวิธีที่ดีที่สุดที่จะทำให้ได้บริโภคพืชผักที่ปลอดภัยจากสารพิษ แต่ทุกครอบครัวคงไม่สามารถปลูกผักทุกชนิดไว้รับประทานเองได้ทั้งหมด ดังนั้นการซื้อหาผักจากตลาดจึงเป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้

กระบวนการผลิตพืชผักเพื่อให้ได้ผักที่สวยงาม น่ารับประทาน เป็นที่ต้องการของตลาดและผู้บริโภค สิ่งที่ขาดไม่ได้คือการใช้ปุ๋ยเคมีในการกำจัดโรคและศัตรูพืช ทำให้ผู้บริโภคอย่างเราต้องเสี่ยงกับการบริโภคพืชผักที่อุดมไปด้วยสารพิษอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้เช่นกัน ถึงแม้ในปัจจุบันพืชผักที่จำหน่ายจะมีทั้งพืชผักปลอดสารพิษ (พืชผักที่ยังมีสารพิษตกค้างอยู่ในปริมาณที่ไม่เกินกำหนดตามประกาศกระทรวงสาธารณสุข) และพืชผักทั่วๆ ไป ที่พบเห็นตามตลาดอาจจะปลอดภัยหรือไม่ปลอดภัยจากสารพิษตกค้างก็ได้ หากไม่แน่ใจว่าพืชผักที่ซื้อปลอดภัยจากสารพิษหรือไม่ เราจึงควรล้างพืชผักให้ถูกวิธีเพื่อให้แน่ใจว่าพืชผักนั้นปลอดภัยจากสารพิษมากที่สุด

สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา หรือ อย. ได้ให้คำแนะนำ “5 วิธีล้างผัก ลดสารฆ่าแมลง” ดังนี้

วิธีที่ 1 ใช้โซเดียมไบคาร์บอเนต (เบกกิ้งโซดา) 1 ช้อนโต๊ะ ต่อน้ำอุ่น 20 ลิตร แช่ไว้นาน 15 นาที จากนั้นล้างด้วยน้ำสะอาดจะช่วยลดปริมาณสารตกค้างได้ 80-95%

วิธีที่ 2 เด็ดผักเป็นใบ ล้างผ่านน้ำสะอาดไหลผ่านหลายๆ ครั้ง ช่วยลดปริมาณสารตกค้างได้ 54-63%

วิธีที่ 3 ใช้ด่างทับทิม 20-30 เกล็ด ผสมน้ำ 4 ลิตร แช่นาน 10 นาทีจากนั้นล้างด้วยน้ำสะอาด ช่วยลดปริมาณสารตกค้างได้ 35-43%

วิธีที่ 4 ใช้น้ำส้มสายชู 1 ช้อนโต๊ะ ต่อน้ำ 4 ลิตร แช่นาน 10 นาทีจากนั้นล้างด้วยน้ำสะอาด ลดปริมาณสารตกค้างได้ 29-38%

วิธีที่ 5 ใช้เกลือป่น 1 ช้อนโต๊ะ ผสมน้ำ 4 ลิตร แช่นาน 10 นาทีจากนั้นล้างด้วยน้ำสะอาด ลดปริมาณสารตกค้างได้ 27-38%

หลังจากล้างผักเสร็จแล้วก็สามารถนำผักไปปรุงอาหารได้ หรือนำไปเก็บไว้ในตู้เย็น เพียงเท่านี้ก็ช่วยลดปริมาณสารพิษที่ตกค้างในพืชผักได้แล้ว

เคล็ดไม่ลับในการบริโภคพืชผักให้ปลอดภัยจากสารพิษ 

1.อย่ารับประทานพืชผักชนิดเดียว ควรกินให้หลากหลายและที่มีอยู่ตามฤดู การกินผักชนิดเดียวซ้ำกันบ่อยๆ โอกาสที่เราได้รับสารเคมีจากผักชนิดนั้นๆ ก็ยิ่งมากตามไปด้วย การรับประทานผักที่หลากหลายชนิด นอกจากจะทำให้เราได้รับสารอาหารที่เป็นประโยชน์หลายอย่างแล้ว ยังช่วยให้เราไม่ต้องเสี่ยงกับสารพิษมากจนเกินไป และควรรับประทานผักที่อยู่ตามฤดูกาลเพราะผักจะมีความแข็งแรงและทนทานต่อโรคและแมลงมากกว่า หากนำมาปลูกนอกฤดูกาลผู้ปลูกมักจะใส่ปุ๋ยและฉีดยาป้องกันกำจัดโรคและแมลงมาก      

