เมื่อวันที่ 10 ตุลาคม 2566 นสพ.The New Indian Express ของอินเดีย เผยแพร่บทความ Why did Hamas attack Israel, and why now? What does it hope to gain? ซึ่งเขียนโดย เอียน ปาร์เมเตอร์ (Ian Parmeter) นักวิชาการวิจัย ศูนย์อาหรับและอิสลามศึกษา มหาวิทยาลัยแห่งชาติออสเตรเลีย เนื้อหาดังนี้

เมื่อมองย้อนกลับไป ผู้ขับเคลื่อนปฏิบัติการโจมตีอิสราเอลทั้งทางบก ทางน้ำและทางอากาศ ที่มีการวางแผนอย่างดีของกลุ่มฮามาสเมื่อวันที่ 7 ต.ค. 2566 นั้นก็มองเห็นได้ชัดเจน ปฏิบัติการดังกล่าวสะท้อนให้เห็นถึงรูปแบบของสงคราม 4 ครั้งและความรุนแรงที่เกิดขึ้นเป็นประจำระหว่างอิสราเอลและกลุ่มติดอาวุธฮามาสในฉนวนกาซาตั้งแต่ปี 2548 เมื่ออิสราเอลถอนตำแหน่งทางทหารและบังคับให้ชาวอิสราเอล 9,000 คนย้ายออกจากดินแดนนั้น

แต่ละครั้งที่กลุ่มฮามาสยิงจรวดใส่อิสราเอลหรือมีส่วนร่วมในการยั่วยุในลักษณะเดียวกัน กลุ่มฮามาสก็ได้รับการตอบโต้อย่างหนักจากอิสราเอลในรูปแบบของการทิ้งระเบิดครั้งใหญ่ในฉนวนกาซา อย่างไรก็ตาม ดูเหมือนว่ากลุ่มฮามาสจะมองว่านี่เป็นต้นทุนในการทำธุรกิจ ปัจจัยสำคัญที่จูงใจกลุ่มฮามาสให้ใช้ความรุนแรงก็คือกลุ่มฮามาสต้องระวังรอบข้าง นั่นคือกลุ่มเล็กๆ อื่นๆ ที่มีแนวคิดหัวรุนแรงมากขึ้น กำลังโต้แย้งอำนาจของตนในฉนวนกาซา โดยเฉพาะกลุ่มญิฮาดอิสลามปาเลสไตน์ ในบางครั้งกลุ่มเหล่านี้ได้เปิดตัวการโจมตีด้วยจรวดอย่างอิสระต่ออิสราเอล ซึ่งนำมาซึ่งการแก้แค้นทั่วทั้งดินแดน

ยิ่งไปกว่านั้น รัฐบาลอิสราเอลที่ก่อตั้งโดยนายกรัฐมนตรีเบนจามิน เนทันยาฮู (Benjamin Netanyahu) เมื่อเดือน ธ.ค. 2565 ถือเป็นฝ่ายขวาที่สุดในประวัติศาสตร์อิสราเอล รัฐบาลชุดนี้ไม่ได้ปกปิดความปรารถนาที่จะผนวกเขตเวสต์แบงก์ แถมยังอนุญาตให้มีการขยายการตั้งถิ่นฐานของชาวยิวในดินแดนดังกล่าวทั้งที่ผิดกฎหมายระหว่างประเทศ สิ่งนี้นำไปสู่ความขัดแย้งระหว่างคนรุ่นใหม่ชาวปาเลสไตน์ในเขตเวสต์แบงก์ ซึ่งในปีที่ผ่านมาได้รวมตัวกันเป็นกลุ่มหลวมๆ ที่รู้จักกันในชื่อ “ถ้ำสิงห์ (Lions’Den)”

