อุตสาหกรรมเสื้อผ้า รองเท้า และกระเป๋า (Garment, Footwear, and Travel Goods - GFT) เป็นหัวใจสำคัญของเศรษฐกิจกัมพูชา โดยมีบทบาทอย่างมากในการสร้างงานให้ชาวกัมพูชากว่า 8 แสนคน แต่ในช่วงกลางปี พ.ศ. 2568 อุตสาหกรรมดังกล่าวประสบปัญหาอย่างรุนแรงจากการปิดพรมแดนของไทย และการขึ้นภาษีนำเข้าจากประธานาธิบดีทรัมป์ ของสหรัฐเมริกา

1.ที่ตั้งโรงงานและการดำเนินงาน โรงงานอุตสาหกรรมเสื้อผ้า รองเท้า และกกระเป๋า (GFT) ส่วนใหญ่ตั้งกระจุกตัวอยู่รอบกรุงพนมเปญ และในจังหวัดใกล้เคียง เช่น สีหนุวิล กันดาล บาเวต ปอยเปต โรงงานเหล่านี้ส่วนใหญ่ดำเนินงานโดยนักลงทุนต่างชาติ โดยเฉพาะอย่างยิ่งจากจีน ไต้หวัน ฮ่องกง และเกาหลีใต้ โดยมีการผลิตสินค้าหลากหลายประเภท ตั้งแต่เสื้อผ้าสำเร็จรูปสำหรับบุรุษ สตรี และเด็ก ชุดชั้นใน  รองเท้ากีฬาและรองเท้าแฟชั่น ไปจนถึงกระเป๋าเดินทาง กระเป๋าถือ และกระเป๋าเป้ 

2.จำนวนคนงาน ในปี 2567 อุตสาหกรรม GFT เป็นผู้จ้างงานรายใหญ่ที่สุดในภาคอุตสาหกรรมของกัมพูชา โดยมีจำนวนคนงานโดยประมาณอยู่ที่กว่า 800,000 คน ส่วนใหญ่เป็นแรงงานหญิงจากพื้นที่ชนบท โดยมีรายได้เฉลี่ย ราว 7,000 บาทต่อเดือน   แม้ว่าจะมีรายงานเกี่ยวกับการปิดโรงงานบางแห่งและการเลิกจ้างแรงงานในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา เนื่องจากปัจจัยทางเศรษฐกิจโลกและปัญหาภายในประเทศ แต่โดยรวมแล้ว ภาคส่วนนี้ยังคงเป็นแหล่งรายได้หลักของครัวเรือนจำนวนมากในกัมพูชา แรงงานส่วนใหญ่เป็นผู้หญิงที่ย้ายถิ่นฐานมาจากชนบทเพื่อหางานทำในเมือง

3.ตลาดส่งออกหลัก สินค้า GFT จากกัมพูชาถูกส่งออกไปยังตลาดหลักทั่วโลก โดยมีสัดส่วนใหญ่ที่สุดคือ สหภาพยุโรป (EU) เยอรมนีและสหราชอาณาจักรเป็นตลาดส่งออกที่สำคัญที่สุดมาอย่างยาวนาน โดยกัมพูชาได้รับสิทธิพิเศษทางการค้าภายใต้โครงการ "ทุกสิ่งยกเว้นอาวุธ" (Everything But Arms - EBA) แม้ว่าส่วนหนึ่งของสิทธิ EBA จะถูกระงับไปในปี 2563 แต่ EU ยังคงเป็นปลายทางสำคัญสำหรับสินค้า GFT ของกัมพูชา

โดยสหรัฐอเมริกาเป็นตลาดส่งออกขนาดใหญ่อีกแห่งหนึ่ง โดยเฉพาะอย่างยิ่งหลังจากที่กัมพูชาได้รับสิทธิประโยชน์ภายใต้ General System of Preferences (GSP) สำหรับสินค้ากลุ่มกระเป๋าเดินทางในปี 2560 ขณะที่ แคนาดา สหราชอาณาจักร และญี่ปุ่น เป็นตลาดที่มีความสำคัญรองลงมา แต่ก็ยังคงมีบทบาทในการรองรับสินค้าส่งออกของกัมพูชา

