เนื่องในโอกาสครบรอบ 200 ปีแห่งความสัมพันธ์ระหว่างราชอาณาจักรไทยและสหรัฐอเมริกา สถานทูตสหรัฐอเมริกาประจำประเทศไทย จึงได้จัดนิทรรศการชุด “ของขวัญแห่งมิตรภาพ” เพื่อเฉลิมฉลองความสัมพันธ์อันดีตลอดระยะเวลา 200 ปีของสองประเทศ ซึ่งได้นำสิ่งของต่างๆ กว่า 80 ชิ้นที่ผู้นำประเทศ บุคคลสำคัญ และหน่วยงานต่างๆ ของสหรัฐอเมริกา ได้รับพระราชทาน
จากพระมหากษัตริย์ไทยในราชวงศ์จักรี รวมถึงสิ่งของที่ผู้นำประเทศ บุคคลสำคัญของไทยได้มอบให้เพื่อเป็นที่ระลึก ซึ่งสิ่งของทุกชิ้นที่นำมาจัดแสดงนี้ไม่ใช่แค่ “ของขวัญ” แต่ยังนับเป็น “ศิลปวัตถุ” ที่จะเป็นสิ่งยืนยันมิตรภาพอันยาวนานของทั้งสองประเทศ ทั้งนี้ นิทรรศการ “ของขวัญแห่งมิตรภาพ” จัดแสดงให้ชม ณ พิพิธภัณฑ์ผ้า ในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ตั้งแต่วันนี้-30 มิถุนายน 2561

จดหมายจากพระยาสุริยวงศ์มนตรี (ดิศ บุนนาค) ถึง ประธานาธิบดี เจมส์ มอนโร

ในบรรดาศิลปวัตถุที่นำมาจัดแสดงในนิทรรศการชุด “ของขวัญแห่งมิตรภาพ” มีชิ้นเด่นที่เป็นไฮไลท์ที่ไม่ควรพลาดชม ซึ่ง “แนวหน้า” ได้รวบรวมมาแนะนำให้กับผู้สนใจที่กำลังจะไปชมนิทรรศการ ชิ้นแรก จดหมายจากพระยาสุริยวงศ์มนตรี (ดิศ บุนนาค) มีไปยังประธานาธิบดี เจมส์ มอนโร เมื่อปีพ.ศ. 2361 ซึ่งนับว่าเป็นการติดต่อกันทางจดหมายเป็นครั้งแรกระหว่างรัฐสยามในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย และรัฐบาลสหรัฐอเมริกา โดยเขียนเป็นภาษาโปรตุเกสซึ่งเนื้อความในจดหมาย พระยาสุริยวงศ์มนตรี ได้แนะนำแก่ประธานาธิบดีเจมส์ มอนโร ว่า พ่อค้าวาณิชชาวอเมริกันที่ประสงค์จะทำการค้าขายกับราชอาณาจักรสยามให้นำ “Espingardas” หรือปืนคาบศิลา ถึงแม้ว่าจะไม่มีหลักฐานจดหมายที่ประธานาธิบดีมอนโร ตอบกลับ แต่สิ่งที่ยืนยันได้ว่าเขาได้รับจดหมายฉบับนี้จากพระยาสุริยวงศ์มนตรี คือในช่วงต้นคริสต์ทศวรรษที่ 1820 เรืออเมริกันหลายลำเดินทางมายังกรุงเทพมหานครและบรรทุกปืนคาบศิลามาแลกเปลี่ยนกับน้ำตาลจากสยาม ตามคำแนะนำของพระยาสุริยวงศ์มนตรี (ดิศ บุนนาค) ที่มีไปถึง ประธานาธิบดีมอนโร ซึ่งจดหมายฉบับนี้ได้รับความอนุเคราะห์จากหอสมุดรัฐสภาสหรัฐอเมริกา

กล่องบุหรี่ทองประดับอักษรพระปรมาภิไธย อปร ภายใต้พระมหาพิชัยมงกุฎ

ชิ้นที่ 2 ในช่วงที่ประเทศไทยต้องเผชิญกับสงครามโลกครั้งที่ 2 จากการถูกกองทัพญี่ปุ่นบุกยึดครองและบังคับให้รัฐบาลไทยต้องยอมจำนนทำข้อตกลงกับญี่ปุ่นในการร่วมรบกับทหารฝ่ายสัมพันธมิตร ในขณะเดียวกันมีประชาชนคนไทยไม่เห็นด้วยกับการกระทำของรัฐบาล จึงได้รวมตัวกันจัดตั้ง“ขบวนการเสรีไทย” เพื่อต่อต้านญี่ปุ่นและปลดปล่อยประเทศไทยจากกองกำลังจักรวรรดิญี่ปุน โดยมี ม.ร.ว.เสนีย์ ปราโมช เอกอัครราชทูตไทย ณ กรุงวอชิงตัน ดี.ซี. เป็นผู้นำในสายอเมริกา และ หลวงประดิษฐ์มนูธรรม (ปรีดี พนมยงค์)ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล เป็นผู้นำในประเทศไทย ในช่วงเวลาดังกล่าวนั้นเอง หลวงประดิษฐ์มนูธรรม ได้มอบ กล่องบุหรี่ทองประดับอักษรพระปรมาภิไธย พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล (อปร) ภายใต้พระมหาพิชัยมงกุฎ เป็นของขวัญให้กับประธานาธิบดี แฟรงคลิน ดี.รูสเวลต์ เพื่อเป็นสิ่งยืนหยัดว่าประเทศไทยเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกับสหรัฐอเมริกา ท้ายที่สุดแม้ว่าไทยจะประกาศสงครามต่อสหรัฐอเมริกาในฐานะกองกำลังร่วมพบกับญี่ปุ่น แต่สหรัฐอเมริกาไม่เคยมองว่าประเทศไทยเป็นศัตรูแต่อย่างใด กล่องบุหรี่ทองประดับอักษรพระปรมาภิไธยชิ้นนี้ จึงกล่าวได้ว่า เป็นของขวัญแห่งสันติภาพ ซึ่งได้รับความอนุเคราะห์จากพิพิธภัณฑ์และหอสมุดประธานาธิบดีแฟรงคลิน เดลาโน รูสเวลต์ ให้นำมาจัดแสดง

ชุดเครื่องเขียนถมทอง ในหลวงรัชกาลที่ 9 พระราชทานให้กับ ประธานาธิบดี ลินดอน บี.จอห์นสัน

ในประวัติศาสตร์ความสัมพันธ์ระหว่างราชอาณาจักรไทยและสหรัฐอเมริกา เมื่อกล่าวถึงพระราชประวัติของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร แล้วจะขาดสหรัฐอเมริกาไปไม่ได้ ดังแป็นที่ทราบกันดีแล้วว่า โรงพยาบาลเมาต์ออเบิร์น รัฐแมสสาชูเสตส์ ครั้นเมื่อเสด็จฯขึ้นครองราชย์เป็นพระมหากษัตริย์ องค์ที่ 9 แห่งราชวงศ์จักรี หนึ่งในพระราชกรณียกิจที่สำคัญคือ การเสด็จพระราชดำเนินทรงเยือนนานาประเทศเพื่อเจริญความสัมพันธไมตรี โดย พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร เสด็จพระราชดำเนินทรงเยือนสหรัฐอเมริกา ถึง 2 ครั้ง ครั้งแรกในปีพ.ศ.2503 และครั้งที่สองในปีพ.ศ.2510 ซึ่งในการเสด็จพระราชดำเนินทรงเยือนต่างประเทศ จะทรงนำของขวัญที่ทรงให้ช่างฝีมือชาวไทยจัดทำขึ้นเป็นพิเศษ เพื่อพระราชทานแก่ผู้นำประเทศ ดังเช่นในคราวที่เสด็จพระราชดำเนินทรงเยือนสหรัฐอเมริกาครั้งที่ 2 ในปีพ.ศ.2510 พระราชทาน ชุดเครื่องเขียนถมทอง ให้แก่ ประธานาธิบดี ลินดอน บี.จอห์นสัน ระหว่างที่เสด็จพระราชดำเนินทรงเยือนทำเนียบขาว ในชุดประกอบด้วย ที่ทับกระดาษ ที่คั่นหนังสือ ที่เปิดจดหมาย ปฏิทิน ไม้บรรทัด กระดาษซับที่ยึดปากกา แฟ้มจดหมาย นาฬิกาปลุก และที่เขี่ยบุหรี่ ซึ่งเป็นเครื่องเขียน เครื่องใช้ที่มักจะมีไว้ใช้ในสำนักงานในสหรัฐอเมริกา โดยชุดเครื่องเขียนถมทองนี้เป็นศิลปหัตถกรรมโบราณของไทย โดยช่างฝีมือของ มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพ ในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ

ฉลองพระองค์ครุย กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์ ประทานให้กับสถาบันสมิธโซเนียน

ของขวัญแห่งมิตรภาพอีกหนึ่งชิ้น ที่สหรัฐอเมริกาได้รับจากราชวงศ์ไทย ซึ่งมีความงดงามและถูกเก็บรักษาไว้เป็นอย่างดีนั่นคือ ฉลองพระองค์ครุย ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ได้พระราชทานให้ พระเจ้าบรมวงศ์เธอพระองค์เจ้าวรวรรณากร กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์(องค์ต้นราชสกุล วรวรรณ) เป็นเครื่องราชอิสริยยศอย่างหนึ่งสำหรับทรงในงานพระราชพิธีต่างๆ ฉลองพระองค์นี้พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวรรณไวทยากร กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์ ได้รับพระราชทานสืบต่อมาทรงเก็บรักษาไว้อย่างดีก่อนจะประทานให้ สถาบันสมิธโซเนียน เมื่อครั้งทรงดำรงตำแหน่งเอกอัครราชทูตไทย ณ กรุงวอชิงตัน ดี.ซี. เมื่อปีพ.ศ.2490 ฉลองพระองค์ครุยนี้เป็นงานปักด้ายทองอันละเอียดอ่อน และด้วยอายุของฉลองพระองค์ครุย ทำให้มีความเปราะบาง เกิดการชำรุดได้ง่าย ในการเตรียมฉลองพระองค์ครุยเพื่อนำมาจัดแสดงนี้ นักอนุรักษ์สิ่งทอ จูเลียเบรนแนน ได้เย็บฉลองพระองค์ครุยด้วยมือเพื่อให้ได้ ตะเข็บ และลวดลายที่ปักบนฉลองพระองค์ครุยที่รุ่ยออกมามีความคงทนขึ้น อีกทั้ง ยังได้ใส่แผ่นป้องกันไม่ให้ด้ายเสียดสีกันเอง เนื่องจากน้ำหนักและความเปราะบางของฉลองพระองค์ครุย ในการจัดแสดงต้องวางบนพื้นที่แทบจะเรียบสนิท เพื่อป้องกันไม่ให้ตะเข็บชำรุด

ภาพเหมือนประธานาธิบดีจอร์จ วอชิงตัน

นอกจากนี้ ยังมีของขวัญชิ้นอื่นๆ อาทิ ภาพเหมือนประธานาธิบดีจอร์จ วอชิงตัน สันนิษฐานว่าเป็นเรมบรันต์ พีลโดยประธานาธิบดีแฟรงกลิน เพียร์ซ ทูลเกล้าฯ ถวายแด่ พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อ พ.ศ.2399 โดยได้รับความอนุเคราะห์จากกรมศิลปากร ให้นำมาจัดแสดง เช่นเดียวกับ ชุดตะกร้าสาน จากอำเภอโพธิ์ทอง จังหวัดอ่างทอง ซึ่งมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ มอบให้สถาบันสมิธโซเนียน เมื่อ พ.ศ.2524 โดยได้รับความอนุเคราะห์จากฝ่ายมานุษยวิทยา สถาบันสมิธโซเนียน ให้นำมาจัดแสดง

ขอเชิญผู้สนใจตามรอยประวัติศาสตร์ตลอด 200 ปี ความสัมพันธ์ระหว่างราชอาณาจักรไทยกับสหรัฐอเมริกา ผ่านนิทรรสการ “ของขวัญแห่งมิตรภาพ” ได้ตั้งแต่วันนี้-30 มิถุนายน 2561 เวลา 09.00-16.30 น. ทุกวัน บัตรเข้าชมผู้ใหญ่ 150 บาท นักเรียน นิสิต นักศึกษาที่แสดงบัตร 50 บาท และเด็กอายุต่ำกว่า 12 ปี เข้าชมฟรี ดูรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ www.greatandgoodfriends.com

ตะกร้าสาน อ.โพธิ์ทอง จ.อ่างทอง มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ มอบให้สถาบันสมิธโซเนียน เมื่อ พ.ศ.2524