กลุ่มดังกล่าวประกอบด้วยกลุ่มติดอาวุธอิสระที่ดูเหมือนจะไม่มีการควบคุมจากศูนย์กลาง ซึ่งรัฐบาลปาเลสไตน์ นำโดยประธานาธิบดีวัยแปดสิบเศษ มาห์มูด อับบาส (Mahmoud Abbas) มีอำนาจในการบริหาร ความมั่นคง หรือศีลธรรมอย่างแท้จริงเพียงเล็กน้อยในดินแดนนี้ กลุ่มถ้ำสิงห์ยังยังแข่งขันกับกลุ่มติดอาวุธอื่นๆ ในฉนวนกาซาเพื่อแย่งชิงการนำในหมู่เยาวชนชาวปาเลสไตน์ ทั้งในฉนวนกาซาและเวสต์แบงก์

นอกจากนี้ อิตามาร์ เบน-เกวียร์ (Itamar Ben-Gvir) รัฐมนตรีในกลุ่มพันธมิตรของเนทันยาฮูยังได้เยี่ยมชม “เนินพระวิหาร (Temple Mount)” ซึ่งเป็นที่ตั้งของ “มัสยิดอัล-อักซอ (Al-Aqsa Mosque)” หนึ่งในสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ของผู้นับถือศาสนาอิสลาม สิ่งนี้ถือเป็นการยั่วยุของชาวปาเลสไตน์ทุกคน ทั้งในเวสต์แบงก์และฉนวนกาซา ชาวปาเลสไตน์ที่โกรธเคืองมากขึ้น นักท่องเที่ยวชาวอิสราเอลยังเดินทางไปยังสถานที่ดังกล่าวในช่วงวันหยุดซุกคตเมื่อเร็วๆ นี้

การไปเยือนสถานที่ดังกล่าวโดยเอเรียล ชารอน (Ariel Sharon) ในปี 2543 ซึ่งขณะนั้นเป็นผู้นำฝ่ายค้านของอิสราเอล โดยทั่วไปแล้วถือเป็นจุดประกายที่จุดชนวนความขัดแย้งครั้งที่สองระหว่างปี 2543-2548 ทั้งนี้ ภายใต้ข้อตกลงที่มีขึ้นก่อนการก่อตั้งประเทศอิสราเอล กำหนดให้ประเทศจอร์แดนดูแลมัสยิดเอัล-อักซอ ในเบื้องต้น อิสราเอลตั้งเป้าที่จะเคารพบทบาทของจอร์แดนเมื่อลงนามในสนธิสัญญาสันติภาพอิสราเอล-จอร์แดนในปี 2537

อย่างไรก็ตาม ชาวปาเลสไตน์ไม่พอใจการมาเยือนของรัฐมนตรีอิสราเอลและนักท่องเที่ยวที่ไม่ใช่ชาวมุสลิม เพราะเห็นว่าเป็นการไม่เคารพความศักดิ์สิทธิ์ของสถานที่ดังกล่าว ขณะที่กลุ่มฮามาสยังอ้างว่า การเยือนดังกล่าวได้นำไปสู่การดูหมิ่นพื้นที่อัล-อักซอ ซึ่งเป็นข้อโต้แย้งที่เห็นได้ชัดว่ามีจุดมุ่งหมายเพื่อให้ได้การสนับสนุนจากชาวมุสลิมทั่วทั้งภูมิภาคอาหรับและทั่วโลกในวงกว้าง

ทำไมต้องโจมตีตอนนี้? กลุ่มฮามาสได้ตั้งชื่อปฏิบัติการของตนครั้งล่าสุดว่า “ปฏิบัติการน้ำท่วม อัล-อักซอ (Operation Al-Aqsa Flood)” ข้อมูลนี้ให้เบาะแสบางประการเกี่ยวกับเหตุผลหลักที่โจมตีในเวลานี้ ซึ่งเน้นย้ำถึงสิ่งที่กลุ่มฮามาสมองว่าเป็นการกระทำของชาวอิสราเอลที่ดูหมิ่นสถานที่อันศักดิ์สิทธิ์ของศาสนาอิสลาม แต่ก็มีปัจจัยจูงใจเพิ่มเติม โดยมีแนวโน้มว่าประเทศต่างๆ ในกลุ่มอาหรับมีแนวโน้มมากขึ้นในการทำข้อตกลงสันติภาพกับอิสราเอล ดังที่เห็นได้จากสนธิสัญญาอับราฮัมปี 2563 ที่เกี่ยวข้องกับสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ (UAE) บาห์เรน ซูดาน และโมร็อกโก

เมื่อเร็ว ๆ นี้มีการคาดเดาอย่างหนักแน่นว่า ซาอุดิอาระเบียกำลังจะทำข้อตกลงของตนเองกับอิสราเอล นี่เป็นข้อกังวลอย่างยิ่งต่อชาวปาเลสไตน์ทุกคน ไม่ใช่แค่ชาวเวสต์แบงก์เท่านั้น เนื่องจากจะช่วยลดแรงกดดันต่ออิสราเอลในการบรรลุข้อตกลงกับพวกเขาอีกด้วย เนทันยาฮูได้ชี้แจงอย่างชัดเจนในแถลงการณ์ต่อสาธารณะว่า เขาให้ความสำคัญกับสันติภาพกับรัฐชาติอาหรับมากกว่าสันติภาพกับชาวปาเลสไตน์

กลุ่มฮามาสไม่ยอมรับอิสราเอล พวกเขากล่าวว่าพร้อมปฏิบัติตามข้อตกลงหยุดยิงหากอิสราเอลยอมกลับไปใช้การแบ่งพื้นที่ในปี 2510 แต่อิสราเอลไม่น่าจะยึดถือคำพูดของฮามาสเกี่ยวกับเรื่องนี้และถอนตัวตามที่ต้องการ และจะมีโอกาสน้อยลงที่เงื่อนไขดังกล่าวจะเกิดขึ้นหากซาอุดิอาระเบียทำข้อตกลงของตนเองกับอิสราเอล อีกแง่มุมหนึ่งของช่วงเวลาดังกล่าวคือ เกือบจะตรงกับวันครบรอบ 50 ปีของการเริ่มต้น “สงครามยมคิปปูร์” หรือสงครามรอมฎอนในเดือน ต.ค. 2516 เมื่ออียิปต์และซีเรียโจมตีอิสราเอลร่วมกัน ความสำคัญขององค์กรปาเลสไตน์ที่สามารถสร้างความประหลาดใจให้กับอิสราเอลในลักษณะเดียวกันจะไม่สูญหายไปจากกลุ่มฮามาส

ดังนั้นจึงมีวัตถุประสงค์หลายประการสำหรับกลุ่มฮามาสที่จะเริ่มการโจมตีในเวลานี้ และอาจมีวัตถุประสงค์หลายอย่างรวมกัน กลุ่มฮามาสมีแนวโน้มที่จะได้รับความเห็นอกเห็นใจมากจากโลกอาหรับในวงกว้าง แต่แทบไม่ได้รับความช่วยเหลือด้านสิ่งของเลย ปฏิบัติการทางทหารของฮามาสน่าจะทำให้ซาอุดีอาระเบียระงับการฟื้นฟูความสัมพันธ์กับอิสราเอลให้เป็นปกติในตอนนี้ ที่กล่าวมา ไม่น่าเป็นไปได้ที่รัฐอาหรับใดๆ ที่ได้ลงนามในสนธิสัญญาอับราฮัมจะถอนตัวในขณะนี้เพื่อประท้วงเรื่องการตอบโต้ของอิสราเอลต่อฉนวนกาซา

ความขัดแย้งกำลังมุ่งหน้าไปทางไหน? ความขัดแย้งกำลังมุ่งหน้าไปที่ใดไม่ชัดเจน กลุ่มติดอาวุธฮิซบอลเลาะห์ในเลบานอนได้ยิงใส่ที่มั่นทางตอนเหนือของอิสราเอลแล้ว แต่ขอบเขตที่จะเกี่ยวข้องอย่างจริงจังนั้นจะขึ้นอยู่กับอิหร่านซึ่งเป็นผู้สนับสนุน แต่โดยทั่วไปแล้ว อิหร่านมักถูกมองว่าต้องการเก็บกำลังจรวดและขีปนาวุธจำนวนมากของฮิซบอลเลาะห์ไว้สำรอง ในกรณีที่อิสราเอลโจมตีโรงงานนิวเคลียร์ของอิหร่าน

