หมอแดน บีช บรัดเลย์ เมื่อแรกเข้ามาสยาม

บุคคลที่สำคัญต่อวงการพิมพ์และหนังสือพิมพ์ในเมืองสยามนั้น หมอ-แดน บีช แบรดลีย์ (Dan Beach Bradley, M.D.) ที่รู้จักกันอย่างดีว่าหมอบรัดเลย์ หรือปลัดเหล่นั้น อาทิตย์นี้ขอนำเสนอเรื่องราวของนายแพทย์ชาวอเมริกันผู้เริ่มกิจการพิมพ์อักษรไทยและทำการผ่าตัดคนไข้ในสยามเป็นครั้งแรก หมอบรัดเลย์ผู้นี้เดินทางเข้ามาเผยแพร่ศาสนาคริสต์เมื่อรัชกาลที่ 3 เดิมเป็นชาวเมือง
มาร์เซลลัส (Marcellus) เกิดเมื่อ 18 กรกฎาคม พ.ศ.2347 สำเร็จการแพทย์จากมหาวิทยาลัยนิวยอร์ก แล้ว อายุได้ 31 ปี ได้เดินทางมาถึงกรุงเทพฯ เมื่อวันที่ 18 กรกฎาคม พ.ศ.2378 พร้อมภรรยาเอมิลี เข้ามาทำงานในคณะหมอสอนศาสนา เพรสไบทีเรียน ตั้งแต่เดือนกรกฎาคม พ.ศ.2379พักอาศัยอยู่แถววัดเกาะสำเพ็ง หรือวัดสัมพันธวงศ์ปัจจุบันเป็นย่านที่มีชาวจีนอาศัยอยู่

หมอบรัดเลย์ ทำหน้าที่บรรณาธิการหนังสิอพิมพ์

ครั้งนั้นได้พักอาศัยรวมกับครอบครัวของศาสนาจารย์สตีเฟน จอห์นสัน ต่อมาหมอบรัดเลย์ได้เปิดโอสถศาลาขึ้นเป็นแห่งแรกในสยาม เพื่อทำการรักษา จ่ายยา และเผยแพร่หนังสือเกี่ยวกับศาสนาให้กับคนไข้ จึงถูกเพ่งเล็งว่าอาจทำให้ชาวจีนกระด้างกระเดื่องต่อรัฐบาลสยามได้ จึงเป็นเหตุให้นายกลิ่นเจ้าของที่ดิน ไม่ให้มิชชันนารีเช่า ทำให้หมอบรัดเลย์ต้องย้ายไปอยู่แถวกุฎีจีน ซึ่งเป็นย่านของชาวโปรตุเกส เช่าบ้านบริเวณหน้าวัดประยุรวงศาวาส ของเจ้าพระยาพระคลัง คือ สมเด็จพระยาบรมมหาประยุรวงศ์ (ดิศ บุนนาค) หมอบรัดเลย์และคณะมิชชันนารีดัดแปลงบ้านเช่าที่พักแห่งใหม่นี้เป็น โอสถศาลา เปิดทำการเมื่อ 30 ตุลาคม 2378 ต่อมา เกิดเหตุการณ์ระเบิดขึ้นในวัดจากกระบอกบรรจุดินดำที่ใช้ทำพลุแตก หมอบรัดเลย์จึงได้ทำการผ่าตัดครั้งสำคัญในประวัติศาสตร์การแพทย์ของไทย โดยตัดแขนให้แก่พระภิกษุรูปหนึ่ง เมื่อวันที่ 13 มกราคม 2380 จึงเป็นที่กล่าวถึงด้วยก่อนนั้นคนไทยยังไม่รู้วิธีผ่าตัดร่างกายมนุษย์แล้วมีชีวิตอยู่ ในพ.ศ.2395 หมอบรัดเลย์ได้เช่าที่หลวง ตั้งโรงพิมพ์อยู่บริเวณปากคลองบางกอกใหญ่ ข้างป้อมวิชัยประสิทธิ์ ติดกับพระราชวังเดิม

หนังสือจินดามณีของหมอบรัดเลย์พิมพ์


นิราศลอนดอนที่หมอบรัดเลย์ซื้อลิขสิทธิ์เรื่องแรก

โรงพิมพ์นี้ได้พิมพ์หนังสือเพื่อเผยแพร่ศาสนา และได้ใช้ตัวอักษรภาษาไทยที่ได้มาจากสิงคโปร์ งานชิ้นแรกที่หมอบรัดเลย์พิมพ์เป็นภาษาไทยในวันที่ 27 เมษายน พ.ศ.2382 คือ  การพิมพ์ประกาศห้ามสูบฝิ่นและห้ามค้าฝิ่น ที่พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้ทำขึ้นจำนวน 9,000 แผ่น ซึ่งนับว่าเป็นเอกสารราชการไทยฉบับแรกที่พิมพ์ขึ้นด้วยเครื่องพิมพ์ สำหรับผลงานของหมออเมริกันผู้นี้มีคุณูปการมาก ได้แก่ เป็นผู้ริเริ่มทำการผ่าตัดแผนใหม่เป็นรายแรก, ปลูกฝีป้องกันไข้ทรพิษสำเร็จเป็นรายแรก,พิมพ์หนังสือต่างๆ เช่น พิมพ์ปฏิทินสุริยคติเป็นภาษาไทยขึ้นเป็นครั้งแรก, พิมพ์หนังสือคัมภีร์ครรภ์ทรักษา หนังสือบัญญัติสิบประการ (The Commandments) ซึ่งเป็นหนังสือสอนคริสต์ศาสนามีทั้งหมด 8 หน้า ต่อมาในปีพ.ศ.2385 นั้น หมอบรัดเลย์ได้หล่อชุดพิมพ์ขึ้นมาใหม่และในอีกสองปีต่อมาหมอบรัดเลย์ได้ใช้ชุดพิมพ์ตัวใหม่นี้จัดพิมพ์หนังสือพิมพ์รายเดือนภาษาไทยฉบับแรกขึ้นมาโดยใช้ชื่อว่าชื่อว่า บางกอกรีคอร์เดอร์ (Bangkok Recorder) ออกวางจำหน่ายวันที่ 4 กรกฎาคม พ.ศ.2387ซึ่งถือเป็นหนังสือพิมพ์ภาษาไทยฉบับแรกที่มีขึ้นในประเทศไทย

บางกอกเมื่อแรกศาสนาคริสต์มาสร้างโบสถ์ 

แต่หนังสือพิมพ์เล่มดังกล่าวก็อยู่ได้ไม่นานต้องปิดตัวไปด้วยเหตุที่ภรรยาของหมอบรัดเลย์สิ้นชีวิตพอดี จึงต้องหยุดลงชั่วคราว โดยหมอบรัดเลย์ตัดสินใจเดินทางกลับประเทศของตนเป็นระยะเวลาหนึ่งและได้แต่งงานใหม่ก่อนกลับคืนสู่สยามอีกครั้ง และกลับมาคราวนี้หมอบรัดเลย์ได้ลาออกจาก American Board of Commissioners of Foreign Missions เข้ามาย้ายไปสังกัดองค์กร American Missionary Association (AMA) แทน หมอบรัดเลย์ได้พิมพ์หนังสือขายมีหนังสือที่พิมพ์หลายประเภททั้งตำราเรียนภาษาไทย เช่น ประถม ก กา จินดามณี หนังสือกฎหมายและวรรณคดีต่างๆ เช่น ราชาธิราช  สามก๊ก เลียดก๊ก ไซฮั่น เป็นต้น

นสพ.จดหมายเหตุกรุงเทพ

ในช่วงนี้ได้มีการซื้อลิขสิทธิ์หนังสือเพื่อมาจัดพิมพ์วางจำหน่ายเป็นครั้งแรกในสยามกล่าวคือหมอบรัดเลย์ได้ซื้อลิขสิทธิ์นิราศลอนดอนจากหม่อมราโชทัย (หม่อมราชวงศ์กระต่าย อิศรางกูร) ผู้เขียนเป็นเงิน 400 บาท ในวันที่ 15 มิถุนายน พ.ศ. 2404 ทำให้หนังสือเล่มดังกล่าวเป็นหนังสือเล่มแรกของไทยที่มีการซื้อขายลิขสิทธิ์เช่นเดียวกับตะวันตกทำให้การพิมพ์ต่างๆ ต่อมามีการซื้อลิขสิทธิ์จากผู้เขียนเช่นเดียวกัน หมอบรัดเลย์นั้นพำนักอยู่ในประเทศสยามจนถึงแก่กรรม เมื่อวันที่ 23 มิถุนายน พ.ศ.2416 นับเป็นบุคคลผู้ริเริ่มการพิมพ์หนังสือในสยาม