2.รับประทานผักพื้นบ้านที่มีอยู่มากมายหลายชนิด ซึ่งแต่ละชนิดให้คุณค่าทางอาหารสูง บางชนิดมีสรรพคุณทางยาช่วยป้องกันโรคได้ดีอีกด้วย ผักพื้นบ้านเป็นผักที่แข็งแรง ไม่ค่อยมีโรคและแมลงรบกวน จึงไม่ต้องใช้สารเคมีในการปลูก การบริโภคผักพื้นบ้านจึงลดการเสี่ยงต่อสารเคมีได้มาก เช่น กระถิน กระเจี๊ยบ ขี้เหล็ก แค ตำลึง ผักหวานบ้าน เป็นต้น ผักดังกล่าว ล้วนเป็นผักที่มีประโยชน์และหารับประทานได้ไม่ยาก

3.ล้างผักให้สะอาดปลอดจากสารพิษ ตามคำแนะนำของ สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา

นอกจากการบริโภคพืชผักให้ปลอดภัยดังกล่าวแล้ว ยังมีวิธีที่จะช่วยลดปริมาณสารพิษในพืชผัก ด้วยวิธีเปลี่ยนแบบการปลูกพืชผักใหม่ เช่น

-การปลูกพืชผักปลอดภัยจากสารพิษเป็นแบบการปลูกพืชผักที่มีการใช้สารเคมีในการป้องกันและกำจัดศัตรูพืช รวมทั้งมีการใช้ปุ๋ยเคมีเพื่อการเจริญเติบโต โดยผลผลิตพืชผักที่ได้อาจจะมีหรือไม่มีสารพิษตกค้าง แต่หากมีสารพิษตกค้างอยู่ต้องไม่เกินปริมาณที่กำหนดเพื่อความปลอดภัยของผู้บริโภค ตามประกาศของกระทรวงสาธารณสุข ฉบับที่ 163 พ.ศ.2538 เช่น การปลูกพืชผักแบบ จี เอ พี(Good Agricultural Practices, GAP) หรือแนวทางการปฏิบัติทางการเกษตรที่ดี สำหรับพืชของกรมวิชาการเกษตร

-การปลูกพืชผักอินทรีย์ เป็นแบบการปลูกพืชผักที่ไม่มีการใช้สารเคมีในการป้องกันและกำจัดแมลงศัตรูพืชใดๆ ทั้งสิ้น รวมทั้งไม่มีการใช้ปุ๋ยเคมี ฮอร์โมนเพื่อการเจริญเติบโตของพืชผัก แต่จะใช้พืชสมุนไพร ปุ๋ยอินทรีย์ และปุ๋ยชีวภาพ แทน ในการปลูกพืชผักแบบนี้จะช่วยรักษาและส่งเสริมนิเวศวิทยาในแปลงปลูกให้ดีขึ้น พืชผักที่ได้จะสะอาดปลอดภัย ปราศจากสารพิษ

หากในสังคมของเรามีความตระหนักและให้ความสำคัญกับความปลอดภัยในห่วงโซ่อุปทานของการเกษตร ก็จะทำให้การปลูกพืชผักปลอดภัยต่อตัวเกษตรกรเอง ผู้ปลูกทั่วไป และสิ่งแวดล้อมโดยรวม ทำให้มีผลผลิตเพียงพอกับความต้องการและมีการบริโภคที่หลากหลาย ซึ่งจะช่วยเพิ่มรายได้ และส่งผลดีต่อสุขภาพให้แข็งแรง ยกระดับคุณภาพชีวิตให้ดีขึ้นอย่างยั่งยืน

เรียบเรียงข้อมูลจาก www.fda.moph.go.th

www.ku.ac.th/

กองประชาสัมพันธ์

สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย (วว.)