นอกจากนี้ยังมีคำถามว่ากลุ่มติดอาวุธ "ถ้ำสิงห์" ในเขตเวสต์แบงก์จะทำการโจมตีด้วยตนเองหรือไม่ ซึ่งถือเป็นการสร้างแนวหน้าที่สามเพื่อต่อต้านอิสราเอลอย่างมีประสิทธิภาพ และแนวรบที่สี่ที่เป็นไปได้อาจมาจากการโจมตีชาวอิสราเอลเชื้อสายยิว โดยชาวอิสราเอลเชื้อสายอาหรับที่อาศัยอยู่ในอิสราเอล ขณะที่ประธานาธิบดสหรัฐอมเริกา โจ ไบเดน (Joe Biden) ได้ให้คำมั่นว่าจะสนับสนุนอิสราเอลแล้ว ดังนั้นจึงแทบไม่มีข้อสงสัยเลยว่า อิสราเอลจะเอาชนะความท้าทายเหล่านี้ได้ในที่สุด

เนทันยาฮูเตือนถึงสงครามอันยาวนาน แต่ก็อาจจบงานได้ไม่นานนักหากอิสราเอลพยายามตอบโต้อย่างเต็มที่ แต่ข้อจำกัดหลักในการดำเนินการของอิสราเอลต่อฉนวนกาซาก็คือข้อเท็จจริงที่ว่าพลเมืองอิสราเอลจำนวนหนึ่งถูกลักพาตัวโดยกลุ่มติดอาวุธฮามาสและถูกนำตัวไปที่แถบนั้น การทิ้งระเบิดตามอำเภอใจของอิสราเอลจะทำให้ชิวิตของเชลยตกอยู่ในความเสี่ยง อิสราเอลจะไม่เต็มใจที่จะส่งกองกำลังป้องกันของตนเข้าไปในฉนวนกาซา เนื่องจากมีความเสี่ยงที่จะได้รับบาดเจ็บสาหัส แต่อาจส่งหน่วยรบพิเศษเข้าไปหากได้รับข่าวกรองเกี่ยวกับที่อยู่ของผู้ถูกจับเหล่านั้น

ความเสี่ยงอีกประการหนึ่งสำหรับอิสราเอลในการตอบโต้ก็คือ การโจมตีฉนวนกาซาที่โหดร้ายเกินไปอาจทำให้ความคิดเห็นของชาติตะวันตกหันมาต่อต้านฉนวนกาซาได้ อย่างไรก็ตาม จนถึงขณะนี้ รัฐบาลโลกตะวันตกให้การสนับสนุนอิสราเอลอย่างแข็งขันและไม่เห็นอกเห็นใจต่อกลุ่มฮามาส บทเรียนโดยรวมสำหรับอิสราเอลคือต้องพัฒนานโยบายในการบริหารจัดการชาวปาเลสไตน์ที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ที่อิสราเอลควบคุม

“สถานการณ์ปัจจุบัน ซึ่งกลุ่มติดอาวุธหัวรุนแรงยังคงอยู่ในฉนวนกาซา ในขณะที่กองกำลังอิสราเอลลดทอนการกระทำของชาวปาเลสไตน์ที่อาศัยอยู่ในอิสราเอลและเวสต์แบงก์ ได้เหมาะสมกับรัฐบาลอิสราเอลมาหลายปีแล้ว สามารถเพิกเฉยต่อแรงกดดันจากอาหรับและระหว่างประเทศในการเจรจาวิธีแก้ปัญหาแบบทวิภาคีหรือยอมรับในการแก้ปัญหาแบบรัฐเดียว ความสำคัญที่แท้จริงของการดำเนินงานของฮามาสก็คือ การไม่มีนโยบายดังกล่าวไม่สามารถดำเนินต่อไปได้อีกต่อไป” ผู้เขียนกล่าวทิ้งท้าย

- 006