ปิดฉากงาน “Life fest 40+ รู้ก่อน ดีกว่า”   ถอดบทเรียนเมื่อประเทศไทย กำลังยืนอยู่ระหว่าง “สังคมสูงวัย” และ “สังคมสูงหนี้” เมื่อคนอายุยืนแต่ยังไม่มีความพร้อม ทั้งรายได้ และ ปัญหาอื่นๆ ที่เกิดจากการไม่ได้เตรียมตัว ส่งผลให้วัยทำงานกลายเป็น “เดอะแบก” ต้องเลี้ยงคนทั้งสองรุ่น และ จ่ายหนี้ไปพร้อมกัน ปัญหา “สังคมสูงวัย” จึงไม่ใช่เรื่องของผู้สูงอายุเท่านั้น แต่คือภารกิจของคนไทยทุกคน ที่ถึงเวลาที่พวกเราต้องมาส่งต่อความรู้ วางแผน และ ลงมือทำ เพื่อพาคนไทยไปสู่ชีวิตที่เป็นอิสระอย่างแท้จริง

สุนีย์ ศรีสง่าตระกูลเลิศ รองปลัดกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ กล่าวว่า เมื่อประเทศไทยกำลังเข้าสู่ Super Aged Society อย่างเต็มตัว ไทยกำลังเผชิญวิกฤติโครงสร้างประชากร คนวัยทำงานกลายเป็น “เดอะแบก” ต้องดูแล 2 รุ่นพร้อมกัน หรือกล่าวได้ว่า คนวัย 40+ คือด่านหน้าแห่งวิกฤตครั้งนี้

สุนีย์ ศรีสง่าตระกูลเลิศ รองปลัดกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์

THAILAND ALERT: ยุคของ “เดอะแบก”

ปี 2583 ทุกๆ 1 ใน 3 ของคนไทยจะเป็นผู้สูงวัย = โครงสร้างประชากรที่เปลี่ยนแปลงทำให้ รัฐ และ เอกชนต้องปรับระบบรองรับใหม่ทั้งหมด “เดอะแบก” หรือ คนวัยทำงานต้องดูแล พ่อแม่สูงวัย + ลูก พร้อมกัน  สถิติครัวเรือน ครัวเรือนที่วางแผนเก็บออมได้สำเร็จมีเพียง 13.2%  ในขณะที่ คนวัย 41-60 คือช่วงอายุที่มีการจำนำเยอะที่สุด ชี้ว่า เดอะแบก อาจกำลังแบกไม่ไหว

WORK SHIFT : ขยายเกษียณ “คือคำตอบ”

ฝั่งราชการ “ขยายอายุเกษียณ” ติดข้อจำกัดงบประมาณและโครงสร้างเงินเดือนของราชการ แม้พยายามผลักดัน 4–5 ปี แล้วยังยาก ฝั่งเอกชนกลับมีโอกาสมากกว่าในการสร้างงานยืดหยุ่น ต่อยอดทักษะและให้ผู้สูงวัยกลับมาทำงานในบทบาทที่เหมาะสม

HOME WITHOUT CARE = CRISIS : บ้านและครอบครัวที่ไม่พร้อมสำหรับผู้สูงวัย

ผู้สูงวัย ติดเตียง ประมาณ 0.63% (42,355 คน) และ ติดบ้านประมาณ 2.4% (162,496) การถูกตัดขาดทางสังคม อาจส่งผลต่อปัญหาทางใจที่ทำให้สุขภาพกาย และ ใจแย่ลง

ผู้สูงอายุที่ติดสังคม จะมีสุขภาพกายและจิตใจที่ดี ดังนั้นโจทย์คือจะทำยังไงให้ผู้สูงอายุติดสังคม และ ติดสังคมให้นานที่สุด นำมาสู่การนำผู้สูงวัยที่ติดสังคม ไปช่วยดูแลผู้ป่วยสูงวัยติดเตียง

บ้าน หรือ ที่อยู่อาศัยของประเทศไทยไทย ไม่ได้ออกแบบเพื่อผู้สูงอายุและคนพิการ เช่น “ชักโครกต้องมีราวเกาะ” และ “การอาบน้ำควรมีเก้าอี้นั่ง” ซึ่งสิ่งเหล่านี้นำมาสู่สถิติการลื่นล้มบริเวณบ้าน

ถอดบทเรียน : โอกาส + ทางออก

Silver Talent  : ทางออกกำลังคนผ่าน “งานยืดหยุ่น” ดึงประสบการณ์กลับสู่ระบบงาน ผ่านงานยืดหยุ่นที่วัดผลได้ สร้างตำแหน่ง part-time/ที่ปรึกษา ในหน่วยงานท้องถิ่น หรือ เอกชน

ออกก่อนดีกว่า : รณรงค์เรื่องการออม โดยเฉพาะสำหรับ GEN X-Y หรือคนในช่วงวัยที่กำลังจะเริ่มต้นเป็นวัยเดอะแบก และ เดอะแบก เพื่อให้รู้ก่อน ออมก่อน เพื่อชีวิตบั้นปลายที่ดีกว่า

Design for Independence : รณรงค์ให้ความรู้ มาตรฐานบ้านปลอดภัยสำหรับผู้สูงวัย โดยเริ่มจาก 3 อย่างที่เป็นพื้นฐาน คือ ราวเกาะห้องน้ำ–พื้นกันลื่น–เก้าอี้อาบน้ำ ต่อยอดเป็นโอกาสที่สินค้าและบริการไม่ว่าจะเป็นร้านวัสดุก่อสร้างที่นำมาขายเป็นแพ็กเริ่มต้นสำหรับต่อเติมบ้านเพื่อผู้สูงอายุ รวมทั้งเอกชนสามารถสร้างโอกาสโดยต่อยอดเป็นโครงการ “บ้านพร้อมใช้สำหรับสูงวัย” เพื่อเปลี่ยนวิกฤตสูงวัยให้กลายเป็นโอกาสได้ทักษะใหม่

วัยอิสระ: เพิ่มช่องทางการ Upskill/Reskill ให้ผู้สูงวัยทั้งจากทางรัฐและเอกชนเพื่อให้ผู้สูงวัยที่มีใจรักและมีศักยภาพ กลับเข้าตลาดแรงงานได้

SOCIAL CARE IN ACTION  : ให้ผู้สูงวัยช่วยดูแลกันเอง โดยดึงผู้สูงวัยที่มีลักษณะติดสังคม  มาเป็นอาสาเยี่ยมบ้าน/พาทำกิจกรรม ช่วยกันแก้ปัญหาหรือ ให้ความรู้ดีๆ กับผู้สูงวัยติดบ้าน เพื่อเปลี่ยนสูงวัยติดบ้าน ให้กลายเป็นสูงวัยติดสังคม และ มีสุขภาพจิตและสุขภาพใจที่ดีขึ้น

สุรพล โอภาสเสถียร ผู้อำนวยการใหญ่ บริษัท ข้อมูลเครดิตแห่งชาติ (NCB) 

วิกฤตกระเป๋าเงินและภูเขาหนี้ของคนไทย

สุรพล โอภาสเสถียร ผู้อำนวยการใหญ่ บริษัท ข้อมูลเครดิตแห่งชาติ (NCB) กล่าวว่า วิกฤติกระเป๋าคนไทยกำลังกดทับชีวิตประจำวัน รายได้โตไม่ทันรายจ่าย จนก่อเป็น “ภูเขาหนี้” ก้อนใหญ่ของวัยทำงาน จึงต้องหันกลับมามองปัญหาตามข้อมูลจริง เพื่อหาทางรอด และพาสังคมไทยไปต่อได้อย่างเป็นระบบเครื่องยนต์อ่อนแรง (เศรษฐกิจ)

ไตรมาส 4 ถ้า “ไม่มีมาตรการพยุง” คาดเศรษฐกิจไทยจะโตได้เพียงราว 0.3% หรือเรียกว่าแทบจะไม่โตเลย ทั้งที่เป็นช่วงที่ควรเศรษฐกิจคึกคักที่สุด เป็นที่มาของโครงการคนละครึ่ง   ในขณะที่แบงค์ชาติคาดการณ์ ปีนี้ทั้งปีเติบโตประมาณ 2.2% ในขณะที่ปีหน้าทั้งปีเหลือแค่ 1.6%. ดังนั้น ถ้าเศรษฐกิจเติบโตแค่ 1-2% คำถามนี้จะนำไปสู่คำตอบของ รายได้ โบนัส โอกาสเลื่อนขั้น หรือ อนาคตของวัยทำงานทุกคน

ปัญหาสุขภาพการเงินของ “เดอะแบก” กว่า 30 ล้านคน

เมื่อเครื่องยนต์เศรษฐกิจอ่อนแรง กระทบคนกลุ่มใหญ่ในสังคมคือ GEN X และ GEN Y ซึ่งเป็น “เดอะแบก” หรือคนทำงานที่ต้องเลี้ยงดู พ่อแม่สูงวัย ลูก และ ตัวเอง ซึ่งรวมกันมากกว่า 30 ล้านคน  ข้อมูลผู้ประกอบอาชีพอิสระกว่า 10 ล้านคน พบรายได้ 3 ปีย้อนหลังที่ตกไปตั้งแต่โควิด เพิ่งขึ้นมาถึงยอดก่อนหน้าสถานการณ์โควิด อีกทั้งผลสำรวจพบว่า รายได้เฉลี่ยโตคนไทยโตขึ้นประมาณ 3% ในขณะที่รายจ่ายเฉลี่ยโต 5% ชี้ให้เห็นปัญหาหนี้สินซ้ำเติมที่คนไทยกำลังเผชิญ 34% ของครัวเรือนไทยมีหนี้นอกระบบ หรือเกือบ 1 ใน 3 ของของครัวเรือนไทยจำเป็นต้องพึ่งเงินกู้นอกระบบที่ดอกเบี้ยสูงกว่าในระบบประมาณ 8 เท่า คนไทยมีหนี้เฉลี่ยต่อครัวเรือน 708,736 บาท ซึ่งเป็นหนี้ในระบบ 86.1% ซึ่งสะท้อนภาระหนี้ที่คนไทยแบบรับในชีวิตจริง

คนวัย 40–45 ปี คือ “หัวใจของภูเขาหนี้ไทย”

คนไทยเริ่มก่อหนี้ตั้งแต่อายุ 21-27 ปี ส่วนใหญ่เป็นสินเชื่อที่อยู่อาศัย(Housing Loan) และ สินเชื่อรถยนต์ (Auto Loan)

ยอดหนี้ พุ่งสูงสุดช่วงอายุ 40–45 ปี ซึ่งคือช่วงที่คนส่วนใหญ่เริ่มมีบ้าน มีรถ และมีภาระดูแลครอบครัว โดยส่วนใหญ่เป็น สินเชื่อที่อยู่อาศัย (Housing Loan) ก้อนใหญ่ที่สุดในระบบ สินเชื่อรถยนต์ (Auto Loan) สินเชื่อส่วนบุคคล (Personal Loan)

“ภูเขาหนี้เสีย” (NPL) หรือค้างชำระเกิน 90 วัน จะมียอด สูงสุดในช่วงอายุ 40–45 ปี ส่วนมากเป็น สินเชื่อส่วนบุคคล (Personal Loan) บัตรเครดิต (Credit Card) สินเชื่อรถยนต์ (Auto Loan) ในขณะที่หนี้บ้านแม้จะยอดสูงแต่สัดส่วน NPL ต่ำกว่า

