ก่อนอื่นเลยคำว่า “กิ๊ก” หรือ “Gig” ในที่นี้ไม่ได้หมายถึง "การแอบไปกุ๊กกิ๊กกับอีกคนลับหลังแฟน" แต่เป็นคำพ้องเสียงของคำว่า "Gig" ที่เป็นคำแสลงในภาษาอังกฤษ อ้างถึงการรับจ้างแสดงเป็นครั้งคราวของวงดนตรี และมีที่มาจากคำว่า Gig worker ที่หมายถึง “ผู้รับจ้างอิสระรายครั้ง” ตามคำนิยามของ Gig ในพจนานุกรมอ๊อกฟอร์ดว่า “a job, especially a temporary one” ที่หมายถึง งานๆ หนึ่งที่เป็นงานชั่วคราว เป็นการทำงานที่จบเป็นครั้งๆ และสามารถทำงานร่วมกับหลากหลายองค์กร (McKinsey & Company, 2015) สร้างอิสระให้กับผู้ทำงาน ในสังคมไทยไม่ถือว่าเป็นเรื่องใหม่ เพราะมีบางอาชีพที่มีลักษณะการทำงานคล้ายคลึงกันมานานแล้ว เช่น มัคคุเทศก์ ล่าม และแท๊กซี่ 

สาเหตุของการเป็นกิ๊ก

อาชีพรับจ้างอิสระรายครั้งหรือกิ๊ก แม้จะเป็นงานที่มีมานานแล้ว แต่กระแสของกิ๊กเพิ่งเกิดการตื่นตัวในวงกว้างในปี 2009 ช่วงหลังวิกฤติเศรษฐกิจซับไพรม์ (Subprime crisis) ที่ส่งผลกระทบเศรษฐกิจทั่วโลกทำให้คนเป็นจำนวนมากตกงานและมองหางานอิสระทำเพื่อสร้างรายได้ทดแทน งานอิสระที่ทำส่วนใหญ่เป็นงานที่ไม่ซับซ้อน ไม่มีสัญญาการจ้างงานที่ชัดเจน และงานที่มอบหมายเป็นงานรับจ้างที่จบแบบเป็นคราวๆ ไป สร้างการกระจายรายได้ เกิดเป็นระบบเศรษฐศาสตร์กิ๊ก (Gig economy) ที่ผู้รับงานสามารถเลือกทำงานตามเวลาที่สะดวกและจบงานในระยะสั้นแบบไม่มีการผูกมัด ผลการสำรวจของ McKinsey Global Institute (2016) พบว่า 1 ใน 4 หรือประมาณ 162 ล้านคนของประชากรชาวอเมริกันและยุโรป 15 ประเทศ นิยมรับจ้างทำงานอิสระรายครั้ง ซึ่งสัมพันธ์กับผลสำรวจของ Economic Intelligence Center (2017) ของธนาคาไทยพาณิชย์ที่พบว่า ร้อยละ 30 ของคนวัยทำงานชาวไทยก็นิยมรับจ้างอิสระรายครั้งเช่นกัน โดยงานที่นิยมรับทำ คือ งานรับจ้างทั่วไป เช่น งาน casual รับจ้างเสิร์ฟอาหารในงานจัดเลี้ยงของโรงแรม แต่ที่น่าสนใจคือ ร้อยละ 86 ของชาวไทยที่ทำงานประจำต้องการลาออกจากงาน เพื่อมาทำงานอิสระรายครั้งหรือที่เรียกว่ากิ๊ก

