วันที่ 20 เม.ย. 63 ผู้สื่อข่าวได้เดินทางไปที่วัดสันป่าสัก ต.ห้วยข้าวก่ำ อ.จุน จ.พะเยา ดูพระสงฆ์สานหมวก หรือ "กุบละแอ" ที่คนโบราณล้านนาใช้เป็นเครื่องสวมใส่ศีรษะกันลมกันแดดกันฝนที่มีรูปร่างลักษณะไม่เหมือนใครและไม่มีใครเหมือน ในปัจจุบันหาดูได้ยาก พระสงฆ์วัดสันป่าสัก จึงได้ทำการอนุรักษ์ไว้ให้แก่คนรุ่นหลังได้ศึกษาก่อนที่จะสูญหายไป

พระสุขอนันต์ กัลยาณธัมโม พระลูกวัดสันป่าสัก กล่าวว่า การทำหมวก หรือกุบละแอแบบโบราณ เป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นที่มีมาแต่ครั้งบรรพบุรุษ ปัจจุบันการทำหมวก หรือกุบละแอ แทบไม่มีให้เห็นจนใกล้จะสูญหายคนรุ่นหลังก็แทบไม่รู้จักแล้วจึงได้ใช้ความรู้ที่มีพร้อมพระสงฆ์ในวัดสันป่าสัก ได้ทำหมวก หรือกุบละแอแบบโบราณ ซึ่งถือว่าเป็นเครื่องสูงชนิดหนึ่งของพระมหากษัตริย์ และขุนนางสมัยในอดีต ตลอดจนคนชั้นสามัญชนก็ได้ใช้สวมใส่เป็นเครื่องประดับศรีษะ ที่คนโบราณล้านนาและล้านช้างใช้สวมใส่ศรีษะในยุคโบราณ แต่ปัจจุบันแทบจะไม่มีให้พบเห็นแต่อย่างใด

สำหรับวิธีการทำก็จะมีอุปกรณ์หลายอย่าง อาทิ หมง ตัวแบบขึ้นรูปและตอกทำจากไม้ไผ่บงเหนียว นำมาจักเป็นเส้นใช้จักสานหมวก หรือกุบละแอ แบบโบราณขั้นตอนการจัดทำหลังจากขึ้นรูปแล้ว ก็จะนำไป ตากแดดให้แห้งสนิทหลังจากนั้นก็จะนำมา ทาด้วยส่วนผสม ขี้ใต้ กาว ขี้เลื่อย ร่องชาติ และนำไปผึ่งแดดจนแห้ง หลังจากนั้นก็จะนำมา ทาด้วยน้ำยาที่ผสมดป็นสีดำ 

เมื่อแห้งสนิทหลังจากนั้นก็จะนำมาตกแต่งเขียนด้วยลวดลายต่างๆ เป็นลวดลายแบบล้านนา ที่ลงด้วยสีทอง สลับสีดำ พร้อมกับตกแต่งด้วยยอดปลีแหลมบน กุบ หรือหมวก หลังจากเสร็จสิ้นก็จะนำมาร้อยเชือกไว้ภายในใต้หมวกเพื่อใช้สำหรับคล้องคางกันลมพัดกันหล่น 

พิธีการสวมใส่กุบ ละแอ หรือหมวก จะมีขั้นตอน วิธีการสวมใส่ที่ไม่เหมือนใครและไม่มีใครเหมือน คือจะต้องมีการนำผ้าขาวม้าหรือผ้าโพกศีรษะ เป็นผืนยาวนำมาพันมัดโพกศีรษะไว้แล้วทำการเอากุบละแอ หรือหมวกสวมใส่ ซึ่งจะกระชับกับศีรษะพอดีไม่หลวมไม่หลุด 

กุบละแอ หรือหมวก คนโบราณล้านนา ได้มีการแบ่ง หมวกที่สวมใส่ของคนล้านนาไว้ สาม รูปแบบ สาม ชนชั้น จะมีตั้งแต่ระดับ กษัตริย์ ทรงใช้ เป็นเครื่องสูงเป็นเครื่องประกอบพระราชอิสริยยศ ทั้งขุนนาง และเสนาอำมาตย์ และก็คนระดับกลางและระดับล่าง ก็จะใช้ใส่เหมือนกัน แต่รายละเอียดความสวยงามการตกแต่งก็จะแตกต่างกันไปตามฐานะ

พระสุขอนันต์ กัลยาณธัมโม กล่าวว่า การสืบสานการทำหมวก หรือกุบละแอเพื่อที่จะสืบทอดฟื้นฟูภูมิปัญญาท้องถิ่น การทำหมวก กุบละแอ หรือหมวกโบราณของชาวล้านนาที่ใกล้จะสูญหายไปจากวิถีชีวิตของคนล้านนาแล้ว จึงได้ทำการอนุรักษ์รักษาไว้และยังรับสอนทำหมวก หรือกุบละแอโบราณ แก่ผู้คนที่สนใจด้วย ภายในบริเวณวัดสันป่าสัก เพื่อเป็นการสร้างงานแบบหัตถกรรมที่มีคุณค่าทางภูมิปัญญาขอคนล้านนามิให้สูญหายไป