โรคมะเร็งคือหนึ่งในสาเหตุการเสียชีวิตอันดับต้น ของคนทั่วโลก เมื่อเป็นเช่นนี้ เราก็ต้องดูแลตัวเองและคนที่เรารักเกี่ยวกับมะเร็ง และทำความรู้จักสัญญาณเตือนของโรคมะเร็งที่พบบ่อย เพราะจะช่วยให้เราสามารถตรวจพบและรักษาได้ในระยะเริ่มต้น จะทำให้เพิ่มโอกาสรอด และมีคุณภาพชีวิตที่ดี
สำหรับประเทศไทยพบว่ามีมะเร็ง 3 อันดับต้นที่พบบ่อยที่สุด คือ มะเร็งเต้านม มะเร็งปอด และมะเร็งลำไส้ใหญ่ ทั้งสามชนิดนี้มีความสัมพันธ์โดยตรงกับกรรมพันธุ์ และอายุที่มากขึ้น ถ้ามีประวัติคนในครอบครัวสายตรงเคยเป็นมะเร็งเหล่านี้ แสดงว่าเรามีความเสี่ยง และเมื่อเราแก่ลง ร่างกายทำงานมานานก็มีโอกาสเกิดมะเร็งทั้งสามนี้มากขึ้น
มะเร็งเต้านมเป็นโรคร้ายของผู้หญิง โดยเฉพาะผู้หญิงอายุ 35 ปีขึ้นไปมีโอกาสเสี่ยง เป็นมะเร็งเต้านม และมะเร็งรังไข่ โดยเฉพาะหลังอายุ 40 ปี ความเสี่ยงจะเพิ่มขึ้น นอกจากนี้ มะเร็งเต้านมสัมพันธ์กับระดับฮอร์โมนมีความเสี่ยงสูงขึ้น เช่น ผู้หญิงมีประจำเดือนครั้งแรกเร็วมาก เช่น ก่อนอายุ 12 ปี หรือหมดประจำเดือนหลังอายุ 55 ปี หรือใช้ฮอร์โมนทดแทนเป็นเวลานาน ผู้หญิงไม่มีบุตร หรือมีบุตรคนแรกเมื่ออายุมากกว่า 30 ปี แล้วไม่ได้ให้นมบุตรด้วยนมตัวเอง และยังมีปัจจัยจากโรคอ้วน ขาดการออกกำลังกาย ดื่มแอลกอฮอล์ และสูบบุหรี่ ล้วนเสี่ยงต่อการเกิดมะเร็งเต้านม
 สัญญาณที่ต้องสังเกต คือถ้าคลำพบก้อนที่บริเวณเต้านม หรือใต้รักแร้ โดยทั่วไปมักไม่เจ็บ และเปลี่ยนแปลงรูปร่างของก้อนเนื้อ ลักษณะเต้านมเปลี่ยนไปจากเดิมเช่น หัวนมบุ๋มลงไป หรือมีแผลเรื้อรัง ผิวของเต้านมหยาบคล้ายเปลือกส้มและมีรอยบุ๋ม มีผื่นแดงที่รักษาไม่หาย มีอาการปวดที่เต้านม หรือปวดรักแร้ตลอดเวลา หากมีอาการเหล่านี้ต้องไปพบแพทย์ทันที
มะเร็งปอด เกิดจากปัจจัยเสี่ยงอันดับหนึ่งคือ การสูบบุหรี่ ไม่ว่าจะสูบเอง หรือเป็นผู้รับควันบุหรี่มือสอง นอกจากนี้ การสัมผัสกับสารก่อมะเร็ง เช่น แร่ใยหิน หรือสารเคมีจากโรงงานอุตสาหกรรม มลภาวะทางอากาศ เช่น PM 2.5 ก็เป็นสาเหตุของมะเร็งปอดเช่นกัน และต้องไม่ลืมเรื่องพันธุกรรมด้วย ยิ่งถ้ามีคนในครอบครัวสายตรงเป็นมะเร็งปอด รวมถึงปัจจัยเรื่องอายุที่มากขึ้นก็เสี่ยงมากขึ้น 
สัญญาณเตือนของโรค คือ ไอติดต่อเป็นเวลานาน เช่น นานเกินสองถึงสามสัปดาห์แล้วอาการไม่ดีขึ้น ไอมีเสมหะปนเลือด หายใจลำบาก หอบเหนื่อย หายใจได้สั้น หรือหายใจมีเสียงหวีด เจ็บหน้าอก แน่นหน้าอก หรือเจ็บขณะหายใจลึก อ่อนเพลีย เสียงแหบเรื้อรัง ปอดอักเสบ หรือหลอดลมอักเสบบ่อยครั้ง หากมีอาการเหล่านี้ต้องไปพบแพทย์ทันที