ความสำคัญของการเป็นกิ๊ก

ในยุคดิจิทัลที่ธุรกิจและหลายสิ่งขับเคลื่อนด้วยเทคโนโลยีและอินเตอร์เน็ต ระบบเศรษฐศาสตร์กิ๊กได้เปลี่ยนแบบจำลองธุรกิจเดิมและยกระดับสัดส่วนทางเศรษฐกิจใหม่ (Burtch et al., 2018; Lee and Lee, 2020) ส่งผลให้ผู้รับจ้างอิสระรายครั้งหรือกิ๊กขายแรงงานผ่านทางแอพลิเคชั่นหรือแพลตฟอร์ม (Taylor et al., 2017, p.23) ที่ถือเป็นแหล่งหางานสำคัญ ที่รวบรวมงานจำนวนมากไว้ให้เลือกรับงานตามอัธยาศัย บุคคลทั่วไปสามารถรับงานได้รวมทั้งพนักงานงานประจำที่ทำงานเต็มเวลาก็สามารถเลือกรับงานในวันหยุด หรือนอกเวลาการทำงานได้เช่นกัน ธุรกิจที่ประสบผลสำเร็จอย่างเห็นได้ชัดก่อนวิกฤตการณ์โควิด-19 เกิด คือ ธุรกิจแท๊กซี่บริการโดยรถส่วนบุคคลของ Uber และธุรกิจที่พักโดยบ้านหรือคอนโดส่วนบุคคลของ Airbnb ถือเป็นการเปลี่ยนรูปแบบจำลองของธุรกิจอย่างสิ้นเชิง อย่างไรก็ตาม แม้ว่าปัจจุบันการแพร่ระบาดของโควิด-19 ยังไม่หมดสิ้นไป ธุรกิจรับจ้างอิสระรายครั้งหรือกิ๊กกลับเป็นที่สนใจและเติบโตขึ้นอย่างหยุดไม่อยู่ โดยเฉพาะธุรกิจขนส่งอาหารที่สร้างมูลค่ากว่า 94,385 ล้านเหรียญสหรัฐ และมีแนวโน้มที่จะเพิ่มขึ้นอีกเป็นร้อยละ 9.3 ในปีถัดไป

2 หนุ่มนักศึกษา หันมาทำงานกิ๊ก

“กรกฏ ไชยคำ” ศิษย์เก่า และ “ชาญวิทย์ กุดกัญยา” นักศึกษาปี 4 หลักสูตรการโรงแรม คณะการท่องเที่ยวและการโรงแรม มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์ 2 หนุ่มที่เลือกทำงานอิสระรายครั้งหรือกิ๊ก ในรูปแบบของ “พนักงานขนส่งอาหาร (Food Rider)” ในระหว่างการเป็นนักศึกษา ทั้งสองมีความคล้ายกันในการทำงานกิ๊กอย่างน่าสนใจ จากการให้สัมภาษณ์กับ ผศ.ธารีทิพย์ ทากิ อาจารย์ประจำหลักสูตรการโรงแรม สองหนุ่มกล่าวว่า ได้เริ่มต้นการหารายได้ระหว่างการเรียนด้วยการทำงาน Part-time ตามร้านอาหาร Fast food เพราะสามารถเลือกทำงานในวันที่ไม่มีเรียนได้ กระทั่งทั้งคู่หันมาใช้บริการสั่งอาหารผ่านแอพลิเคชั่นตามกระแสการบริโภคยุควิถีใหม่ (New normal) และเห็นว่าบริษัทขนส่งเหล่านี้เปิดรับสมัครงาน Food rider จึงเกิดความสนใจเพราะต่างมีมอเตอร์ไซค์ที่ใช้ขี่มาเรียนอยู่แล้ว อีกทั้งเนื้องานยังมีความยืดหยุ่นสูงกว่างาน Part-time สามารถเลือกงานที่ต้องการทำได้ เป็นนายตัวเอง และที่สำคัญคือ ได้รับผลตอบแทนมากกว่างาน Part-time เมื่อเทียบจำนวนชั่วโมงการทำงานที่เท่ากัน  จึงต่างตัดสินใจยุติงาน Part-time และเปลี่ยนมารับจ้างทำงานกิ๊ก ที่อาจเรียกว่าเป็นงาน Anytime ก็ว่าได้ คือ เลือกทำเวลาใดก็ได้แทน

