คนไทยปลูกและบริโภค “ข้าว” มาเป็นเวลานาน ข้าวผูกพันกับวิถีชีวิตของคนไทย ทั้งในชีวิตประจำวัน ในสังคมและวัฒนธรรมประเพณีต่างๆ อาหารจากข้าวนอกจากจะมากด้วยคุณประโยชน์ ยังแฝงไปด้วยภูมิปัญญาที่สืบต่อกันมาก สมัยก่อนคนไทยนิยมรับประทานข้าวขัดสี หรือ ข้าวขาว ซึ่งผ่านการกะเทาะเปลือกออกแล้วแล้วนำไปขัดสีส่วนเยื่อหุ้มออก ทำให้เมล็ดมีสีขาวสวยน่ารับประทาน แต่อย่างไรก็ตามทำให้สารอาหารหลายชนิดสูญเสียไป

ปัจจุบันผู้บริโภคให้ความสำคัญกับอาหารมากขึ้น ใส่ใจต่อสุขภาพมากยิ่งขึ้น จึงทำให้ผู้บริโภคหันมาปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในการเลือกรับประทานอาหาร ทำให้บริโภคข้าวขัดขาวน้อยลง รวมทั้งเลือกข้าวสายพันธุ์ต่างๆ ที่มีคุณค่าทางอาหารกันมากขึ้น มาทำความรู้จักกับ “ข้าว 4 ชนิด” ที่มีมากด้วยคุณค่าของสารอาหารสำหรับผู้บริโภคสายรักสุขภาพ

ข้าวสังข์หยดพัทลุง

ข้าวสังข์หยดเป็นข้าวพันธุ์ไทยแท้ที่มีมานับร้อยปี ปลูกได้ผลดีในจังหวัดพัทลุง โดยเมื่อปี 2543 สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงมีรับสั่งให้ศูนย์วิจัยข้าวพัทลุงปลูกข้าวสังข์หยดและเมื่อวันที่ 24 กันยายน 2546 ทางศูนย์วิจัยข้าวพัทลุงได้นำข้าวสังข์หยดมาถวายแด่พระองค์และหลังจากนั้นพระองค์ก็ทรงให้นำปลูกเพื่อขยายพันธุ์เพิ่ม โดยได้มีการนำผลิตภัณฑ์ข้าวสังข์หยดไปออกจำหน่ายตามงานแสดงสินค้าต่างๆ ศูนย์ศิลปาชีพ ฯลฯ ทำให้เป็นที่รู้จักกันมากขึ้น

เมื่อปี 2549 ข้าวสังข์หยดถูกประกาศให้เป็น “สินค้าบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์” หรือ “ข้าว GI” (Geographical Indications) โดยกรมการข้าว และกรมวิชาการเกษตร มีชื่อเรียกว่า “ข้าวสังข์หยดเมืองพัทลุง” ซึ่งเป็นข้าว GI พันธุ์แรกของประเทศไทย ที่ได้ชื่อว่าข้าวสังข์หยด เพราะเพี้ยนมาจากสั่งหยุด เชื่อกันว่าเพราะอร่อยจนหยุดรับประทานไม่ได้ถึงกับต้องสั่งให้หยุดรับประทาน เมื่อหุงสุกเมล็ดข้าวจะนุ่มมาก หอม และหุงขึ้นหม้อ แม้กระทั่งตั้งจนเย็นก็ยังคงนุ่มอยู่ มีความคงตัวของเมล็ดข้าวสูง นอกจากความอร่อยและคุณค่าทางโภชนาการที่สูงกว่าพันธุ์อื่นๆ แล้ว ยังย่อยง่ายช่วยให้ระบบขับถ่ายดีลำไส้ไม่ต้องทำงานหนัก เหมาะอย่างยิ่งสำหรับผู้สูงอายุ ซึ่งข้าวสังข์หยดมีกากใย โปรตีน ฟอสฟอรัส และธาตุเหล็กสูงมีแกมมาออไรซานอล กาบา แอนตี้ออกซิแดนท์ป้องกันมะเร็งช่วยชะลอความแก่ ป้องกันความจำเสื่อม บำรุงโลหิต โรคหัวใจและเพราะมีกากใยสูงจึงดีต่อระบบขับถ่ายและลำไส้

ข้าวไรซ์เบอร์รี่

ข้าวไรซ์เบอรี่ (Rice berry) เกิดจากการผสมข้ามพันธุ์ระหว่างข้าวเจ้าหอมนิล และข้าวขาวดอกมะลิ 105 มีลักษณะเป็นข้าวเจ้าสีม่วงเข้ม ที่มีส่วนประกอบเป็นสารแอนโทไซยานิน ซึ่งเป็นรงควัตถุหรือสารสี ที่สามารถละลายน้ำได้ดี และจัดอยู่ในกลุ่มของฟลาโวนอยด์หรือสารต้านอนุมูลอิสระประสิทธิภาพสูง เหมาะกับคนทุกเพศทุกวัย มีสารอาหารและคุณประโยชน์สูง โดยเฉพาะผู้สูงวัย ควรรับประทานข้าวไรซ์เบอรี่ เพราะมีสารอาหารที่ช่วยบำรุงร่างกาย เสริมสร้างประสิทธิภาพในการไหลเวียนของเลือด ชะลอความแก่ บำรุงสายตาและระบบประสาท ผู้ป่วยโรคเบาหวานและโรคอ้วน สามารถรับประทานข้าวไรซ์เบอรี่ได้ เนื่องจากในข้าวสายพันธุ์นี้มีดัชนีน้ำตาลที่ต่ำกว่าข้าวทั่วไป สตรีมีครรภ์ ควรรับประทานเพราะในข้าวไรซ์เบอรี่มีสารโฟเลต อีกทั้งยังมีน้ำตาลต่ำ ช่วยให้ควบคุมน้ำหนักไม่ให้ครรภ์เป็นพิษ นอกจากนี้ยังมีธาตุเหล็กสูงซึ่งในหญิงมีครรภ์จะมีความต้องการแร่ธาตุชนิดนี้มากกว่าคนปกติ ผู้ที่เป็นโรคโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก หากรับประทานข้าวไรซ์เบอรี่เป็นประจำจะช่วยให้ร่างกายได้รับสารอาหาร โดยเฉพาะธาตุเหล็ก ช่วยในการบำรุงโลหิตและบำรุงร่างกายให้แข็งแรง

นอกจากนี้ข้าวไรซ์เบอรี่ยังมีสารอาหารอื่นๆ อีกมากมายได้แก่

l ธาตุสังกะสี สังเคราะห์โปรตีน สร้างคอลลาเจน รักษาสิว ป้องกันผมร่วง และกระตุ้นรากผม

l ธาตุเหล็ก สร้างและจ่ายพลังงานในร่างกาย เป็นส่วนประกอบที่สำคัญของฮีโมโกลบินในเม็ดเลือดแดง และเป็นส่วนประกอบของเอนไซม์ซึ่งเกี่ยวข้องกับการใช้ออกซิเจนในร่างกายและสมอง

l วิตามินอี ชะลอความแก่ บำรุงผิวพรรณ ลดอัตราเสี่ยงของโรคที่เกี่ยวกับหลอดเลือดสมองและหัวใจ ทำให้ปอดทำงานดีขึ้น

l วิตามินบี จำเป็นต่อการทำงานของสมอง ระบบประสาท ระบบย่อยอาหาร ป้องกันโรคเหน็บชา

l เบต้าแคโรทีน ชะลอความแก่ ลดความเสี่ยงต่อการเกิดมะเร็ง บำรุงสายตา

l ลูทีน ป้องกันจอประสาทตาเสื่อม บำรุงการไหลเวียนของเลือดในเส้นเลือดฝอยที่หล่อเลี้ยงตา

l โพลิฟีนอล ทำลายฤทธิ์ของอนุมูลอิสระ ป้องกันการเกิดโรคมะเร็งได้

l แทนนิน แก้ท้องร่วง แก้บิด ช่วยสมานแผล

l แกมมาโอไรซานอล ลดระดับคอเรสเตอรอลและไตรกลีเซอไรด์ในหลอดเลือด ทำให้เลือดหมุนเวียนไปเลี้ยงอวัยวะส่วนต่างๆ ของร่างกายได้อย่างเป็นปกติ ลดอัตราเสี่ยงของโรคหัวใจ เบาหวาน ความดันโลหิตสูง สมองเสื่อม

l กากใยอาหาร ช่วยลดระดับไขมันและคอเลสเตอรอล ป้องกันโรคหัวใจ ช่วยควบคุมน้ำหนัก และช่วยระบบขับถ่าย

l โอเมก้า 3 สำคัญต่อโครงสร้างและการทำงานของสมอง ตับและระบบประสาท ทั้งยังลดระดับคอเลสเตอรอล

สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย (วว.)