บางครั้งเมื่อสัตว์เลี้ยงของคุณป่วยมากๆ ซึ่งหมอต้องการค้นหาสาเหตุการป่วยอย่างแท้จริงเพื่อให้รักษาได้ตรงอาการมากที่สุด ก็จำเป็นต้องถ่ายภาพรังสี หรือ เอกซเรย์ โดยทั่วไปแล้วเมื่อหมอมีความเห็นว่าจำเป็นต้องเอกซเรย์ ก็จะเลือกกระทำเฉพาะจุดที่จำเป็นเท่านั้น อาทิ

การเอกซเรย์ส่วนช่องอก เพื่อประเมินความผิดปกติของขนาดหัวใจ กรณีหัวใจโต ความผิดปกติของหลอดลม ซี่โครง กระบังลม การตรวจหาสิ่งแปลกปลอมในหลอดอาหาร ภาวะการมีน้ำหรือลมในช่องอกซึ่งจะทำให้หายใจลำบาก รวมถึงความผิดปกติหรือโรคของปอด

ในส่วนช่องท้อง ใช้การเอกซเรย์เพื่อประเมินขนาดของอวัยวะต่างๆ ตรวจหาก้อนเนื้องอกในช่องท้อง นิ่วในทางเดินปัสสาวะ สิ่งแปลกปลอมในทางเดินอาหาร ภาวะการเป็นไส้เลื่อน หรือแม้กระทั่งประเมินการตั้งท้อง เช่น การนับจำนวนลูก การคำนวณวันคลอด การวินิจฉัยภาวะคลอดยาก เป็นต้น หรือการเอกซเรย์ความผิดปกติของกระดูก เช่น ในรายกระดูกหัก ข้อสะโพกเสื่อม สะบ้าเคลื่อน กระดูกสันหลังและหมอนรองกระดูกเสื่อมหรือเคลื่อนที่ แม้กระทั่งภาวะกระดูกบางเนื่องจากขาดสารอาหารด้วย

นอกจากนี้ ยังมีการทำ เทคนิคพิเศษต่างๆ เช่น การกลืนแป้ง (ซึ่งเป็น contrast media หรือสารทึบรังสี) เพื่อประเมินความผิดปกติของทางเดินอาหาร เช่น ทางเดินอาหารอุดตัน หรือแผลในกระเพาะหรือลำไส้ นอกจากนี้ ยังรวมถึงการฉีดลมหรือสีเพื่อประเมินความผิดปกติของทางเดินปัสสาวะส่วนท้าย เช่น กระเพาะปัสสาวะอักเสบ หรือทางเดินปัสสาวะฉีกขาด

เตรียมตัวสัตว์อย่างไรก่อนเอกซเรย์

โดยทั่วไปการเอกซเรย์ ไม่ต้องเตรียมตัวพิเศษมากนัก ยกเว้นในรายที่ต้องกลืนแป้งเพื่อตรวจสอบความผิดปกติของทางเดินอาหาร จึงต้องอดอาหารก่อนประมาณ 12 ชั่วโมง และในรายที่ต้องวินิจฉัยส่วนช่องท้อง เจ้าของสัตว์อาจต้องพาจูงไปเดิน เพื่อกระตุ้นการขับถ่ายอุจจาระและปัสสาวะก่อนเอกซเรย์ ซึ่งจะช่วยไม่ให้อุจจาระในทางเดินอาหารบดบังอวัยวะอื่นๆ ซึ่งอาจทำให้การวินิจฉัยคลาดเคลื่อนได้

สัตว์ขี้กลัว หวาดระแวงไม่ยอมอยู่นิ่ง เอกซเรย์ได้ไหม

การเอกซเรย์สามารถทำได้ดี ในขณะที่สัตว์ยังรู้สึกตัวและให้ความร่วมมือในการจับนอนที่เตียงเอกซเรย์แต่ในบางกรณี สัตว์จำเป็นจะต้องได้รับยาซึม หรือยาสงบประสาท เพื่อลดภาวะความเครียด ความตื่นเต้น และความเจ็บปวดที่อาจเกิดขึ้นในระหว่างจับบังคับขณะเอกซเรย์ และยังช่วยให้ภาพเอกซเรย์ที่ได้มีคุณภาพ เป็นประโยชน์ในการวินิจฉัย และลดความผิดพลาดที่อาจเกิดขึ้น

ตัวเจ้าของต้องมีการป้องกันอันตรายจากเอกซเรย์หรือไม่

ในขณะทำการจัดท่าทาง บางครั้งเจ้าของต้องเข้าไปช่วยจับสัตว์เลี้ยงของตนเพื่อทำให้สัตว์อุ่นใจ ไม่รู้สึกว่าถูกทิ้ง เจ้าของจึงจำเป็นจะต้องสวม ชุดตะกั่ว ป้องกันอันตรายจากรังสีที่อาจกระจายไปสู่ร่างกายทุกครั้ง

และอย่าลืมถอนปลอกคอ สายรัดอก และวัตถุโลหะทุกชนิดออกจากตัวสัตว์เลี้ยง เพื่อไม่ให้เกิดสิ่งรบกวนบนภาพเอกซเรย์ ซึ่งอาจบดบังความผิดปกติที่ต้องการตรวจสอบได้

นอกจากสุนัขและแมวที่เราคุ้นเคยนั้น สัตว์เลี้ยงประเภทอื่นๆ ก็สามารถจะเอ็กซเรย์ได้ ดังนั้น กระต่าย กระรอก นก แฮมสเตอร์ เม่นแคระ เฟอร์เรต จิงโจ้บิน (ชูการ์ไกลเดอร์) เต่า กิ้งก่า ปลา และงู ก็เอกซเรย์ได้หากจำเป็น

ขอย้ำว่า หากเจ้าของสัตว์สังเกตเห็นความผิดปกติใดๆ เกิดขึ้นกับสัตว์เลี้ยง โปรดอย่านิ่งนอนใจ ควรต้องรีบพาสัตว์ไปพบสัตวแพทย์โดยเร็วเพื่อตรวจร่างกาย สืบหาสาเหตุของอาการตั้งแต่เนิ่นๆ เพราะจะเป็นการช่วยให้สัตว์เลี้ยงของคุณมีสุขภาพและมีชีวิตที่ดีขึ้น มีชีวิตยืนยาว

ฝ่ายประชาสัมพันธ์ คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

หมายเหตุ โครงการสัตวแพทย์ จุฬาฯ ติดปีก by นกแอร์ และหนังสือพิมพ์แนวหน้า กำลังร่วมทำโครงการตระเวนทำหมันหมาและแมว รวมถึงฉีดวัคซีนป้องกันโรคกลัวน้ำให้กับหมาแมวจรจัดทั่วประเทศ โดยโครงการแรกจะเริ่มที่ปาย จ.แม่ฮ่องสอน วันที่ 21-23 มกราคมนี้ ขอย้ำว่าหากคุณๆ สนใจจะร่วมโครงการ อาทิ ร่วมบริจาคเงิน อาหารสัตว์ สามารถติดต่อได้ที่ e-mail address luangpee@hotmail.com ขอย้ำว่าโครงการจะตระเวนไปทำหมันให้หมาและแมวจรจรในชุมชนต่างๆ ที่คนในชุมชนให้ความร่วมมือจับหมาและแมวอดน้ำอดอาหารให้กับคณะของเราก่อนวันที่จะไปทำหมัน โดยแต่ละชุมชนต้องมีจำนวนหมาและแมวไม่น้อยกว่า 50 ตัว หากชุมชนได้ทำได้ตามที่ระบุสามารถติดต่อที่อี-เมล์ดังกล่าวได้ทันที