มะเร็งลำไส้ใหญ่ พบมากในผู้มีอายุมากกว่า 50 ปีขึ้นไป และผู้ที่ชอบรับประทานอาหารไขมันสูง เนื้อแดง อาหารแปรรูป แต่รับประทานอาหารส่วนที่เป็นกากใยผักผลไม้น้อย จะมีความเสี่ยงเกิดมะเร็งลำไส้ใหญ่ และยังพบในกลุ่มคนมีประวัติลำไส้อักเสบเรื้อรังหรือมีติ่งเนื้อที่ลำไส้ รวมถึงมีประวัติคนในครอบครัวเป็นมะเร็งลำไส้ใหญ่ และมีปัญหาโรคอ้วน ขาดการออกกำลังกาย ดื่มแอลกอฮอล์ และสูบบุหรี่ เหล่านี้คือปัจจัยเสี่ยงของโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่
 อาการที่สังเกตพบเบื้องต้นคือ การขับถ่ายผิดปกติ ท้องผูกสลับท้องเสีย ถ่ายไม่สุด ถ่ายบ่อย หรือถ่ายบ่อยผิดปกติ ลักษณะอุจจาระเปลี่ยนไปหรือผิดปกติ เช่น อุจจาระมีลักษณะเป็นลำเล็กลง มีเลือดปน อาจจะสีสดหรือสีคล้ำก็ได้ มีอาการปวดท้อง ท้องอืด ท้องเฟ้อ ปวดเกร็งในช่องท้องบ่อย มีภาวะโลหิตจาง เช่น ซีด อ่อนเพลียง่าย หน้ามืด
และยังมีสัญญาณเตือนที่ไม่จำเพาะเจาะจงกับโรค แต่จะรู้อีกทีเมื่อมะเร็งลุกลามแล้ว คือ น้ำหนักลดรวดเร็วโดยไม่ทราบสาเหตุ หากน้ำหนักลดมากกว่า 10 % ในเวลา 6 เดือน โดยไม่ได้ควบคุมอาหาร หรือออกกำลังกายหนัก มีอาการเหนื่อยอ่อนเพลียอย่างผิดปกติ แม้จะพักผ่อนเพียงพอก็ไม่ดีขึ้น มีไข้เรื้อรัง โดยเฉพาะไข้ที่ไม่ทราบสาเหตุและเป็นยาวนาน มีการเจ็บปวดเรื้อรังที่ไม่ตอบสนองการรักษาทั่วไป เกิดการเปลี่ยนแปลงของผิวหนัง เช่น ไฝเปลี่ยนสี ขนาด รูปร่าง หรือแผลที่รักษาไม่หาย หากมีสิ่งเหล่านี้ต้องไปพบแพทย์โดยเร็ว
ส่วนประเด็นเกี่ยวข้องกับยาที่พบบ่อย ๆ คือ ผู้ป่วยมักไปขอซื้อยาบรรเทาอาการไอเรื้อรัง ยารักษาอาการท้องผูกสลับกับท้องเสียที่เกิดกับตัวเองเป็นเวลานาน แล้วรักษาไม่หายขาด แล้วกินยาบรรเทาปวดเป็นประจำ อาการเหล่านี้ดูเหมือนอาการของโรคทั่วไปที่ไม่เฉพาะเจาะจง ครั้นเมื่อใช้ยาบรรเทาแล้วอาการก็อาจดีขึ้น 
อย่างไรก็ตาม หากผู้ป่วยมีอาการดังกล่าวข้างต้น ร่วมกับมีปัจจัยเสี่ยงโรคมะเร็ง รวมถึงมีอาการอื่นร่วมด้วย เภสัชกรแนะนำให้รีบไปพบแพทย์เพื่อตรวจวินิจฉัยโดยเร็ว เพื่อให้มั่นใจว่าไม่มีโรคร้ายแรงซ่อนอยู่ ขอย้ำว่า การรักษาโรคมะเร็งนั้น หากรู้เร็วก็สามารถรักษาให้หายขาดได้

รศ. ภญ. ดร. ณัฏฐดา อารีเปี่ยม และ รศ. ภก. ดร. บดินทร์ ติวสุวรรณ
คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย