ก่อนจะทรงสร้างวังพญาไท พื้นที่แห่งนี้เคยเป็นที่ประทับในสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ครั้นเมื่อสมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง ในรัชกาลที่ 6เสด็จสวรรคต ในหลวงรัชกาลที่ 6 จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างวังพญาไทขึ้น

ไลฟ์ วาไรตี โดย ดร.เฉลิมชัย ยอดมาลัย นำคุณไปชมความวิจิตรของพระราชวังพญาไท และสนทนาถึงประวัติพระราชวังแห่งนี้ กับหัวหน้าสำนักงานมูลนิธิอนุรักษ์พระราชวังพญาไท นาวาโท (หญิง) ชูจิตจิตต์แก้ว ร.น. 

ทุกปีในวันที่ 25 พฤศจิกายน เป็นวันมหาธีรราชเจ้า มูลนิธิฯ จัดงานพิเศษใดบ้างครับ

น.ท.ชูจิต : ปกติเราร่วมกันจัดงานถวาย โดยร่วมกับโรงพยาบาลพระมงกุฎเกล้า และวิทยาลัยแพทยศาสตร์ พระมงกุฎเกล้า โดยจัดพิธีสงฆ์ ทำบุญน้อมเกล้าฯ อุทิศถวายเป็นพระราชกุศลทุกปี และมีพิธีวางพวงมาลา ณ พระราชานุสาวรีย์พระองค์ท่านที่หน้าพระราชวังพญาไท ด้วยความน้อมสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณเป็นล้นพ้นเสมอมา

เวลาพูดถึงพระราชวังพญาไท อะไรคือหัวใจสำคัญของพระราชวังนี้ครับ

น.ท.ชูจิต : ขออนุญาตเล่าให้ฟังว่า ก่อนจะมาเป็นพระราชวังพญาไท พื้นที่ตรงนี้คือทุ่งพญาไท เมื่อครั้งในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปิยมหาราชเจ้า ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างโรงนาพญาไท และมีพระตำหนักพญาไทเป็นที่ประทับ เพื่อเป็นที่ทดลองการเกษตร ปลูกข้าว ทำนา เลี้ยงปศุสัตว์ ในครั้งนั้น สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จไปประทับ ณ โรงนาพญาไท เพื่อทรงพักผ่อนพระราชอิริยาบถ หลังจากทรงทุเลาพระอาการประชวร แล้วประทับ
ณ พระราชฐานแห่งนี้จนเสด็จสวรรคต หลังจากนั้นสมเด็จพระมหาธีรราชเจ้าทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้สร้างพระราชวังพญาไทขึ้น เมื่อเฉลิมพระราชมณเฑียรแล้ว เสด็จมาประทับ ณ พระราชวังพญาไท 3-4 ปี และขอเล่าให้ฟังว่าในปี 2565 เป็นปีที่พระราชวังพญาไทมีอายุครบ 100 ปี เนื่องจากทรงประกอบพิธีเฉลิมพระราชมณเฑียร เมื่อ พ.ศ. 2465 จึงนับว่าพระราชวังนี้มีอายุครบ 1 ศตวรรษเต็มโดยสมบูรณ์ ขอเรียนแจ้งว่า ศิลปะชิ้นสำคัญของพระราชวังพญาไทนอกจากจะมีความงดงามในด้านสถาปัตยกรรมแบบตะวันตกผสมไทยแล้ว ยังต้องเน้นให้ผู้เข้าชมเงยหน้าชมความวิจิตรของเพดานในแต่ละห้องด้วย เพราะแต่ละห้องวาดภาพเพดานต่างกันไป บางห้องเป็นแบบไทย บางห้องเป็นแบบตะวันตกบางห้องเป็นลวดลายเรขาคณิต บางห้องวาดเป็นรูปเทพนิยายของตะวันตก บางห้องมีลักษณะละม้ายจีนบ้างห้องตกแต่งด้วยไม้แกะสลักปิดทอง ต้องย้ำว่าเพดานในแต่ละห้องมีความงดงามแตกต่างกันไป

พระราชวังแห่งนี้มีพระที่นั่งทั้งหมดกี่องค์ครับ และมีสิ่งประกอบอื่นๆ คืออะไรบ้างครับ

น.ท.ชูจิต : พระที่นั่งในเขตพระราชฐานแห่งนี้มีทั้งสิ้น 5 องค์ และอีกหนึ่งพระตำหนัก พระที่นั่งมีพระนามดังนี้ ไวกูณฐเทพยสถาน พิมานจักรี ศรีสุทธนิวาส เทวราชสภารมย์ และอุดมวนาภรณ์ ส่วนพระตำหนักคือเมขลารูจี และมีสิ่งสำคัญอื่นๆเช่น พระบรมราชานุสาวรีย์ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 6 อาคารเทียบรถพระที่นั่ง สวนโรมัน ศาลท้าวหิรัญพนาสูร ขออธิบายเพิ่มเติมเกี่ยวกับท้าวหิรัญพนาสูร หรือบางคนเรียกว่าท้าวหิรัญฮู ตามประวัติกล่าวว่าเป็นเทพที่คอยถวายอภิบาลปกปักรักษาในหลวงรัชกาลที่ 6 วิหารพระมหานาคชินะวรวรานุสรณ์มงกุฎราช ล่าสุดมูลนิธิฯ ได้บูรณะพระที่นั่งศรีสุทธนิวาสสำเร็จเรียบร้อยแล้วหลังจากเริ่มบูรณะมาเป็นเวลานานกว่า 20 ปี พระที่นั่งองค์นี้เป็นที่ของฝ่ายใน การตกแต่งภายในจึงแตกต่างไปจากพระที่นั่งของฝ่ายหน้า โดยเน้นความอ่อนหวานของสีและการประดับเพดาน ดังนั้นเมื่อได้เข้าไปถึงเขตพระราชฐานของฝ่ายในจึงเห็นความแตกต่างระหว่างเขตของฝ่ายหน้ากับฝ่ายในได้ชัดเจน เนื่องจากฝ่ายในเป็นเขตของสตรี ขออนุญาตเล่าให้ฟังถึงการทำงานเพื่อฉลอง 100 ปี พระราชวังพญาไท ที่ตั้งใจจัดในช่วงเดือนกุมภาพันธ์ ปี 2566 จะจัดสถานที่ให้สวยงามเพื่อใช้สำหรับถ่ายภาพด้วยการแต่งกายแบบโบราณตามสมัยล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ 6จัดตกแต่งสถานที่ด้วยดอกไม้สด และจัดแสดงพระกระยาหารในราชสำนักเมื่อครั้งรัชสมัย รัชกาลที่ 6แล้วจะเชิญช่างถ่ายภาพฝีมือดีมาให้บริการถ่ายภาพเพื่อเป็นที่ระลึก และจะมีนิทรรศการที่เกี่ยวข้องกับยุคสมัยนั้นภายในงานด้วย และที่สำคัญจะมีการจัด chef table ด้วยค่ะ เพื่อให้คนรุ่นหลังได้เห็นพระกระยาหาร และเครื่องเสวยในสมัยรัชกาลที่ 6 เมื่อมีรายละเอียดเพิ่มเติมจะฝากหนังสือพิมพ์แนวหน้าประชาสัมพันธ์ และฝากรายการไลฟ์ วาไรตี ด้วยนะคะ

ปัจจุบันพระที่นั่งทุกองค์เปิดให้สาธารณชนเข้าชมได้หรือไม่ครับ 

น.ท.ชูจิต : เปิดทุกองค์ ยกเว้นแค่เพียงองค์เดียวคือพระที่นั่งอุดมวนาภรณ์ เพราะยังใช้เป็นที่ทำการของสำนักงานแพทย์ โรงพยาบาลพระมงกุฎฯ ส่วนสวนโรมัน และอื่นๆ ในเขตพระราชวังพญาไทเปิดให้เข้าชมค่ะ โดยทุกวันเสาร์และอาทิตย์จะเปิดให้ชมสองรอบ รอบเช้า เวลา 09.30 น. และรอบบ่ายเวลา13.30 น. มีเจ้าหน้าที่พาชมและบรรยายรายละเอียดที่สำคัญให้ทราบ ส่วนหากผู้ใดจะขอเข้าชมเป็นหมู่คณะ โปรดติดต่อมูลนิธิฯ ล่วงหน้า

พระตำหนักเมขลารูจีสำคัญอย่างไรครับ ทำไมจึงเป็นพระตำหนักเพียงองค์เดียว

น.ท.ชูจิต : พระตำหนักเมขลารูจีเป็นพระตำหนักไม้ องค์กะทัดรัดมาก เคยเป็นที่ประทับเมื่อครั้งรัชกาลที่ 6 เสด็จทรงคุมการก่อสร้างพระราชวังพญาไท ภายในพระตำหนักมีห้องพระบรรทมขนาดเล็ก และมีห้องสรงสนานอยู่ชั้นล่าง อันที่จริงตัวของพระตำหนักอยู่ในอ้างหยก ห้องสรงสนานนั้นทรงทำอ่างสรงไว้ โดยทรงให้ขุดลงไปอยู่ในระดับเดียวกับน้ำในอ่าง เมื่อทรงสรงสนานก็ทรงไขน้ำจากอ่างหยกเข้าในอ่างสรง

พระราชวังพญาไทเคยเป็นสถานีวิทยุและเคยใช้เป็นโฮเต็ลดุสิตธานี และเมืองประชาธิปไตยดุสิตธานีมาก่อน ใช่ไหมครับ

น.ท.ชูจิต : ค่ะ หลังจากเสด็จสวรรคตแล้วพระราชวังพญาไทมีหลายบทบาทมาก เช่น เป็นสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งแรกๆของสยาม โดยพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระกำแพงเพชรอัครโยธิน เคยทรงใช้ชั้นสามของพระที่นั่งไวกูณฐเทพยสถานเป็นที่ทำการสถานีวิทยุ และยังถูกใช้เป็นโฮเต็ลที่มีความหรูหรามากที่สุดในยุคเกือบ 100 ปีมาแล้ว โดยคิดค่าบริการคืนละ 80-120 บาท ตามลักษณะการตกแต่งและขนาดของห้อง ซึ่งแสดงว่าในสมัยนั้นบริเวณนี้ต้องเป็นสถานที่ที่แขกเหรื่อต่างชาติเข้ามาพักอาศัย เมื่อเข้ามาติดต่อค้าขายหรือมีกิจกรรมใดๆ ในประเทศสยาม ส่วนดุสิตธานีเมืองประชาธิปไตยจำลอง เป็นพระราชวิเทโศบายที่พระองค์ท่านทรงปลูกฝังให้ข้าราชบริพารในพระองค์ และคนในวังพญาไทได้ศึกษาและซึมซับการปกครองระบอบประชาธิปไตย ซึ่งนับเป็นเรื่องใหม่มากในยุคนั้น โดยทรงให้แต่ละคนในพระราชวังพญาไทสร้างบ้านเล็กๆ ขึ้นมาแล้วอยู่ในบริเวณเดียวกัน ทำเป็นชุมชน บ้านแต่ละหลังต้องเปิดประตู หน้าต่าง ติดไฟฟ้า มีรั้ว มีประตูเสมือนบ้านจริงๆ มีการจัดระเบียบชุมชน มีการแบ่งเป็นฝ่ายน้ำเงิน และแดง มีการเลือกตั้งเชษฐบุรุษเลือกตั้งนายกรัฐมนตรี เป็นต้น อันที่จริงดุสิตธานีเมืองประชาธิปไตยจำลองแต่เดิมนั้นอยู่ในพระราชวังดุสิต แต่ทรงให้ย้ายมาไว้ในพระราชวังพญาไท บ้านแต่ละหลังในดุสิตธานีต้องทำให้สะอาดสะอ้าน เป็นเสมือนบ้านจริงๆ มีเจ้าของบ้านดูแลรักษาพระองค์ท่านทรงทำเรื่องนี้เพื่อให้การศึกษากับคนในพระราชวังพญาไทก่อน เพื่อให้สามารถเข้าใจประชาธิปไตยได้ดี แล้วค่อยๆ แพร่กระจายความรู้ไปยังคนอื่นๆ ในประเทศ ทรงต้องการให้แนวคิดการปกครองตามระบอบประชาธิปไตยฝังรากทีละน้อยๆ ในสยาม เพราะทรงคิดว่าเมื่อจะให้ประชาชนเข้าใจเรื่องประชาธิปไตยต้องให้เห็นและต้องฝึกด้วยตนเองจนเข้าใจดี นี่แสดงให้เห็นชัดว่า ทรงต้องการนำพาให้สยามประเทศเป็นประชาธิปไตยที่มีการฝังรากลึกลงในความเข้าใจของประชาชน

ช่วยกรุณาเล่าความสำคัญของสวนโรมันด้วยครับ

น.ท.ชูจิต : สวนโรมันนั้นเป็นสวนแบบตะวันตกทรงให้ก่อสร้างแบบโรมันโบราณ มีสวนต้นไม้ที่จัดเป็นระเบียบ เป็นแนว และมีสระน้ำ มีน้ำพุ มีรูปปั้นพระวรุณ แต่งองค์แบบไทย แต่ใบหน้าเป็นแบบฝรั่งเป็นงานชิ้นแรกๆ ของอาจารย์ศิลป์ พีระศรี ก่อนที่จะเข้ามารับราชการในประเทศไทย ซึ่งพระองค์ทรงใช้พระราชทรัพย์ส่วนพระองค์ซื้องานของอาจารย์ศิลป์มาประดับไว้ในส่วนกลางสระน้ำ และยังมีรูปปั้นมังกร หรือพญานาคที่ฐานของพระวรุณ และที่ผนังของพระที่นั่งไวกูณฐเทพยสถาน ด้านที่ติดกับสวนโรมันด้วย เนื่องจากพระองค์ท่านทรงประสูติปีนักษัตรมะโรง โดยมังกรหรือพญานาคทำเป็นแบบตะวันตกแต่ทรงให้ตกแต่งให้มีความเป็นไทยผสมไว้ จะเห็นได้ว่าพระองค์ท่านทรงผสมผสานศิลปกรรมแบบตะวันตกกับตะวันออกแบบไทยไว้เสมอ แม้กระทั่งยอดโดมพระที่นั่งไวกูณฐเทพยสถานก็ทรงให้สร้างโดมแบบตะวันตกผสมแบบไทยไว้ และขออนุญาตกล่าวถึงศาลท้าวหิรัญพนาสูรด้วยนะคะ ท่านท้าวหิรัญฯ ทรงเครื่องแบบเทวรูปของเขมร ในทุกๆ วัน จะมีผู้คนมากมายไปกราบไหว้ท่าน เพื่อขอให้ท่านคุ้มครองปกปักรักษา โดยเฉพาะคนไข้และญาติคนไข้ที่มาพักรักษาตัวในโรงพยาบาลพระมงกุฎเกล้า 

การดูแลบำรุงรักษาโบราณสถานที่เป็นพระราชวัง ต้องใช้ความพิถีพิถันมากมายอย่างไรบ้างครับ

น.ท.ชูจิต : อันดับแรกคือต้องดูแลอย่างดีตลอดเวลา ต้องดูว่าตรงไหนที่ชำรุด หากรีบซ่อมได้ต้องรีบทำทันที หากเป็นการซ่อมใหญ่ ต้องขอพระบรมราชานุญาตก่อน และต้องประสานกับกรมศิลปากร เพราะพระราชวังพญาไทได้ขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานจากกรมศิลปากรแล้ว เพราะฉะนั้นการบูรณะใดๆ ต้องผ่านการอนุมัติก่อน ต้องเลือกช่างและสถาปนิกที่มีความชำนาญในการซ่อมโบราณสถานจำพวกพระราชวัง ต้องมีการตรวจสอบงานอย่างพิถีพิถันทุกขั้นตอน

การซ่อมบำรุงแต่ละครั้งต้องใช้เงินงบประมาณมิใช่น้อย ได้รับการสนับสนุนงบฯซ่อมบำรุงจากที่ใดบ้างครับ

น.ท.ชูจิต : งบสำหรับซ่อมบำรุงส่วนใหญ่ได้มาจากการบริจาคโดยบุคคลและองค์กรเอกชนที่เห็นความสำคัญของพระราชวังพญาไท มูลนิธิอนุรักษ์พระราชวังพญาไทได้รับรายได้มาจากผู้มีจิตศรัทธา และบางส่วนได้มาจากการจัดงานกิจกรรมต่างๆของมูลนิธิฯ เช่น งานแสดงดนตรีทั้งดนตรีสากลแบบออร์เคสตร้า และซิมโฟนี และยังมีการแสดงดนตรีไทยสากล และไทยเดิมด้วย งานการแสดงอื่นๆ ด้วยค่ะ เรียนให้ทราบว่างานช่างที่ทำยากมากคืองานไม้ และงานปูนในส่วนที่เป็นจุดสำคัญๆ ของพระราชวัง งานไม้ถือว่าทำได้ยากที่สุด บางห้องใช้งานไม้แกะสลักอย่างวิจิตรแถมยังต้องปิดทองคำเปลวลงบนลายไม้ที่แกะสลักด้วย ก็ขอเรียนเชิญทุกท่านมาชมพระราชวังพญาไท และโปรดให้การสนับสนุนมูลนิธิอนุรักษ์พระราชวังพญาไทด้วยนะคะนอกจากนี้มูลนิธิฯ ยังเปิดให้ผู้มีจิตศรัทธาร่วมสนับสนุนและอนุรักษ์พระราชวังพญาไทสามารถใช้พื้นที่บางแห่งของพระราชวังจัดกิจกรรมที่ผ่านการพิจารณาอนุมัติแล้วได้ด้วย เช่น งานแต่งงาน งานหมั้นงานกิจกรรมดนตรี งานเปิดตัวสินค้า และงานสัมมนา สามารถมาหารือพูดคุยเรื่องการจัดงาน จัดกิจกรรมในเขตพระราชวังพญาไทได้ค่ะ มูลนิธิฯ ยินดีรับการสนับสนุนทุกรูปแบบจากกลุ่มคนรักวังพญาไทค่ะแค่เพียงขอให้จัดงานตามรูปแบบที่ไม่เป็นการทำลายพระเกียรติของพระราชวัง และให้ความเคารพสถานที่ก็สามารถคุยหารือกันได้ค่ะ

คุณจะได้ชมรายการไลฟ์ วาไรตี รายการดีที่ครบครันด้วยสาระและความรู้ ออกอากาศทุกวันเสาร์ เวลา 14.05-14.30 น. ทางโทรทัศน์ NBTกดหมายเลข 2 และชมรายการย้อนหลังได้ที่YouTube ไลฟ์ วาไรตี