แนวโน้มการเกิดโรคมะเร็งสูงขึ้นอย่างต่อเนื่องสถิติขององค์การอนามัยโลก คาดการณ์ว่ามีจำนวนผู้ป่วยทั่วโลกที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นโรคมะเร็งประมาณ 18 ล้านคน และอีก 20 ปีข้างหน้า จะมีผู้ป่วยเพิ่มขึ้นเป็น 29 ล้านคน หรือเพิ่มขึ้นอีก 60% สำหรับประเทศไทยโรคมะเร็งยังคงเป็นสาเหตุการเสียชีวิตอันดับหนึ่งของคนไทยมาตลอดช่วงเวลากว่า 20 ปี และยังพบผู้ป่วยรายใหม่ต่อปีเพิ่มขึ้นต่อเนื่อง จากข้อมูลสถิติโดย สถาบันมะเร็งแห่งชาติ พบว่า แต่ละปีจะมีจำนวนผู้ป่วยมะเร็งรายใหม่ ประมาณ 140,000 คน หรือคิดเป็นประมาณ 400 คนต่อวัน และเสียชีวิตปีละประมาณ 80,000 คนต่อปีหรือกว่า 200 คนต่อวัน

ข้อมูลจาก นพ.เอกภพ แสงอริยวนิช แพทย์เฉพาะทางสาขาโสต ศอ นาสิก สถาบันมะเร็งแห่งชาติ กรมการแพทย์เปิดเผยว่า มะเร็งช่องปาก เป็นมะเร็งที่พบได้บ่อยในคนไทย โดยเฉพาะในเพศชาย โดยจากสถิติข้อมูลมะเร็งประเทศไทยระหว่างปี พ.ศ. 2559-2561 (Cancer in Thailand Vol. X 2016-2018) ซึ่งรวบรวมโดย สถาบันมะเร็งแห่งชาติพบว่า มะเร็งช่องปากเป็นมะเร็งที่พบบ่อยเป็นอันดับที่ 6 ของโรคมะเร็งในผู้ชายไทย และในแต่ละปี มีผู้ป่วยมะเร็งช่องปากรายใหม่เฉลี่ย 3,840 คนต่อปี หรือวันละ 11 คน โดยตำแหน่งในช่องปากที่พบว่าเป็นมะเร็งบ่อยที่สุดคือ ลิ้น รองลงมาคือบริเวณใต้ลิ้น และบริเวณเหงือก

สาเหตุการเกิดโรคมะเร็งช่องปาก

สาเหตุในการเกิดโรคมะเร็งช่องปากที่สำคัญ คือ การสูบบุหรี่ ยาสูบ ยาเส้น, การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และการเคี้ยวหมากพลู นอกจากนี้สาเหตุอื่นๆ ที่พบได้ เช่น การเป็นแผลเรื้อรังในช่องปาก, การติดเชื้อไวรัสhuman papilloma virus (HPV), การใส่ฟันปลอมที่ไม่พอดี, สุขภาพช่องปากไม่ดีหรือมีฟันผุมาก, มีฟันที่แหลมคม, ได้รับแสงอาทิตย์โดยตรงเป็นประจำ (เสี่ยงต่อมะเร็งริมฝีปาก) และพันธุกรรม ผู้ป่วยที่มีประวัติคนในครอบครัวเป็นมะเร็งช่องปากมีความเสี่ยงเพิ่มขึ้น

อาการของโรคมะเร็งช่องปาก

อาการของโรคมะเร็งช่องปาก มีได้หลายอาการขึ้นกับตำแหน่งที่เป็น ได้แก่ เป็นแผลเรื้อรังในช่องปากซึ่งอาจมีลักษณะคล้ายแผลร้อนในแต่ต่างกันที่ไม่หายภายใน 2-3 สัปดาห์ และไม่ค่อยมีอาการเจ็บปวด หรือเป็นแผลเรื้อรัง
ที่มีลักษณะก้นแผลลึกลงขอบแข็ง, เป็นก้อนนูนอาจมีลักษณะคล้ายหงอนไก่หรือดอกกะหล่ำ หรือฝ้าขาวหรือแดงในช่องปาก, มีเลือดออกผิดปกติโดยไม่ทราบสาเหตุ,ฟันหลุด, ฟันโยก, อ้าปากได้น้อยลง มะเร็งอาจมีการลุกลามไปยังอวัยวะหรือเนื้อเยื่อข้างเคียงทำให้มีอาการปวดหรือชาที่กราม, ปวดหู, กลืนลำบาก, เสียงเปลี่ยน หรือมีก้อนที่คอ

การตรวจวินิจฉัยโรคมะเร็งช่องปาก

สำหรับการตรวจวินิจฉัยโรคมะเร็งช่องปาก ทำโดยการตัดชิ้นเนื้อรอยโรคที่สงสัยเพื่อตรวจชิ้นเนื้อทางพยาธิวิทยา และหลังจากได้รับการวินิจฉัยแล้ว ผู้ป่วยจะได้รับการตรวจเพิ่มเติมอื่นๆ เช่น เอกซเรย์คอมพิวเตอร์เพื่อประเมินระยะของโรคเพื่อวางแผนการรักษาต่อไป

การรักษามะเร็งช่องปาก

การรักษามะเร็งช่องปาก ขึ้นอยู่กับระยะของโรครวมถึงสภาพร่างกาย โรคประจำตัวของผู้ป่วย โดยจะพิจารณาการผ่าตัดเป็นอันดับแรก ซึ่งในการผ่าตัดนอกจากจะทำการผ่าตัดมะเร็งในช่องปากแล้ว ผู้ป่วยยังอาจได้รับการผ่าตัดต่อมน้ำเหลืองที่คอร่วมด้วย และหลังผ่าตัดผู้ป่วยบางรายอาจจำเป็นต้องรับรังสีรักษาเพื่อป้องกันการกลับมาเป็นมะเร็งซ้ำด้วย สำหรับผู้ป่วยที่ไม่สามารถรับการผ่าตัดได้ ผู้ป่วยจะได้รับการรักษาด้วยวิธีรังสีรักษาร่วมกับเคมีบำบัด ซึ่งให้ผลการรักษาที่ใกล้เคียงกับการผ่าตัด ในช่วงหลังการรักษา แพทย์จะนัดติดตามอาการและการกลับมาเป็นซ้ำของโรคของผู้ป่วยทุกๆ 3 ถึง 6 เดือน

อย่างไรก็ตาม การป้องกันการเกิดโรคย่อมดีกว่าการรักษาเมื่อป่วยแล้ว วิธีการป้องกันโรคมะเร็งช่องปาก ได้แก่ งดสูบบุหรี่หรือสูดดมควันบุหรี่, งดการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์, ไม่เคี้ยวหมาก, ใส่ฟันปลอมที่พอดี,หลีกเลี่ยงการถูกแสงแดดที่ใบหน้าโดยตรงเป็นประจำ,การรับประทานผักผลไม้เป็นประจำ และการตรวจเช็คสุขภาพช่องปากและฟันทุก 6 เดือน

การตรวจหารอยโรคแผล หรือก้อนในช่องปากด้วยตนเอง

เนื่องจากช่องปากเป็นตำแหน่งที่สามารถมองเห็นไม่ยาก ดังนั้น ประชาชนทั่วไปสามารถตรวจหารอยโรคแผลหรือก้อนในช่องปากด้วยตนเองได้ ซึ่งมีวิธีการดังต่อไปนี้หลังจากแปรงฟันแล้ว ให้ส่องกระจกตรวจบริเวณดังต่อไปนี้

(1) ริมฝีปาก โดยสังเกตริมฝีปากด้านนอก ดึงริมฝีปากบนและล่างเพื่อตรวจดูเยื่อบุริมฝีปากด้านใน

(2) กระพุ้งแก้ม และเหงือก โดยใช้นิ้วดึงกระพุ้งแก้มออกไปด้านข้าง ตรวจดูบริเวณกระพุ้งแก้มและเหงือกบน-ล่าง

(3) ลิ้น ใต้ลิ้น และพื้นช่องปาก โดยอ้าปาก แลบลิ้น ยื่นลิ้นหรือดึงลิ้นด้วยผ้าก๊อซหรือกระดาษทิชชู่ไปทางซ้ายและขวาเพื่อตรวจดูด้านข้างของลิ้น กระดกลิ้นขึ้น เพื่อตรวจดูบริเวณใต้ลิ้นและพื้นของช่องปาก รวมถึงเหงือกด้านล่าง และ

(4) เพดานปาก โดยอ้าปาก เงยหน้า ตรวจดูเพดานปาก รวมถึงบริเวณเหงือก

จะเห็นได้ว่ามะเร็งช่องปากเป็นมะเร็งที่ป้องกันและตรวจคัดกรองได้ด้วยตนเองได้ไม่ยาก หากท่านมีอาการผิดปกติ หรือตรวจช่องปากด้วยตนเองแล้ว สงสัยว่ามีความผิดปกติ ท่านควรไปปรึกษาแพทย์หรือทันตแพทย์เพื่อการวินิจฉัยและรักษาที่ถูกต้อง ซึ่งปัจจุบันบริการคัดกรองรอยโรคเสี่ยงมะเร็งและมะเร็งช่องปาก เป็นสิทธิประโยชน์ที่บอร์ด สปสช. ได้อนุมัติเมื่อเดือนธันวาคม 2564 เพื่อให้ประชาชนอายุ 40 ปีขึ้นไป ทุกสิทธิ ได้รับบริการคัดกรองปีละ 1 ครั้ง โดยบุคลากรทางการแพทย์

สามารถติดตามข่าวสารความรู้เรื่องโรคมะเร็งจากสถาบันมะเร็งแห่งชาติเพิ่มเติมได้ที่เว็บไซต์
ส่งเสริมความรอบรู้สู้ภัยมะเร็ง http://allaboutcancer.nci.go.th/เว็บไซต์ต่อต้านข่าวปลอมโรคมะเร็ง https://thaicancernews.nci.go.th/_v2/ และ Line : NCI
รู้สู้มะเร็ง

ผศ.(พิเศษ)ดร.อภิสิทธิ์ ฉัตรทนานนท์

ประธานกรรมการ มูลนิธิคุณแม่คุณภาพ