ภาควิชาพฤกษศาสตร์ คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาฯ ให้บริการวิเคราะห์ตรวจสอบตัวอย่างพืช ตรวจระบุชื่อวิทยาศาสตร์ ทำตัวอย่างพันธุ์ไม้รักษาสภาพ เพื่อต่อยอดการศึกษาและงานวิจัย ใช้ประโยชน์ในอุตสาหกรรมอาหารและยา ระบุพืชต่างถิ่น ไปจนถึงชี้เป้าหลักฐานในคดีอาชญากรรม

ณ พิพิธภัณฑ์พืช ศาสตราจารย์กสิน สุวตะพันธุ์ ตั้งอยู่บนชั้น 4 ภาควิชาพฤกษศาสตร์ คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย มีตัวอย่างพืชในประเทศมากกว่า 20,000 ตัวอย่าง และตัวอย่างผล เมล็ด ผลิตผลจากพืช ทั้งพืชที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจและพฤกษศาสตร์พื้นบ้าน ที่นี่ไม่เพียงเป็นคลังข้อมูลเกี่ยวกับพืชที่เปิดให้ผู้สนใจเข้าเยี่ยมชมและเรียนรู้ได้โดยไม่มีค่าใช้จ่าย แต่ยังให้บริการตรวจวิเคราะห์ระบุชื่อวิทยาศาสตร์ของตัวอย่างพืชเพื่อใช้ในการศึกษาด้านความหลากหลายของพืช และงานวิจัยเกี่ยวกับการตรวจหาสารสำคัญในพืชเพื่อประโยชน์ทางอุตสาหกรรมยาและอื่นๆ หรือการตรวจสอบพืชของกลางในงานด้านศุลกากรและงานนิติวิทยาศาสตร์

“สำนักงานตำรวจแห่งชาติเคยนำชิ้นส่วนของพืชที่ติดอยู่ที่กางเกงของผู้ต้องหามาให้เราตรวจสอบว่าคือพืชชนิดไหน ขึ้นอยู่ในพื้นที่จำกัดหรือเปล่า สถานที่มาจากตรงไหน เพื่อเป็นหลักฐานประกอบการดำเนินคดี  กรมศุลกากรมีการยึดหอมแขกที่ด่าน แล้วส่งมาให้เราตรวจว่าเป็นพืชชนิดใด พันธุ์ใด ตัวอย่างทั้งหมดที่ส่งมาเป็นชนิดเดียวกันหรือไม่ และสามารถขยายพันธุ์ต่อได้หรือไม่” ปริญญนุช กลิ่นรัตน์ เจ้าหน้าที่บริการวิทยาศาสตร์ (ชำนาญการ) ภาควิชาพฤกษศาสตร์ คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ยกตัวอย่างบริการการตรวจสอบตัวอย่างพืชให้กับหน่วยงานและองค์กรต่างๆ

“อีกกรณีเป็นบริษัทที่ส่งออกรถยนต์ไปต่างประเทศ ให้เราตรวจสอบชิ้นส่วนของพืชที่ติดอยู่ที่กระจังหน้ารถว่าเป็นพืชชนิดใดและเป็นพืชต่างถิ่นรุกรานหรือไม่ เพราะต่างประเทศเข้มงวดเรื่องนี้มาก เราต้องถามว่าบริเวณรอบโรงงานมีต้นไม้อะไรขึ้นอยู่บ้าง มีพืชกลุ่มนี้ขึ้นอยู่หรือเปล่า ให้เขาส่งภาพถ่ายประกอบเพื่อจะได้รู้ว่ามีโอกาสเป็นพืชที่อยู่รอบๆ และโดนลมปลิวมาติดอยู่ตามรถได้หรือไม่”

