นกแซงแซวหางบ่วงใหญ่ Greater Racket-tailed Drongo มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Dicrurus paradiseus อยู่ในวงศ์ Dicruridae ประกอบด้วย นกแซงแซวหางปลา Dicrurus macrocercus, นกแซงแซวสีเทา Dicrurus leucophaeus, นกแซงแซวปากกา Dicrurus annectans,นกแซงแซวเล็กเหลือบ Dicrurus aeneus, นกแซงแซวหางบ่วงเล็ก Lesser Racket-tailed Drongo, นกแซงแซวหงอนขน Hair-crested Drongo และนกแซงแซวหางบ่วงใหญ่ Greater Racket-tailed Drongo

แซงแซวหางบ่วงใหญ่ เป็นนกประจำถิ่นพบได้บ่อยทั่วทุกภาคในประเทศไทย อาศัยอยู่ตามป่าเบญจพรรณ ป่าเต็งรัง ป่าดงดิบชื้น ป่าดงดิบแล้ง ป่าผลัดใบ แหล่งพื้นที่เกษตรกรรม สวนสาธารณะ สวนป่า และสวนผลไม้ แซงแซวหางบ่วงใหญ่ตัวผู้และตัวเมียลักษณะลำตัวและสีคล้ายกัน วัดขนาดความยาวจากปลายปากจรดปลายหางประมาณ 62 เซนติเมตร (ความยาวของหาง 30-32 เซนติเมตร) ลำตัวด้านบน ใต้คอ และอกมีสีดำเป็นเงาเหลือบน้ำเงินอมเขียว ส่วนใต้ท้องสีดำด้านปนน้ำเงิน ปากหนาสีเทาดำ ปลายปากบนงองุ้ม โค้งลง ที่หน้าผากจากโคนปากบนมีแผ่นหงอนสั้นไล่ยาวตั้งขึ้นเลยไปถึงหัว และปัดไปทางด้านหลัง เมื่อนกแซงแซวหางบ่วงมีอายุ 1 ปี ขนหางคู่นอกสุดเป็นก้านยาวยื่นออกมามาก และตอนปลายหางเป็นแผงขนด้านเดียวบิดเป็นแผ่นเกลียว ขาและนิ้วสีดำ นกชนิดนี้เป็นนกที่ดุและก้าวร้าว หวงอาณาเขต มักส่งเสียงร้องในตอนเช้าตรู่ และตอนเย็นจนใกล้ค่ำ สามารถเลียนเสียงร้องของนกบางชนิดและสัตว์อื่นที่อาศัยใกล้ตัวได้ดีอีกด้วย

นกแซงแซวหางบ่วงใหญ่จัดอยู่ในพวกนกกินแมลง ดังนั้นอาหารส่วนใหญ่จึงเป็นพวกตั๊กแตน แมลงปอ ผีเสื้อ หนอน สัตว์เลื้อยคลานขนาดเล็ก และรวมถึงบางครั้งก็กินน้ำหวานจากเกสรดอกไม้ด้วย เมื่อมันจับเหยื่อเหล่านี้มาได้ มันจะบินไปเกาะที่กิ่งไม้ เอาเท้าจับแมลงไว้แล้วใช้ปากฉีกดึงเหยื่อกินไปเรื่อยจนหมด

ช่วงฤดูผสมพันธุ์จะอยู่ในราวเดือนมีนาคมถึงเดือนพฤษภาคม ทั้งตัวผู้และตัวเมียจะช่วยกันสร้างรัง ไว้ตามง่ามปลายกิ่งไม้ เป็นรูปถ้วย โดยใช้กิ่งไม้ ใบหญ้า พืชที่เป็นเถาวัลย์ พันเกี่ยวโยงไปมา พ่อแม่นกผลัดกันฟักไข่ อยู่ราว 2 สัปดาห์ จนลูกนกออกจากไข่ แต่ยังไม่มีขน พ่อนกและแม่นกช่วยกันหาอาหารมาเลี้ยงลูกนกอยู่อีกประมาณ 8-10 วัน ขนขึ้นเต็มตัว จึงสอนลูกให้หัดบิน และเมื่อลูกนกแข็งแรงบินได้เองแล้ว จะแยกออกจากรังไปใช้ชีวิตด้วยตัวเองต่อไป

ปัญจพร ศรีบุญช่วย
ฝ่ายเทคโนโลยีสิ่งแวดล้อมและทรัพยากร
สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย (วว.)