TUCK TALK  สัปดาห์นี้พูดคุยเจาะลึกเกี่ยวกับการแก่ของหนังศีรษะและเส้นผม โดยมี “หมอโบนัส” หรือ รองศาสตราจารย์ ดร.พญ.รัชต์ธร ปัญจประทีป หัวหน้าศูนย์โรคเส้นผมและหนังศีรษะ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สภากาชาดไทย เจ้าของรางวัลงานวิจัยระดับโลก มาร่วมให้ความรู้เกี่ยวกับเรื่องเส้นผม เผยถึงสัญญาณที่แสดงถึงความแก่ของหนังศีรษะ สาเหตุหลักที่เร่งให้ผมแก่เร็ว และเล่าถึงนวัตกรรมการรักษาผมร่วงและชะลอความแก่ของเส้นผม

หนังศีรษะของคนเราจะแก่เหมือนกับผิวส่วนอื่นไหม ?

หมอโบนัส : จริง ๆ หนังศีรษะก็มีความแก่ได้เหมือนกันค่ะ เพียงแต่ว่าเรามองไม่เห็น มันไม่เหมือนหน้า บางทีเรามีริ้วรอย มีฝ้า มีเม็ดสีที่ผิดปกติ แต่หนังศีรษะจริง ๆ ก็เหมือนผิวหนังของเรา แต่ว่าจะแก่ช้ากว่าส่วนอื่น เพราะว่าหนังศีรษะเรามีผมปกคลุม ทำให้น้ำแสงแดดหรือมลภาวะต่าง ๆ  เขาลงสู่หนังศีรษะได้น้อยกว่า พูดง่าย ๆ ก็อาจจะแก่ช้ากว่า แล้วข้อดีของหนังศีรษะเลยก็คือว่ามีต่อมไขมันเยอะ การที่เรามีต่อมไขมันเยอะทำให้หนังศีรษะเราไม่แห้ง มันไม่เหมือนหน้า เวลาเราอายุเยอะขึ้นผิวเราจะแห้ง ทั้งหน้าทั้งแขนทั้งขา แต่ว่าที่หนังศีรษะมีต่อมไขมันปริมาณที่มากกว่า เพราะฉะนั้นจะมีน้ำมันหล่อเลี้ยงได้ดีกว่า การแก่ก็จะช้ากว่า แล้วก็ที่สำคัญคือหนังศีรษะมีเส้นเลือดไปเลี้ยงเยอะค่ะ การที่หนังศีรษะมีเส้นเลือดไปเลี้ยงเยอะ ก็จะทำให้เซลล์ต่าง ๆ เนี่ยมันทำงานได้ดี รวมทั้งผมก็ทำงานได้ดีด้วย

วิธีสังเกตหนังศรีษะแก่ ?

หมอโบนัส : เวลาที่หนังศีรษะแก่เราก็จะดูง่าย ๆ อยู่สัก 2-3 อย่างด้วยกัน เวลาที่มันแก่เราก็จะสังเกต 1. ก็คือ เริ่มคัน เริ่มแห้ง เริ่มลอก ต่อมไขมันทำงานน้อยลง เริ่มสูงอายุแล้ว เริ่มเข้าสู่ภาวะหนังศีรษะแก่แล้ว 2. บางคนจะเห็นเป็นตุ่มคล้าย ๆ ติ่งเนื้อ ที่หนังศีรษะเราก็มีเหมือนกัน อาจจะไม่เห็นแต่ว่าคลำเจอ บางคนคิดว่าเป็นก้อน เป็นซีสต์ แต่จริง ๆ แล้วมันเป็นลักษณะที่เรียกว่าทางแพทย์เรียกว่า Seborrheic keratosis คือเป็นกระเนื้อที่หนังศีรษะ ก็เกิดขึ้นได้เหมือนกันค่ะ แต่ว่าจะเกิดในคนที่ผมบาง เพราะว่ากระเนื้อพวกนี้เกิดจากแสงแดดค่ะ 3.สังเกตง่าย ๆ ก็คือ ส่งผลต่อภาวะเส้นผมของเรา คือการที่หนังศีรษะเรามีคุณภาพน้อยลง ทำงานได้น้อยลง หรือทำงานได้ไม่ดีก็ส่งผลต่อเส้นผมเหมือนกัน เส้นผมก็จะแก่ตามไป

คนเรามันมีผมแบบหลายแบบ ทั้งผมหยิก ผมตรง ผมหยักศก รูขุมขนของผมหยิกหรือคนผมหยักศก มันจะเหมือนหรือต่างกันยังไง แล้วมันจะมีผลต่อสุขภาพผมไหม ?

หมอโบนัส : เวลาเราเห็นคนผมตรง ผมหยิกแบบคนยุโรปเป็นหยิกเป็นลอน หรือเป็นกลุ่มแอฟริกันอเมริกันที่หยิกมาก ๆ จริง ๆ เขาไม่ได้ต่างที่รูขุมขนค่ะ แต่เขาต่างที่ลักษณะของเส้นผมและราก ในคนผมตรงตัวเส้นผมถ้าเรามาตัดขวางดูจะมีรูปร่างเป็นวงกลม ในคนที่ผมหยิกหยักศกเป็นลอน พอเรามาตัดขวางดูเขาจะมีรูปร่างเป็นวงรี แต่ถ้าในคนแอฟริกันอเมริกันที่เป็นผมหยิกเป็นก้นหอย ถ้ามาตัดขวางดู รูปร่างของเส้นผมจะเหมือนเหรียญเลย คือแบนมาก มันมีความแตกต่างกันเพราะว่าลักษณะของเส้นผม เกิดมาแตกต่างกัน

โดยเฉลี่ยผมเราควรจะแก่ตอนอายุสักเท่าไหร่ ?

หมอโบนัส : มีงานวิจัยว่า ผู้หญิงจะเฉลี่ยแก่อายุประมาณ 30-35 ปี ผมก็เริ่มแก่แล้ว แต่ว่าจริง ๆ เป็นอายุที่แก่ช้ากว่าผิวนะคะ ถ้าผิวเขาจะตอบกันว่าประมาณ 25 ปี ผิวเราก็จะเริ่มเสื่อมแล้ว แต่ผมจะแก่ช้า ก็ 30-35 ปี ก็จะเริ่มแก่

เราจะดูได้ยังไงว่าแก่ ?

หมอโบนัส : มีอาการ 3 อย่างที่ต้องเห็นค่ะ 1. ปริมาณเส้นผมเขาน้อยลง สมัยก่อนสาว ๆ ผมก็จะเยอะ แน่น พออายุมากขึ้น ปริมาณก็น้อยลง เพราะว่าการทำงานของสเต็มเซลล์มันเปลี่ยนแปลงไป พูดง่าย ๆ ว่าสเต็มเซลล์มีความเหนื่อย  2. เส้นผมมีการเปลี่ยนแปลง texture ไป สมัยก่อนมันก็เงางามสวย มีน้ำมันเคลือบเยอะ พออายุเยอะก็จะแห้ง เส้นเล็ก แล้วก็เปราะบาง ทำสี ดัด หรือว่าแบบหวีแรง ๆ อาจจะหักขาด 3. สีผมก็เปลี่ยนแปลงไป นอกจากจะจาง ก็หงอก

ผู้ชายจะเริ่มผมแก่ตอนอายุเท่าไหร่ ?

หมอโบนัส : ผู้ชายอายุใกล้ ๆ กันค่ะ ประมาณ 30 ปี ผู้ชายอาจจะเร็วกว่าผู้หญิงสักประมาณ 5 ปี แต่ยังไงก็ตาม ผู้ชายจะมีภาวะที่เรียกว่าผมบางจากพันธุกรรมเยอะกว่า ภาวะนี้ทำให้ผมมันบางกว่าวัยค่อนข้างมากเลย คือในฝรั่งเจอ 80% เลยมีผมบางตั้งแต่อายุน้อย หรือบางคนพออายุเยอะก็คือเห็นว่าเขาศีรษะล้าน ในคนเอเชียนี้โชคดี เจอน้อยกว่า จะเจออยู่แค่ประมาณสัก 40-50%

อาหารประเภทไหน ที่ทำให้หนังศีรษะและก็ผมของเรามันแก่เร็วมาก ?

หมอโบนัส : ปัจจุบันเขาเชื่อเรื่องอาหารที่ทำให้เกิดการอักเสบ ก็ทราบกันอยู่แล้ว น้ำตาลไม่ดีอยู่แล้วนะคะ น้ำตาลทำให้เกิดการอักเสบของร่างกาย อาหารที่ทอด อาหารที่เป็น process food พวกนี้มันทำให้เกิด inflammation ไม่ใช่แค่ที่ผิว ไม่ใช่แค่ที่อวัยวะภายใน หนังศีรษะหรือเส้นผมก็เกิด inflammation ได้ตามมา

เคยได้ยินเขาบอกว่ากินนมมาก ๆ จะทำให้ผมร่วง ?

หมอโบนัส : จริง ๆ อันนี้ ต้องดูก่อนว่าผลิตภัณฑ์จากนมอะไร  ถ้าเป็น นมวัว มีรายงานว่ากลุ่มนี้อาจจะทำให้เกิดการอักเสบของร่างกายเพิ่มขึ้นแต่ว่ามันก็ไม่ได้เกิดกับร่างกายของคนทุกคน เราต้องดูเป็นคน ๆ ไป ถ้านมจากพืชที่เป็น plant-based  ส่วนใหญ่ไม่มีรายงาน ถ้ามีรายงานก็จะเป็นกลุ่มของนมวัวค่ะ อาหารที่แนะนำให้รับประทานคือเน้นในส่วนของโปรตีน และในส่วนของวิตามินให้ครบ ธาตุเหล็ก , วิตามิน D  หรืออย่างวิตามินรวมเกี่ยวกับผม เช่น สังกะสี (Zinc) , ไบโอติน (Biotin) , ธาตุเหล็ก (Iron) , วิตามิน D นอกจากนั้นยังมี Antioxidant หรือสารต้านอนุมูลอิสระ ก็จะช่วยเรื่องของผมได้ดี 

การใช้สารเคมีมีผลให้หงอกเร็วไหม ?

หมอโบนัส : มีค่ะ การใช้สารเคมี ดัดผม ฟอกสีผม ย้อมผม อันนี้มีส่วน แล้วก็การนอนหลับพักผ่อน เด็กสมัยนี้อาจจะนอนหลับพักผ่อนไม่เพียงพอ

ถ้าการนอนน้อยกว่า 5 ชั่วโมง ถ้าทำอย่างนี้บ่อย ๆ มีโอกาสผมร่วงไหม ?

หมอโบนัส : มีค่ะ ทั้งร่วงด้วยทั้งขาวด้วย พูดง่าย ๆ คือผมแก่เร็ว

เราควรจะเลือกใช้แชมพูยังไงที่จะช่วยชะลอความเสื่อมและความแก่ของหนังศีรษะและเส้นผม ?

หมอโบนัส : การเลือกใช้แชมพู เลือกง่าย ๆ เหมือนเลือกใช้ผลิตภัณฑ์หรือสบู่ล้างหน้า ก็คือสบู่ล้างหน้า เวลาเราเป็นคนหน้าแห้ง เราก็ต้องใช้สบู่ล้างหน้าที่อ่อนโยน หนังศีรษะก็เช่นกันค่ะ คือหนังศีรษะมีทั้งหนังศีรษะแห้ง คนผมมัน แล้วก็หนังศีรษะปกติ คนผมมันอาจจะต้องใช้แชมพูที่สามารถขจัดความมันออกไปได้เยอะ ส่วนคนหนังศีรษะแห้งก็ต้องเลือกใช้แชมพูอ่อนโยน ซึ่งส่วนใหญ่ก็จะเป็นแชมพูกลุ่มที่เรียกว่าเป็น SLS free หรือ sulfate free แชมพู คนผมบางก็ต้องดูแลผมเป็นพิเศษ แล้วก็ต้องเลือกใช้แชมพูที่เรียกว่าอ่อนโยนค่ะ

ควรจะสระผมยังไงที่จะไม่ทำร้ายหนังศีรษะเรา น้ำร้อนได้ไหม ที่ถูกต้องคือควรจะน้ำแบบไหน ?

หมอโบนัส : น้ำเย็นหรือน้ำอุ่นน้อย ๆ ถึงจะเป็นปริมาณที่เหมาะสมค่ะ คือบางคนอาจจะติดน้ำอุ่น บางคนจะหนาว เอาแค่อุ่นน้อย ๆ พอค่ะ ถ้าคุณใช้น้ำร้อนสระผม แน่นอนหนังศีรษะต้องแห้งแล้วก็ลอก

อะไรที่ควรทำ อะไรที่ไม่ควรทำ กับเส้นผมหนังศีรษะของเรา ?

หมอโบนัส : จริง ๆ แล้วก็คือเรื่องของการทำเคมี หมออยากฝากเรื่องของการทำเคมีว่าต้องทำอย่างเหมาะสมนะคะ ถ้าเราจะดัดผมด้วย หรือเราจะยืดผมด้วย แล้วจะทำสีด้วย ควรห่างกันอย่างน้อย 2 สัปดาห์ ไม่ควรทำพร้อมกัน ถ้าไม่จำเป็นเราก็ควรที่จะไม่กัดสีผม แล้วก็ต้องไม่ควรให้ผมโดนแดดจัดจนเกินไป และแน่นอนเรื่องของการดูแลสุขภาพในส่วนของเรื่องของอาหารการกิน การนอนหลับพักผ่อน แล้วก็หลีกเลี่ยงความเครียดค่ะ