 ดังนั้น คนวัย 40–45 ปี คือ “หัวใจของภูเขาหนี้ไทย” เพราะเป็นช่วงที่ชีวิตอยู่ตรงกลาง มีทั้งบ้าน รถ ลูก และพ่อแม่สูงวัยให้ดูแล รายได้ที่โตช้าในช่วงเศรษฐกิจชะลอ ทำให้เกิดความเสี่ยง NPL ของกลุ่มนี้สูงที่สุด ทั้งนี้ ข้อมูลหนี้สิน เทียบปี 61 และ ปี 67 หนี้เสียสูงสุดในช่วงอายุ 40-45 ปี และ หนี้เสียเพิ่มขึ้นจาก 17% ในปี 61 เป็น 22% ในปี 67 ในขณะที่ผู้กู้ที่ยังมีสุขภาพการเงินที่ดี และ ไม่มีหนี้เกินศักยภาพ หรือ คนที่ยังพอขอกู้ได้วันนี้ ในประเทศไทยเหลือประมาณ 25% หรือประมาณ 4.7 ล้านคน (จากฐานข้อมูลลูกหนี้ 27 ล้านราย)

ถอดบทเรียน : ทางลงจากภูเขาหนี้สินของคนไทย

เปิดสัญญาณเตือน - ช่วยเหลือเชิงรุก : ใช้ข้อมูลเครดิตระดับประเทศคัดกรองผู้ที่ จ่ายได้แค่ดอก ราว 38% หรือ 7.2 ล้านคน และผู้กู้ที่สามารถใช้หนี้ได้แต่เริ่มมีหนี้เกินศักยภาพ 20% หรือ 3.8 ล้านคน ให้เข้าถึงความรู้ และ บริการทางการเงิน เช่น รีไฟแนนซ์ หรือ รวมหนี้ ปรับโครงสร้างหนี้ เชิงรุกก่อนจะกลายเป็นผู้ที่มีหนี้สินเกินศักยภาพ หรือ เกิดหนี้เสียในท้ายที่สุด

Laser Focus : หัวใจของภูเขาหนี้สินคือคนวัย 40-45 หรือ เดอะแบกช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อ โดยออกแพ็กเกจสำหรับวัยกลางคนที่รับภาระหลายชั้น เช่น บ้าน รถ ลูก และ พ่อแม่สูงวัย ซึ่งเป็นช่วงที่ NPL พุ่งสูงสุดในระบบ โดยเริ่มที่ การรวมหนี้ หรือ ลดดอกเบี้ยตามวินัยการจ่าย และ แผนชำระหนี้ที่ผูกกับการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม หรือ มีบริการทางการเงินที่มีดอกเบี้ยต่ำเป็นต้น

คลินิกการเงิน ณ ที่ทำงาน : ไม่ว่าจะภาครัฐ หรือ เอกชน ร่วมกัน ตั้งจุดให้คำปรึกษา และ เครื่องมือจัดการโครงสร้างหนี้ที่ผูกติดกับเงินเดือนสำหรับ เดอะแบก หรือ คน GEN X-Y ซึ่งอยู่คาบเกี่ยวระหว่าง “สังคมสูงวัย” และ “สังคมสูงหนี้”

เพิ่มรายได้และวินัยพร้อมกัน:ขับเคลื่อน Silver Talent ด้วยงานที่ยืดหยุ่นเพื่อเสริมรายได้ ควบคู่แคมเปญความรู้การเงินแบบ “ออมก่อนดีกว่า” (รู้ก่อน–ออมก่อน–จ่ายหนี้ถูกจุด) ให้เป็น one-stop ตั้งแต่ความรู้จนถึงลงมือแก้ปัญหา หรือ จัดการหนี้สิน

งาน “Life Fest 40+ รู้ก่อนดีกว่า” คือเทศกาลที่ The Cloud  ร่วมมือกับ ซูเปอร์จิ๋ว, AIS Academy และศูนย์การค้า centralwOrld  จัดขึ้น  โดยการสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุภาพ (สสส.)  เทศกาลที่มอบเครื่องมือและกระตุ้นให้คนไทยทุกวัยเตรียมพร้อมรับมือกับการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ของสังคม และก้าวสู่ “วัยอิสระ” ได้อย่างมั่นใจ มีคุณภาพ และเป็นพลังให้กับสังคม ระหว่างวันที่ 17-19 ตุลาคม 2568 ที่ผ่านมา ณ CentralWorld Pulse ศูนย์การค้าเซ็นทรัลเวิลด์