4.ผลกระทบจากภาษีของอดีตประธานาธิบดีทรัมป์ นโยบายการค้าของอดีตประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ ในพ.ศ. 2568 โดยเฉพาะการขึ้นภาษีนำเข้าสินค้าจากจีน ("สงครามการค้า") ได้ส่งผลกระทบทั้งทางตรงและทางอ้อมต่ออุตสาหกรรม GFT ของกัมพูชา ในช่วงแรก มีการคาดการณ์ว่ากัมพูชาอาจได้รับประโยชน์จากการที่บริษัทต่างชาติย้ายฐานการผลิตออกจากจีนเพื่อหลีกเลี่ยงภาษี อย่างไรก็ตาม ผลกระทบโดยรวมมีความซับซ้อน โดยโอกาสบางส่วนของคำสั่งซื้อที่เคยอยู่ในจีนอาจย้ายมาที่กัมพูชา ซึ่งช่วยกระตุ้นการลงทุนและการจ้างงานในระยะสั้น และความท้าทาย เพราะสงครามการค้าทำให้เศรษฐกิจโลกชะลอตัวลง ส่งผลให้ความต้องการสินค้าอุปโภคบริโภคลดลงทั่วโลก ซึ่งกระทบต่อคำสั่งซื้อจากตลาดหลักของกัมพูชา นอกจากนี้ ความตึงเครียดทางการค้ายังสร้างความไม่แน่นอนให้กับห่วงโซ่อุปทานและการลงทุนในภูมิภาค

5.ผลกระทบจากการที่ไทยปิดพรมแดน (กรกฎาคม 2568) การที่ประเทศไทยปิดพรมแดน ด้วยเหตุผลด้านความมั่นคง ในเดือนกรกฎาคม 2568 ส่งผลกระทบอย่างมีนัยสำคัญต่ออุตสาหกรรมเสื้อผ้า รองเท้า กระเป๋า ของกัมพูชาในหลายมิติ อาทิ การขนส่งและโลจิสติกส์ การปิดพรมแดนขัดขวางการขนส่งวัตถุดิบที่จำเป็นสำหรับการผลิต (เช่น ผ้า ด้าย กระดุม ซิป) ซึ่งส่วนใหญ่มาจากประเทศไทยและจีนผ่านทางประเทศไทย รวมถึงการขนส่งสินค้าสำเร็จรูปเพื่อส่งออกไปยังท่าเรือในไทย (เช่น ท่าเรือแหลมฉบัง) หรือผ่านแดนไปยังประเทศอื่น ๆ นำไปสู่ความล่าช้า ต้นทุนที่เพิ่มขึ้น และทำให้คำสั่งซื้อล่าช้าหรือถูกยกเลิก , การเคลื่อนย้ายแรงงาน การปิดพรมแดนกระทบต่อการเคลื่อนย้ายแรงงาน ส่งผลกระทบต่อแรงงานข้ามแดนที่ทำงานในประเทศไทยและส่งเงินกลับมายังครอบครัวในกัมพูชา , ความเชื่อมั่นของนักลงทุน สถานการณ์ดังกล่าวจะลดทอนความเชื่อมั่นของนักลงทุนต่างชาติในการลงทุนในกัมพูชา เนื่องจากความเสี่ยงด้านการขนส่งและโลจิสติกส์ที่เพิ่มขึ้น ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อการลงทุนใหม่ๆในระยะยาว

สรุป อุตสาหกรรมเสื้อผ้า รองเท้า และกระเป๋าของกัมพูชา เป็นเสาหลักทางเศรษฐกิจ ต้องเผชิญกับความท้าทายจากปัจจัยภายนอกหลายประการ ทั้งนโยบายการค้าโลกที่เปลี่ยนแปลงไป และการปิดพรมแดนของประเทศเพื่อนบ้านอย่างไทยในเดือนกรกฎาคม 2568

โดย สุริยพงศ์