คณะราชฑูตสมัยร.๔

ข่าวเครื่องมงคลราชบรรณาการ ในรัชกาลที่ ๔ ที่พระราชทานให้กับฝรั่งเศสนั้นถูกโจรกรรมไปจากห้องในพระราชวังฟงแตนโบล โดยเฉพาะพระมหามงกุฎอันเป็นศิลปกรรมสูงสุด จึงทำให้เรื่องนี้ได้รับความสนใจติดตามกันมากขึ้นอาทิตย์นี้จึงได้ตามรอยหาภูมิพระราชไมตรีจากเครื่องมงคลราชบรรณาการในรัชกาลที่ ๔  ที่สืบตามราชประเพณีโบราณ ด้วยเครื่องมงคลราชบรรณาการนี้เป็นสัญลักษณ์สำคัญแห่งการเจริญทางพระราชไมตรีกับหลายประเทศในยุโรปได้แก่สหรัฐอเมริกา สหราชอาณาจักร และฝรั่งเศส เป็นต้น พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเอาพระราชหฤทัยใส่และมีพระราชประสงค์ในการเปิดประเทศสยามสู่ความทันสมัย จึงโปรดให้มีพระบรมราโชบายสำคัญด้านการต่างประเทศและการเมืองระหว่างประเทศขึ้น เพื่อหลีกเลี่ยงการเผชิญหน้ากับประเทศมหาอำนาจในสมัยนั้น การพระราชทานเครื่องมงคลราชบรรณาการอันล้ำค่านั้นพระองค์มีพระราชประสงค์ให้เป็นการแสดงถึงความมีประเทศที่มีศิลปกรรมอันสืบทอดมายาวนาน ซึ่งเป็นพระราชกุศโลบายอันแยบยล เพื่อแสดงให้ประชาคมโลกได้ประจักษ์ว่าสยามประเทศนั้นมีอารยธรรมของตนเองเจริญทัดเทียมนานาอารยประเทศ เพื่อให้เป็นแนวทางช่วยให้ราชอาณาจักรสยามนั้นสามารถดำรงอยู่ได้อย่างมีอิสรภาพ จนรอดพ้นจากการล่าอาณานิคมของประเทศมหาอำนาจตะวันตกได้

ในคราวนั้นพระองค์ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้แต่งคณะราชทูตสยามชุดหนึ่งไปเจริญพระราชไมตรีกับสมเด็จพระนางเจ้าวิคตอเรียแห่งอังกฤษ เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๐๐ ต่อมาพระองค์ได้มีพระราชประสงค์ฟื้นฟูความสัมพันธ์ทางการทูตกับฝรั่งเศสอีกครั้งหนึ่ง  หลังจากสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ได้เปิดสัมพันธไมตรีกับชาวฝรั่งเศสที่เข้ามาติดต่อค้าขายกับชาวสยามเมื่อครั้งกรุงศรีอยุธยาแล้วก็ตัดขาดไปยาวนาน ครั้งนี้พระองค์ได้แต่งคณะราชทูตอีกชุดหนึ่งไปเจริญพระราชไมตรีกับฝรั่งเศส โดยคณะราชทูตนั้นได้อัญเชิญพระราชสาส์นและเครื่องมงคลราชบรรณาการถวายพระจักรพรรดินโปเลียนที่ ๓ และจักรพรรดินีเออเฌอนีแห่งฝรั่งเศส ณ พระราชวังฟงแตนโบล เมื่อวันที่ ๒๗ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๐๔ ปีระกา นับว่าเป็นการแสดงพระราชไมตรีต่อชาติมหาอำนาจที่เสมอกัน ดังนั้นเครื่องมงคลราชบรรณาการจึงออกแบบสร้างด้วยศิลปกรรมชั้นเยี่ยมของแผ่นดินโดยเฉพาะ มหามงกุฎ อันเป็นสัญลักษณ์ศิลปกรรมชั้นยอดที่มีความงดงามเสมอกัน และไม่ได้เป็นเครื่องราชบรรณาการต่อประเทศมหาอำนาจอย่างประเทศอื่น ซึ่งมีความปรากฏในประชุมพงศาวดารฉบับที่ ๓๐ ถึงเครื่องมงคลราชบรรณาการนั้นว่า

คณะราชทูตสยามเข้าเฝ้าฯจักรพรรดินโปเลียน ที่ ๓ ของฝรั่งเศส

“มินิศเตอทูวแนล ว่า อยากจะใคร่ดูเครื่องมงคลราชบรรณาการ ราชทูตจึงสั่งผู้กำกับเครื่องมงคลราชบรรณาการให้เชิญหีบเครื่องมงคลราชบรรณาการที่เปนเครื่องทองลงยา เครื่องทองคำ เครื่องอาวุธมาเปิดให้ดู แล้วมินิศเตอทูวแนล ชมว่า“เครื่องมงคลราชบรรณาการทำที่กรุงสยามงามดี เปนของประหลาทยังไม่เคยเห็น”.....“แอมเปรศพระมเหษีนั้นตรัสภาษาอังกฤษแล้วเสด็จเลย ไปทอดพระเนตรเครื่องมงคลราชบรรณาการ รับสั่งว่า ฝีมือช่างไทยทำ สิ่งลงยาลายสลักประดับเพ็ชร์ประดับพลอยงามกว่าของในประเทศอื่น” และ “แอมเปรศ พระมเหษีรับสั่งแก่ทูตานุทูตว่า สิ่งของซึ่งสมเด็จพระเจ้ากรุงสยามทรงยินดีมานั้นเปน ของงามดี จะเก็บรักษาไว้เปนที่ทรงระลึกถึงสมเด็จพระเจ้ากรุงสยาม ทั้งสองพระองค์ ทูตานุทูต ทูลว่า ของถวายนั้นเปนเครื่องสำหรับขัตติยราชตระกูลของกษัตริย์อย่างสูง ใช้ได้แต่ในหลวง”

เครื่องมงคลราชบรรณาการที่ส่งพระราชทานนั้น ได้มีการจัดส่งดังนี้ สหรัฐอเมริกาพ.ศ.๒๓๙๙ มี ๑๙ อย่าง จำนวน ๒๓ ชิ้น สหราชอาณาจักร พ.ศ.๒๔๐๐ มี ๓๔ อย่าง จำนวน ๖๗ รายการ และฝรั่งเศส พ.ศ.๒๔๐๔ ๓๔ อย่าง และมีรายการสิ่งของจากพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว อีก ๖ หีบ ทั้งสหราชอาณาจักรและฝรั่งเศสนั้นพระราชทาน พระมหามงกุฎ และพระราชยานกง ในฐานะเป็นประเทศที่มีกษัตริย์ครองแผ่นดินเช่นเดียวกัน ต้องขอบคุณกรมศิลปากร ที่ยังรักษาจดหมายเหตุเรื่องนี้ไว้เป็นหลักฐานให้สามารถศึกษาได้เป็นอย่างดี

พระวอ เครื่องมงคลราชบรรณาการ

สังข์ เครื่องมงคลราชบรรณาการ

เครื่องราชูปโภคทองคำลงยาที่วัง ฟงแตนโบล

ลูกโลกที่พระนางวิคตอเรียส่งบรรณาการให้ ร.๔

สิ่งของราชบรรณาการจากอังกฤษ

พระมหามุงกุฎ เครื่องมงคลราชบรรณาการ

พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔

พระราชยานกง

เครื่องมงคลราชบรรณาการในห้องแสดง

ห้องเก็บเครื่องมงคลราชบรรณาการ

ภาพพิมพ์พระแก้วมรกต เครื่องมงคลราชบรรณาการ

พระราชวังฟงแตนโบล กรุงปารีส

พระธำมรงค์ เครื่องมงคลราชบรรณาการ