น่าประหลาดใจกับการที่ประเทศหนึ่งจะมีปัญหากับอีกประเทศหนึ่ง เมื่อผู้นำการเมืองของประเทศหนึ่งไปแสดงความเคารพศาลเจ้าบางแห่งของประเทศที่เป็นคู่กรณีกัน

เมื่อขึ้นต้นเรื่องแบบนี้ อาจทำให้คุณงง แล้วถามว่ากำลังจะบอกอะไร แต่จริง ๆ แล้วจะบอกว่า ศาลเจ้ายาสุคูนิ หรือศาลเจ้าสันติรัฐ  คำว่า Yasukuni เป็นภาษาญี่ปุ่น แปลว่าประเทศที่แสนสงบสุข หรือ peaceful country และต้องบอกว่าศาลเจ้าแห่งนี้ถูกตั้งขึ้นเพื่อระลึกถึงผู้ที่เสียชีวิตในสงครามตั้งแต่สมัยเมอิจิจนถึงสมัยสงครามโลกครั้งที่สอง

แน่นอนว่าการทำศึกสงครามระหว่างประเทศในยุคอดีตเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นเป็นประจำ เพราะต่างฝ่ายต่างต้องการได้ดินแดน ได้ผู้คน และได้ทรัพย์สินของประเทศคู่กรณี หรือบางครั้งก็ต้องทำสงครามเพื่อป้องกันตัวเอง ป้องกันดินแดน แต่มันก็คือสงคราม คือการสู้รบกัน ซึ่งหมายถึงความสูญเสีย ความวิบัติของคู่กรณี ซึ่งขึ้นอยู่กับว่าใครจะเป็นฝ่ายเสียหายมากกว่ากัน แต่ก็ต้องไม่ลืมว่าบางครั้งสงครามก็เกิดจากความไม่ยั้งคิดของผู้ก่อ เพราะเมื่อก่อสงครามแล้ว ก็เดินหน้าทำลายล้างฝ่ายตรงข้ามอย่างไม่มีขีดจำกัด แต่มันก็คือสงคราม

ศาลเจ้าแห่งนี้คือปมที่ก่อให้เกิดความขัดแย้งระหว่างญี่ปุ่นกับเกาหลีใต้และจีน เพราะทุกครั้งที่ผู้นำกรเมืองญี่ปุ่นไปแสดงความเคารพศาลเจ้าแห่งนี้ ก็จะมีการประท้วงต่อต้านจากเกาหลีใต้และจีน เพราะไม่พอใจที่ผู้นำญี่ปุ่นไปแสดงความเคารพต่อผู้ที่เคยกระทำย่ำยีต่อชาวเกาหลีใต้และจีน แน่นอนว่าเกาหลีใต้และจีนคือเหยือสงครามที่แสนโหดร้ายที่ถูกญี่ปุ่นกระทำเมื่อครั้งอดีต

ถามว่าทำไมจีนและเกาหลีใต้จึงต้องประท้วงเมื่อผู้นำการเมืองญี่ปุ่นไปแสดงความเคารพดวงวิญญาณของนักรบในศาลเจ้าแห่งนี้ ตอบว่าเพราะไม่พอใจที่มีการบันทึกชื่อของนักรบญี่ปุ่นที่ถูกชาติที่ไม่พอใจระบุว่าเป็นอาชญกรสงครามในยุคสงครามโลกครั้งที่ 2

ในศาลเจ้ายาสุคูนิได้บรรจุป้ายวิญญาณทหารญี่ปุ่นฝ่ายรัฐบาลไว้ประมาณ 2 แสน 4 หมื่น 7 พันชื่อ นับตั้งแต่ยุคปฏิรูปเมอิจิ โดยผู้เสนอให้ตั้งศาลเจ้าแห่งนี้โอมุระ มาสุชิโร รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงสงคราม โดยอ้างว่าสร้างเพื่อสักการะและปลอบประโลมดวงวิญญาณของทหาร โดยศาลเจ้านี้มีข้อสังเกตคือเสาโทริอิทำด้วยเหล็กและทองแดง ซึ่งต่างจากเสาโทริอิในศาลเจ้าอื่น ๆ ที่ทำด้วยไม้ การทำเสาโทริอิด้วยเหล็กและทองแดงเพื่อแสดงว่าญี่ปุ่นเข้าสู่ยุคของอุตสาหกรรมแล้ว และต่อมาจักรพรรดิเมอิจิทรงรับศาลเจ้าแห่งนี้เป็นศาลหลวงของราชวงศ์

ดังนั้น เมื่อเดินเข้าไปในเขตศาลเจ้ายาสุคูนิจึงพบอนุสาวรีย์ของโอมุระ มาสุชิโร ตั้งตระหง่านอยู่บริเวณวงเวียนก่อนถึงตัวศาลเจ้า

ต้องบอกว่าอันที่จริงการที่ผู้นำชาติต่าง ๆ ไปเคารพอนุสรณ์สถานของวีรชน หรือไปเคารพอนุสาวรีย์ของทหารกล้าของแต่ละประเทศไม่ใช่เรื่องผิด เพราะทุกประเทศก็กระทำด้วยกันทั้งนั้น แต่สำหรับญี่ปุ่นนั้นกลับมีปัญหา ไม่ใช่เพราะวิญญาณของวีรชนทหารกล้า แต่เป็นเพราะผู้นำการเมืองญี่ปุ่นไม่เคยแสดงความเสียใจ ไม่ยอมรับว่ากระทำการรุกรานประเทศคู่กรณี และไม่ชดใช้ค่าเสียหายให้ประเทศที่ถูกรุกราน

แน่นอนว่าสงครามก็คือสงคราม สงครามมีผู้ชนะและผู้แพ้ แต่ไม่มีสงครามไหนที่จะปราศจากคนตาย ส่วนการที่ใครจะมองว่าใครเป็นผู้ร้ายหรือพระเอก ก็ขึ้นอยู่กับว่าใครมอง มองจากฝั่งไหน แต่ความจริงคือสงคราม และสงครามนำมาซึ่งความตายและความเสียหายของทั้งสองฝ่าย ซึ่งมีทั้งเสียหายมากและน้อยต่างกันไป