ทั้งนี้ พิพิธภัณฑ์พืช ศาสตราจารย์กสิน สุวตะพันธุ์ อยู่ภายใต้การกำกับดูแลของหน่วยปฏิบัติการวิจัยพรรณไม้ในประเทศไทย ภาควิชาพฤกษศาสตร์ คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาฯ ตั้งขึ้นในปี 2503 เพื่อรวบรวมตัวอย่างพืชเป็นฐานข้อมูลเกี่ยวกับพืชของประเทศไทย สนับสนุนการเรียนการสอนและการวิจัยด้านความหลากหลายของพืช และในปัจจุบัน ปริญญนุช กล่าวว่า พิพิธภัณฑ์ฯ ได้เพิ่มการบริการวิชาการเกี่ยวกับการตรวจวิเคราะห์ระบุชื่อวิทยาศาสตร์ของพันธุ์ไม้อย่างเต็มรูปแบบ โดยมีภารกิจหลักในการวิเคราะห์และทดสอบตัวอย่างพืช 3 รายการด้วยกัน คือ 1.การตรวจระบุชื่อวิทยาศาสตร์ของพรรณไม้ , 2.การทำตัวอย่างพันธุ์ไม้รักษาสภาพ ทั้งตัวอย่างแห้งและตัวอย่างดอง รวมถึงตัวอย่างอ้างอิง (Voucher specimen) , 3.การเขียนคำบรรยายลักษณะพรรณไม้

หนึ่งในบริการของพิพิธภัณฑ์พืชคือการตรวจระบุชื่อวิทยาศาสตร์ของพรรณไม้ ซึ่งหลายคนอาจสงสัยว่าในเมื่อเรามีชื่อพืชในภาษาถิ่นแล้ว ทำไมยังต้องระบุชื่อวิทยาศาสตร์ด้วย 

“ในแต่ละประเทศหรือแต่ละท้องถิ่นเรียกชื่อพืชชนิดเดียวกันไม่เหมือนกัน เช่น มะละกอ ภาษาเหนือเรียกว่า มะก้วยเทศ ทางอีสานเรียกว่า หมักหุ่ง ส่วนทางใต้เรียก ลอกอ หรือพืชต่างชนิดกันแต่มีชื่อเรียกเดียวกัน เช่น มีพืชที่เรียกว่าตีนตุ๊กแกอยู่ 4-5 ชนิด ทุกชนิดอยู่คนละวงศ์ คนละชนิดกัน เหล่านี้ทำให้เกิดความสับสนได้ จึงต้องมีชื่อทางวิทยาศาสตร์มากำกับเพื่อความเข้าใจเป็นอย่างเดียวกัน” ปริญญนุช กล่าวถึงความสำคัญในการตรวจระบุชื่อวิทยาศาสตร์พรรณไม้

“การให้ชื่อวิทยาศาสตร์ที่ถูกต้องเป็นหลักสำคัญในการนำไปต่อยอดการศึกษาหรือทำวิจัยเกี่ยวกับพืช เช่น นักเคมีได้นำชื่อวิทยาศาสตร์ไปใช้อ้างอิงเพื่อค้นคว้า ตรวจเอกสารงานวิจัยหาสารสำคัญในพืช ทางเภสัชศาสตร์นำไปต่อยอดทำงานวิจัยเกี่ยวกับยาได้ โดยพื้นฐานต้องรู้ชื่อวิทยาศาสตร์ก่อน ถึงจะเอาไปค้นหาต่อว่ามีใครเคยศึกษาพืชชนิดนั้นแล้วบ้าง อย่างไร” ปริญญนุช กล่าว

ทั้งนี้ การเก็บข้อมูลและรวบรวมพืชพันธุ์ไม้ต่างๆ มีทั้งภาพถ่าย ภาพวาด แต่ที่ขาดไม่ได้คือการเก็บตัวอย่างจริง ทั้งในแบบตัวอย่างแห้งและตัวอย่างดอง - อีกหนึ่งภารกิจสำคัญของพิพิธภัณฑ์พืช

โดย พิพิธภัณฑ์พืช ศาสตราจารย์กสิน สุวตะพันธุ์ เปิดทำการทุกวันจันทร์-ศุกร์ เวลา 9.00-12.00 น. และ 13.00-16.00 น. ปิดวันหยุดนักขัตฤกษ์ ไม่เสียค่าเข้าชม ผู้ที่สนใจติดต่อได้ที่ https://www.botany.sc.chula.ac.th/?page_id=1638 หรือติดต่อโดยตรงที่หน่วยปฏิบัติการวิจัยพรรณไม้ประเทศไทย และพิพิธภัณฑ์พืช ศ. กสิน สุวตะพันธุ์ ภาควิชาพฤกษศาสตร์ คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาฯ โทร 02 218 5502 (คุณปริญญนุช)