สองสามสัปดาห์ที่ผ่านมา หลายคนคงวุ่นวายกับการเตรียมของขวัญปีใหม่ให้ญาติสนิทมิตรสหาย ผู้หลักผู้ใหญ่ที่เคารพนับถือ เวลาเราเลือกของขวัญให้คนอื่นๆ เราคงพิจารณาว่าสิ่งที่เรามอบให้ต้องเป็นสิ่งที่ผู้รับต้องชื่นชอบ เป็นของดีมีประโยชน์สำหรับชีวิต เมื่อเรามอบของขวัญให้คนอื่นๆ แต่คงมีหลายคนลืมมอบของขวัญให้กับคนสำคัญที่สุด คือตัวเราเอง

เราเองคือคนสำคัญที่สุด เพราะว่าเราต้องมีสุขภาพกายและใจที่ดี เราจึงจะมีความสามารถทำดีให้กับคนอื่นๆ ได้ ดังนั้น เราจึงต้องมีร่างกายแข็งแรงให้มากที่สุดเพื่อจะได้ทำงานการต่างๆ ให้สำเร็จลุล่วง ดังนั้น ก่อนจะหาของขวัญอื่นใดให้คนอื่น เราต้องมอบของขวัญที่ดีที่สุดให้ตัวเอง คือทำให้สุขภาพของเราดีที่สุด ดังนั้น จึงควรพาตัวเองไปตรวจร่างกายประจำปี 

ถามว่า ตรวจร่างกายประจำปี เราควรตรวจอะไรเพิ่มเติมบ้าง นอกเหนือจากสวัสดิการทั่วไปซึ่งที่ทำงานบางแห่งอาจมีให้กับพนักงาน แต่ก็มีบริษัทหลายแห่งไม่มีสวัสดิการนี้ให้ ซึ่งย้ำว่าคนที่ไม่มีสวัสดิการด้านนี้จำเป็นต้องตรวจร่างกายประจำปีด้วย เพื่อให้ทราบสภาวะต่างๆ ของร่างกาย และควรเริ่มตรวจตั้งแต่เนิ่นๆ อย่าหลงคิดว่ายังอายุน้อยยังไม่จำเป็นต้องตรวจร่างกายประจำปี ไม่ต้องรอให้อายุมากๆ จึงพาร่างกายไปตรวจ ซึ่งอาจจะสายเกินไปเพราะหากเจอโรคก็จะรักษาได้ยากมากขึ้น

ช่วงวัยใดควรตรวจอะไรบ้าง เริ่มจากช่วงอายุประมาณ 25-34 ปี รายการตรวจสุขภาพประจำปีพื้นฐานที่ควรตรวจได้แก่ 

(1) การชั่งน้ำหนัก วัดส่วนสูง เพื่อการคำนวณดัชนีมวลกายว่ามีน้ำหนักอยู่ในเกณฑ์เหมาะสมหรือไม่ เข้าเกณฑ์น้ำหนักเกินหรืออ้วนหรือยัง 

(2) การตรวจนับความสมบูรณ์ของเลือด (complete blood count; CBC) การตรวจนี้จะช่วยให้ค้นพบภาวะโลหิตจางได้ และสามารถค้นหาสาเหตุและเริ่มการรักษาได้อย่างเหมาะสม 

(3) การทำงานของตับ (liver function test; LFT) ที่ควรตรวจเพราะตับเป็นอวัยวะสำคัญในการกำจัดสารพิษ การเปลี่ยนแปลงยาต่างๆ ที่เราใช้ ดังนั้น ผู้ที่ดื่มเหล้าบ่อยๆ หรือใช้ยาบางอย่างเป็นประจำ ก็ควรตรวจค่านี้อย่างสม่ำเสมอเพื่อให้รู้ว่าตับยังทำงานดีอยู่หรือไม่ หรือเริ่มส่งสัญญาณผิดปกติที่ต้องเริ่มปรับเปลี่ยนพฤติกรรมบางอย่างได้แล้ว 

(4) การทำงานของไต (renal function) เหตุผลที่ควรตรวจก็เพราะไตเป็นอวัยวะกำจัดของเสียของร่างกายซึ่งควรถูกตรวจติดตามอย่างสม่ำเสมอว่ายังทำงานได้ปกติอยู่หรือไม่อีกอย่างหนึ่งคือมีโรคเกี่ยวกับภูมิคุ้มกันของร่างกายทำงานผิดปกติบางอย่างที่เริ่มแสดงอาการผิดปกติที่ไต 

(5) การตรวจวิเคราะห์ปัสสาวะ (urinalysis) ซึ่งจะสามารถพบเม็ดเลือด โปรตีน น้ำตาลที่รั่วออกมาและเป็นสัญญาณสำคัญของโรคหลายๆ ชนิด รวมถึงอาจพบการติดเชื้อแบคทีเรียเพิ่มเติมด้วย 

(6) ค่าน้ำตาลในเลือดขณะอดอาหาร (fasting blood sugar; FBS) โดยเฉพาะอย่างยิ่งในคนที่มีน้ำหนักตัวค่อนข้างมากหรือในครอบครัวมีญาติสายตรงที่เป็นโรคเบาหวาน ผลที่สูงผิดปกติจะทำให้พบโรคเบาหวานตั้งแต่เริ่มต้นและได้เริ่มการรักษาแต่เนิ่นๆ เป็นการลดโอกาสการเกิดภาวะแทรกซ้อนจากเบาหวานอีกด้วย 

(7) ระดับไขมันในเลือด (lipid profile) การตรวจนี้จะทำให้ทราบทั้งระดับโคเลสเตอรอลชนิดต่างๆ ไตรกลีเซอไรด์ ซึ่งส่วนใหญ่ในวัยผู้ใหญ่ตอนต้นอาจจะยังไม่สูง แต่ในรายที่พบว่าสูงก็อาจจำเป็นต้องเริ่มใช้ยาลดไขมันเพื่อลดความเสี่ยงการเกิดภาวะหลอดเลือดแดงแข็งและอุดตัน 

นอกจากการตรวจเลือดหรือปัสสาวะอย่างที่กล่าวไปแล้วยังมีการตรวจเอกซเรย์ปอดที่ควรทำ โดยเฉพาะในรายที่สูบบุหรี่เพราะถึงแม้ว่าการเอกซเรย์ปอดจะไม่ใช่การตรวจคัดกรองมะเร็งปอดที่ดี แต่ถ้ามีความผิดปกติเกิดขึ้นจะได้รับการตรวจวินิจฉัยได้ทันทีว่ารอยโรคที่เห็นเข้าได้กับโรคอะไร ไม่ว่าจะเป็นมะเร็ง หรือวัณโรคปอดก็ตาม

ส่วนในคนที่อายุเพิ่มขึ้น เช่น อายุ 35-50 ปี ก็ตรวจเพิ่มเติม เช่น ระดับกรดยูริก การตรวจเอกซเรย์เต้านม การตรวจส่องกล้องลำไส้ใหญ่ การตรวจสารบ่งชี้โรคมะเร็งต่อมลูกหมาก การตรวจเพิ่มเติมที่มีขึ้นมาก็ขึ้นกับเพศและปัจจัยเสี่ยงโรคมะเร็งที่พบได้ในช่วงอายุที่มากขึ้น 

ส่วนคนที่อยู่ในวัยเกษียณ ก็อาจพิจารณาเพิ่มการตรวจมวลกระดูก ระดับวิตามินดีในเลือด เพื่อดูความเสี่ยงการเกิดกระดูกพรุนหรือกระดูกหัก การตรวจคัดกรองต่างๆ มีจุดมุ่งหมายเพื่อค้นพบโรคที่พบบ่อยในแต่ละช่วงวัยเพื่อจะได้ให้การรักษาได้อย่างเหมาะสม ที่สำคัญคือ การตรวจร่างกายหรือสุขภาพนี้ควรทำทุกปีเพื่อตรวจดูแนวโน้มของความเสื่อมหรือความผิดปกติที่เกิดขึ้น เพื่อสามารถจัดการรักษาได้อย่างเหมาะสม ไม่เสียชีวิตหรือป่วยหนักก่อนวัยอันควร 

ดังนั้น ใครที่ยังไม่มีของขวัญปีใหม่ให้ตนเอง การเลือกแพ็กเกจตรวจสุขภาพประจำปีซึ่งถือว่าเป็นของขวัญที่ดีมากสำหรับตัวเอง

รศ.ภญ.ดร.ณัฏฐดา อารีเปี่ยม และ รศ.ภก.ดร.บดินทร์ ติวสุวรรณ

คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย