นาย วีระพล จิรประดิษฐกุล ประเมินว่า ระบบการค้าน้ำมันในประเทศไทยเป็นระบบการค้าเสรีมาตั้งแต่ ปี พศ. 2534 ผู้ค้าน้ำมันสามารถกำหนดราคาขายปลีกได้ด้วยตนเอง โดยอิงราคาน้ำมันสำเร็จรูปที่ตลาดสิงคโปร์ ซึ่งเป็นตลาดซื้อขายน้ำมันที่ใหญ่ที่สุดในเอเชีย มีหน่วยงานของรัฐที่กำกับดูแลทางด้านราคาน้ำมัน คือ สำนักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) ราคาที่ สนพ. ประกาศนั้นไม่ใช่เป็นราคาที่ซื้อขายจริง แต่เป็นราคาที่ใช้อ้างอิงในการกับดูแล ราคาที่ผู้ค้าซื้อขายจริงขึ้นอยู่กับอุปสงค์และอุปทานตลาดในช่วงนั้นๆ ซึ่งอิงกับราคาในตลาดสิงคโปร์  ทั้งนี้ ภาครัฐมีส่วนในการกำกับดูแลราคาน้ำมัน โดยอาศัยกลไกของภาษีและกองทุนน้ำมันเชื้อเพลิง เพื่อรักษาเสถียรภาพของระดับราคาขายปลีกน้ำมันเชื้อเพลิงภายในประเทศไม่ให้ผันผวนมากเกินไป

อ้างอิงราคา CIF ตลาดสิงคโปร์ ( Import Parity Price)

ในอดีต ประเทศไทยมีโรงกลั่นแต่กำลังการผลิตไม่เพียงพอ จึงต้องนำเข้าจากสิงคโปร์ ซึ่งเป็นราคานำเข้า CIF ที่รวมค่าขนส่งและค่าประกันน้ำมันสำเร็จรูปจากสิงคโปร์มาที่ศรีราชา ภายใต้แนวคิดของการแข่งขัน น้ำมันสำเร็จรูปที่กลั่นในประเทศต้องแข่งขันกับน้ำมันสำเร็จรูปจากตลาดสิงคโปร์ ถ้าโรงกลั่นไทยตั้งราคาสูงกว่าราคาอ้างอิงสิงคโปร์ จะไม่มีใครซื้อน้ำมันจากโรงกลั่นในประเทศ ในทางตรงกันข้าม ถ้าโรงกลั่นไทยตั้งราคาต่ำกว่าที่สิงคโปร์ จะขายน้ำมันได้ผลตอบแทนมากขึ้น การอ้างอิงราคา CIF ที่ตลาดสิงคโปร์ ( Import Parity Price ) จึงเป็นกลไกสำคัญที่อำนวยให้มีการแข่งขันในตลาดน้ำมันสำเร็จรูป ทำให้โรงกลั่นในประเทศต้องพัฒนาประสิทธิภาพการกลั่นให้ทัดเทียมกับโรงกลั่นที่สิงคโปร์

นอกจากราคา CIF ที่รวมค่าขนส่งและประกันจากสิงคโปร์มายังศรีราชาแล้ว ประเทศไทยยังมีต้นทุนค่าใช้จ่ายในการปรับปรุงคุณภาพน้ำมันสำเร็จรูป เนื่องจากไทยใช้น้ำมันสำเร็จรูปที่มีคุณภาพสูงกว่าน้ำมันที่กลั่นที่สิงคโปร์ เช่น ใช้น้ำมันคุณภาพสูง ยูโร 5 นอกจากนี้ ประเทศไทยยังมีต้นทุนในการสำรองทั้งน้ำมันดิบและน้ำมันสำเร็จรูป ในขณะที่สิงคโปร์ไม่มีต้นทุนดังกล่าว

ราคาขายปลีกน้ำมันในประเทศไทยแประกอบด้วยอะไรบ้าง

1. ต้นทุนเนื้อน้ำมัน ( คิดเป็นสัดส่วน ร้อยละ 55-63 )

ต้นทุนเนื้อน้ำมันคือ ส่วนของราคาน้ำมันที่มาจากต้นทุนการผลิตและการแปรรูปน้ำมันดิบให้เป็นน้ำมันสำเร็จรูปที่ผลิตจากโรงกลั่น ประกอบด้วย:

•ราคาน้ำมันดิบ (Crude Oil Price): ราคาเปลี่ยนแปลงไปตามราคาน้ำมันในตลาดโลก ซึ่งเป็นต้นทุนหลักในการผลิตน้ำมันสำเร็จรูปในประเทศไทย เป็นส่วนที่ขึ้นอยู่กับปัจจัยต่างๆ เช่น อุปสงค์และอุปทานในตลาดโลก สถานการณ์ทางการเมืองระหว่างประเทศ และอัตราแลกเปลี่ยน

•ค่าการกลั่น (Refining Margin): ค่าใช้จ่ายในการแปรรูปน้ำมันดิบให้เป็นน้ำมันสำเร็จรูป ได้แก่น้ำมันเบนซิน ดีเซล น้ำมันเครื่องบิน ก๊าด และน้ำมันเตา ค่าใช้จ่ายนี้รวมถึงค่าใช้จ่ายในการดำเนินการของโรงกลั่นน้ำมัน

2. ภาษี (คิดเป็นสัดส่วน ร้อยละ 26-27)

•ภาษีสรรพสามิต (Excise Tax): ภาษีที่จัดเก็บโดยกระทรวงการคลัง เพื่อนำมาใช้จ่ายในการพัฒนาประเทศ

•ภาษีเทศบาล (Municipal Tax): ภาษีที่จัดเก็บโดยท้องถิ่น ในอัตราร้อยละ 10 ของภาษีสรรพสามิต เพื่อนำไปใช้ในการพัฒนาประเทศในระดับท้องถิ่น

•ภาษีมูลค่าเพิ่ม (VAT): จัดเก็บสองครั้ง ในอัตราร้อยละ 7 ของราคาขายส่งน้ำมันเชื้อเพลิง และจัดเก็บอีกร้อยละ 7 ของค่าการตลาดน้ำมันเชื้อเพลิงแต่ละชนิด

3. กองทุน ฯ ( คิดเป็นสัดส่วน ร้อยละ 4-9 )

•เงินกองทุนน้ำมันเชื้อเพลิง (Fuel Fund): เงินที่เรียกเก็บตามประกาศคณะกรรมการบริหารกองทุนน้ำมันเชื้อเพลิง (กบน.) เพื่อรักษาเสถียรภาพของราคาน้ำมันภายในประเทศไม่ให้เกิดความผันผวนและเก็บเพื่อเป็นการส่งเสริมเชื้อเพลิงชีวภาพ

•เงินกองทุนอนุรักษ์พลังงาน (Energy Conservation Fund): เงินที่เรียกเก็บตามประกาศคณะกรรมการนโยบายพลังงานแห่งชาติ (กพช.) เพื่อสนับสนุนและส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงานและพลังงานทดแทน

4. ค่าการตลาด ( คิดเป็นสัดส่วน ร้อยละ 6-10 )

ค่าการตลาด คือ ผลตอบแทนที่ผู้ค้าตามมาตรา 7 ได้รับ ซึ่งยังไม่ใช่กำไรสุทธิ เพราะยังไม่ได้หักค่าใช้จ่ายต่าง ๆ ทั้งค่าใช้จ่ายในการดำเนินการทั้งของบริษัทผู้ค้าและเจ้าของสถานีบริการน้ำมัน เช่น ค่าที่ดิน ค่าขนส่ง ค่าจ้างพนักงาน ค่าสาธารณูปโภค ค่าบริหารจัดการต่าง ๆ ภายในสถานี ค่าใช้จ่ายที่เกี่ยวข้องกับการจำหน่ายและการตลาด และค่าใช้จ่ายอื่น ๆ  ซึ่งหลังจากหักค่าใช้จ่ายเหล่านี้แล้ว ถึงจะเป็นกำไรสุทธิของผู้ค้าที่จะได้รับ

ดังนั้น เมื่อรวมส่วนประกอบทั้ง 4 กลุ่มนี้เข้าด้วยกัน จะได้เป็นราคาขายปลีกน้ำมันที่ผู้บริโภคต้องจ่ายเมื่อซื้อน้ำมันที่สถานีบริการน้ำมันในประเทศไทย

โครงสร้างราคาขายปลีกน้ำมัน วันที่ 4 เมษายน 2568 หน่วย : สัดส่วน %

แก๊สโซฮออ์  95 ราคา ณ โรงกลั่น 55% ภาษี 26% กองทุนน้ำมัน 9% ค่าการตลาด 10% รวม 100๔ดีเซล ราคา ณ โรงกลั่น 63% ภาษี 27% กองทุนน้ำมัน 4% ค่าการตลาด 6% รวม 100%

ทำไมราคาน้ำมันไทยแพง?

ราคาขายปลีกน้ำมันในประเทศไทยเปลี่ยนแปลงตามราคาน้ำมันในตลาดโลก ขึ้นอยู่กับอุปสงค์ (Demand) และอุปทาน (Supply)  ปัจจัยหลักที่ส่งผลต่อราคาน้ำมันในประเทศไทยมากที่สุดคือ ต้นทุนเนื้อน้ำมันที่มาจากการนำเข้าน้ำมันดิบ ซึ่งคิดเป็นสัดส่วนสูงถึงร้อยละ 55-63 ของราคาน้ำมันในไทย รองลงมาคือภาษีและกองทุนน้ำมันฯ มีสัดส่วนร้อยละ 26-27 และ 4-6 ลำดับ ส่วนค่าการตลาดคิดเป็นเพียงร้อยละ 6-10 เท่านั้น

ทำไมราคาน้ำมันในไทยไม่เหมือนประเทศอื่น

โครงสร้างของราคาน้ำมันของแต่ละประเทศ มีองค์ประกอบของที่คล้ายกัน กล่าวคือ ประกอบด้วย (1) ต้นทุนเนื้อน้ำมัน (2) ภาษีและกองทุน (3) ค่าการตลาด แต่สัดส่วนของแต่ละองค์ประกอบในแต่ละประเทศจะไม่เหมือนกัน ขึ้นอยู่กับต้นทุนการผลิตและการนำเข้า โครงสร้างภาษีและกองทุนของแต่รัฐบาล เช่น รัฐบาลของประเทศมาเลเซีย ซึ่งเป็นประเทศที่มีปริมาณการส่งออกน้ำมันดิบสุทธิ  ทำให้มาเลเซียมีต้นทุนของเนื้อน้ำมันที่ต่ำ และในอดีต รัฐบาลยังมีนโนบายอุดหนุนราคาน้ำมันอีกด้วย ทำให้ราคาน้ำมันในประเทศมาเลเซียถูกกว่าไทย ทั้งนี้ ปัจจุบัน ประเทศมาเลเซียได้ประกาศยกเลิกการอุดหนุนราคาน้ำมันดีเซลแล้วส่งผลให้ราคาน้ำมันดีเซลในมาเลเซียปรับตัวสูงขึ้นประมาณ 9 บาท/ลิตร แต่สาเหตุที่ราคายังคงถูกกว่าประเทศไทย เพราะโครงสร้างราคา ภาษี และกองทุน แตกต่างกัน ส่วนราคาของประเทศเมียนม่า ลาว และกัมพูชา พิลิปปินส์ แพงกว่าประเทศไทย สำหรับราคาน้ำมันของ อินโดนีเซีย เวีนตนาม บรูไน ถูกกว่าราคาของไทย

เปรียบเทียบราคาขายปลีกน้ำมันเชื้อเพลิงในประเทศอาเซียน หมายเหตุ : ราคา ณ วันที่ 7 เมษายน 2568 ที่มา : สนพ.

น้ำมันเบนซิน สิงคโปร์ ราคา 73.63 บาทต่อลิตร เมียนมา ราคา 49.41บาทต่อลิตร ลาว ราคา 45.87 บาทต่อลิตร กัมพูชา ราคา 38.46 บาทต่อลิตร พิลิปปินส์ ราคา 38.43 บาทต่อลิตร ไทย ราคา 33.65 บาทต่อลิตร เวียตนาม ราคา 27.71 บาทต่อลิตร อินโดนีเซีย ราคา 27.57 บาทต่อลิตร มาเลเซีย ราคา 15.71 บาทต่อลิตร บรูไน ราคา 13.45 บาทต่อลิตร

น้ำมันดีเซล สิงคโปร์ ราคา 67.28 บาทต่อลิตร ไทย ราคา 31.94 บาทต่อลิตร กัมพูชา ราคา 31.28 บาทต่อลิตร พิลิปปินส์ ราคา 31.28 บาทต่อลิตร ลาว ราคา 29.55 บาทต่อลิตร อินโดนีเซีย          ราคา 28.99 บาทต่อลิตร เวียตนาม ราคา 25.19 บาทต่อลิตร มาเลเซีย ราคา 23.22 บาทต่อลิตร บรูไน ราคา 7.86 บาทต่อลิตร

- 030