สิ่งดีๆ ที่คลิก  กิ๊กแต่ไม่ก๊อก

เมื่อถูกถามว่า อะไรคือสิ่งสำคัญที่เลือกทำงานกิ๊ก คำตอบที่ได้ยินชัดเจนเป็นคำแรกจากทั้งสอง คือ ผลตอบแทน ตั้งแต่ปี 1 จนถึงปี 4 ของ ชาญวิทย์ และ หลังจากจบการศึกษาจนมีงานประจำทำของ กรกฏ ทั้งสองเล่าว่า ไม่เคยมีปีไหนที่หยุดการทำงานกิ๊กเลย ทั้งคู่สามารถทำงานควบคู่ไปกับการเรียน สร้างรายได้จาก ค่ารอบ ที่มากพอสำหรับค่าเล่าเรียน รวมถึงได้รับสวัสดิการเสริมอื่นๆ เช่น การประกันอุบัติเหตุ การฝึกอบรม หรือ Incentives ในรูปของเบี้ยขยันและโบนัสจากการประเมินคุณภาพการบริการของลูกค้า ถ้ารับจ้างทำงานจำนวนมากพอและบริการดีจนเป็นที่พอใจ 

ความรู้สร้างได้ ทั้งในและนอกห้องเรียน

"การทำงานกิ๊กในฐานะ Food Rider ไม่เพียงสร้างประสบการณ์ใหม่และรายได้ที่ดี นอกห้องเรียน แต่ยังเปิดโอกาสให้ทั้งคู่นำความรู้จาก ในห้องเรียน มาประยุกต์ใช้ควบคู่กับการทำงาน เพื่อเข้าใจถึงความต้องการที่แตกต่างของลูกค้าแต่ละคน โดยรายวิชาจากหลักสูตรการโรงแรมที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ จิตวิทยาการบริการ พฤติกรรมผู้บริโภค และการจัดการธุรกิจร้านอาหาร ดังนั้น ถ้าเปรียบ ผลตอบแทน เป็นสิ่งสำคัญของการทำงานกิ๊ก ลูกค้า ก็เปรียบเป็น เสน่ห์ ที่ทำให้หนุ่มนักศึกษาทั้งสองหลงใหลกับการทำงานนี้ ท่ามกลางอากาศที่ร้อนและมลภาวะบนท้องถนน ทั้งคู่จะรู้สึกหายเหนื่อยทุกครั้งเมื่อได้รับน้ำใจและไมตรีจาก ลูกค้า ซึ่งบ้างก็ปันน้ำ บ้างก็แบ่งขนม และบ้างก็ให้ทิป และเมื่อถูกถามถึงอุบัติเหตุ ทั้งคู่บอกว่ายังไม่เคยประสบอุบัติเหตุใดๆ แต่ก็ไม่ได้ประมาทและเตือนตัวเองในเรื่องการขับขี่เสมอ เมื่อถามถึงอนาคตและความมั่นคงในการทำงานกิ๊ก ทั้งคู่คิดเห็นตรงกันว่า แม้มีงานประจำที่ดีทำ ก็ตั้งใจว่าจะยังคงทำงานกิ๊กควบคู่ไปเรื่อยๆ โดยไม่สามารถบอกได้ว่าจะยุติการทำงานกิ๊กเมื่อใด และเข้าใจดีว่าการทำงานกิ๊กนั้นเป็นเพียง “ทางเลือกหนึ่ง” ไม่ได้คาดหวังว่าต้องได้รับการดูแลเสมือนเป็นพนักงานในระบบ แม้จะไม่มั่นคง แต่มั่นใจว่าเป็นทางเลือกที่ดีทางหนึ่งในวิถีชีวิตใหม่ (New Normal)" สองหนุ่มนักศึกษากล่าวทิ้งท้าย

การเรียนไปด้วยและทำงานไปด้วยไม่ใช่เรื่องง่าย เพราะต้องมีวินัยและความตั้งใจที่สูง เพื่อสามารถทำเรื่องทั้งสองอย่างให้ผ่านไปด้วยดี เชื่อว่าเรื่องราวประสบการณ์การเรียนและทำงานไปด้วยของทั้งคู่ จะเป็นแรงบันดาลใจให้ใครๆ อีกหลายคนที่ต้องทำทั้งสองงานในเวลาเดียวกัน

เรื่องโดย ผศ.ธารีทิพย์ ทากิ อาจารย์ประจำคณะการท่องเที่ยวและการโรงแรม มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์