“พูดลำบาก ปากตก ยกไม่ขึ้น” อาการโรคหลอดเลือดสมองที่แพทย์ผู้เชี่ยวชาญแนะนำให้จำให้ขึ้นใจอยู่เสมอ แต่ไม่ได้มีไว้ให้สังเกตตัวเองเท่านั้น เพราะสิ่งที่สำคัญไม่แพ้กัน คือ การสังเกตคนใกล้ชิดหรือคนที่รัก เพราะยิ่งสังเกตได้เร็ว รักษาได้ไว ยิ่งเพิ่มโอกาสในการเอาชนะโรคนี้ได้มากยิ่งขึ้น

งานวันโรคหลอดเลือดสมองโลกครั้งที่ 17 ที่จัดขึ้นโดยศูนย์ความเป็นเลิศด้านโรคหลอดเลือดสมองครบวงจร โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สภากา ชาดไทย เมื่อวันที่ 17 ตุลาคมที่ผ่านมา บรรยากาศเต็มไปด้วยความคึกคัก ด้วยกิจกรรมต่างๆ ที่จัดขึ้น ไม่ว่าจะเป็นการออกกำลังกายป้องกันโรคหลอดเลือดสมอง การตรวจคัดกรองแบบครบวงจร และอีกมากมาย แต่ที่ผู้เข้าร่วมงานได้รับไปแบบเต็มเม็ดเต็มหน่วย คือ ความรู้ความเข้า ใจที่มีต่อโรคนี้ เพราะงานนี้เสิร์ฟให้แบบจัดเต็ม เพื่อให้ทุกคนได้เข้าใจแนวคิดที่ว่า “รู้จักอาการ ไปโรงพยาบาลฉับพลัน มุ่งมั่น ป้องกัน รู้ทันโรคหลอดเลือดสมอง”

วันที่ 29 ตุลาคมของทุกปี คือ วันโรคหลอดเลือดสมองโลก วันที่ทั่วโลกให้ความสำคัญกับการให้ทุกคนได้รู้เท่าทันถึงโรคนี้ เพราะโรคหลอดเลือดสมอง หรือที่นิยมเรียกกันว่า สโตรก (Stroke) เป็นสาเหตุของความพิการและการเสียชีวิตของประชากรทั่วโลก รวมทั้งในประเทศไทย แต่ถ้ารู้เท่าทัน และได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที โรคนี้ก็จะไม่น่ากลัวอีกต่อไป งานนี้แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านโรคหลอดเลือดสมองและทีมสหสาขาวิชาชีพจึงมาให้คำแนะนำกันแบบไม่มีกั๊ก และที่สำคัญยังได้ฟังเรื่องเล่าวินาทีชีวิตของผู้ที่สัมผัสประสบการณ์ตรงจากโรคนี้

โรคหลอดเลือดสมอง ไม่เลือกเพศ ไม่เลือกวัย มีโอกาสเป็นได้ทุกคน

“เราเป็นคนออกกำลังกาย ดูแลสุขภาพ และอายุแค่สามสิบต้น ๆ ก็รู้สึกว่าโรคหลอดเลือดสมองกับเรามันไกลตัวมาก จนได้มาเจอกับตัวเอง ตอนนั้นสติแตกเลยค่ะ” ตังตัง-นัฐรุจี วิศวนารถ นักแสดงและพิธีกรมากความสามารถ เปิดใจถึงวินาทีสุดระทึกที่ตนได้ประสบพบเจอโดยตรง “ตอนนั้นหนูพักรักษาตัวอยู่ที่โรงพยาบาลเนื่องจากปอดอักเสบ รู้สึกปกติดีทุกอย่าง จนกระทั่งพี่พยาบาลเข้ามา หนูเริ่มคุยไม่รู้เรื่อง พูดไม่ออก สิ่งที่เราคิดมันออกมาเป็นคำพูดไม่ได้ ยอมรับเลยว่าร้องไห้หนักมาก แล้วหลังจากนั้นก็ปวดหัวแรงมากจนภาพตัดไปเลย จำเหตุการณ์อะไรไม่ได้เลย มารู้ทีหลังว่าหลอดเลือดสมองตีบ”

“รู้สึกว่าสโตรกใกล้ตัวกว่าที่คิด แล้วหนูก็ได้รู้ว่ามีหลายคนใกล้ ๆ ตัว ช่วงอายุ 30 – 40 ปี เป็นกันเยอะ ก็อยากจะให้ช่วยสังเกตคนใกล้ตัว และคุณหมอบอกกับหนูว่า Golden Time ก็เป็นเรื่องสำคัญ โชคดีที่ตอนนั้นหนูอยู่ใกล้มือหมอจึงตรวจรักษาได้ทัน แต่สำหรับท่านอื่น ๆ ถ้าเริ่มมีอาการให้ไปโรงพยาบาลทันที ยิ่งเราถึงมือคุณหมอเร็วเท่าไหร่ยิ่งดีเท่านั้น”

Golden Time ช่วงเวลานาทีชีวิต

“4 ชั่วโมงครึ่ง คือ เวลาที่ควรถึงมือแพทย์ครับ”

นายแพทย์วสันต์ อัครธนวัฒน์ แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านโรคหลอดเลือดสมอง โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สภากาชาดไทย เน้นย้ำถึงช่วงเวลาทองในการรักษาโรคหลอดเลือดสมอง เพิ่มโอกาสในการรักษาให้กลับมาเป็นปกติได้ดังเดิม

“อาการต้องสงสัยของโรคหลอดเลือดสมองจำง่ายๆ ก็คือ พูดลำบาก ปากตก ยกไม่ขึ้น พูดลำบาก คือ มีอาการพูดผิดปกติ เช่น ลิ้นแข็ง พูดไม่ออก หรือว่าไม่พูดเลยก็มี บางทีทำไมอยู่ดี ๆ ไม่พูดด้วย นึกว่างอน แต่จริง ๆ อาจเป็นโรคหลอดเลือดสมองก็ได้ ปากตก คือ มีอาการหน้าเบี้ยว มุมปากไม่เท่ากันสองข้าง วิธีทดสอบ คือ ให้ยิ้มยิงฟันหน้ากระจก ดูว่ามุมปากสองข้างเท่ากันหรือไม่ ส่วน ยกไม่ขึ้น ก็คือ มีอาการแขนขาอ่อนแรง ที่สำคัญเมื่อรู้อาการก็จะต้องรีบรักษาให้ทันเวลา เพราะยิ่งเราปล่อยไว้ เนื้อสมองก็จะเสียหายไปเรื่อย ๆ ซึ่งตามมาตรฐานคือ 4 ชั่ว โมงครึ่งนับจากเริ่มมีอาการ นั่นคือ เวลาที่ควรถึงมือแพทย์ครับ”

นอกจากนี้ สิ่งที่นายแพทย์วสันต์ให้ความสำคัญไม่แพ้กัน คือ บุคคลที่อยู่ใกล้ชิด ที่ต้องเป็นเหมือนกระจกสะท้อนอาการเหล่านี้ เพราะบางครั้งผู้ป่วยไม่สามารถที่จะรู้ได้ด้วยตัวเอง หรือบางทีไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ กว่าจะรู้ตัวก็อาจสายเกินไป

“อาการที่กล่าวมาทั้งหมดบางครั้งคนไข้มักจะไม่รู้ตัว หรือช่วยเหลือตัวเองไม่ได้ คนใกล้ชิด คือ บุคคลสำคัญที่จะเป็นผู้สังเกตอาการ ขอความช่วยเหลือ หรือนำส่งโรงพยาบาลได้ทันเวลา คือถ้าเราเห็นเขา เราก็อาจจะเป็นผู้ที่ช่วยชีวิตเขาได้ พูดง่ายๆ ก็คือ ทุกคนสามารถนำความรู้ในวันนี้ ไปช่วยเหลือคนอื่นๆ หรือคนใกล้ตัวที่เรารักได้ เพราะการรักษาที่ทันเวลา สามารถลดความพิการได้ บางคนก็สามารถหายเป็นปกติจากโรคนี้ได้เลย”

แม้นวัตกรรมทางการแพทย์ด้านโรคหลอดเลือดสมองจะพัฒนาขึ้นเรื่อย ๆ แต่สิ่งที่ยังคงเป็นปัจจัยสำคัญที่สามารถลดความรุนแรงของโรคนี้ลงไปได้ คือ การเริ่มต้นที่ตนเองและการเอาใจใส่ของบุคคลใกล้ชิด เพราะการหมั่นสังเกตอาการเปรียบเสมือนยาขนานเอกชุดแรกที่จะช่วยให้โรคหลอดเลือดสมองนั้นบรรเทาความรุนแรงไปได้ และการรักษาที่ทันท่วงทีก็เปรียบเสมือนเป็นการเสริมเกราะปกป้องคนที่รักจากโรคที่อันตรายถึงชีวิตโรคนี้ได้เฉกเช่นเดียวกัน